در این مقاله می‌خواهیم درباره یکی از شایع‌ترین انواع سرطان صحبت کنیم و آن چیزی نیست جز سرطان ریه. اما سرطان ریه چطور آغاز می‌شود و افراد را درگیر می‌کند؟ وقتی یک ماده‌ی سرطان‌زا در تقسیم سلول‌های ریه اختلال ایجاد می‌کند، باعث تکثیر بی‌رویه آن‌ها شده و سرطان ریه را ایجاد می‌کند.
این سلول‌ها کم‌کم یک توده (تومور) در ریه ایجاد می‌کنند و ریه سالمی که در مجاورشان هست را از بین می‌برند. در نهایت، این سلول‌های سرطانی می‌توانند در غدد لنفاوی نزدیک ریه و سایر بخش‌های بدن پخش شوند که به آن‌ها «متاستاز» می‌گوییم. کبد، استخوان، غدد فوق‌کلیوی و مغز جاهایی هستند که بیشترین احتمال دریافت متاستاز را دارند.
در اکثر موارد، مواد شیمیایی موجود در دود دخانیات عامل سرطان‌زا در ریه است. اگرچه در سال‌های اخیر تشخیص سرطان ریه در افرادی که تا به حال سیگار مصرف نکرده‌اند، بیشتر شده است، اما این افراد هنوز درصد کمی از مبتلایان به سرطان ریه را تشکیل می‌دهند.
سرطان ریه چند نوع دارد؟
سرطان ریه را بر اساس شکل سلول‌ها زیر میکروسکوپ، به دو دسته کلی تقسیم می‌کنند:
- سرطان ریه‌ی سلول کوچک
- سرطان ریه‌ی سلول غیرکوچک (non small cell)
۸۵ درصد سرطان‌های ریه از نوع سلول غیرکوچک هستند. این نوع سرطان ریه معمولاً به ریه محدود می‌شود و بیرون از قفسه سینه پخش نمی‌شود. درمان این نوع سرطان در بسیاری از مواقع با جراحی و بیرون آوردن توده انجام می‌شود.
چطور می‌توانیم از سرطان ریه پیشگیری کنیم؟
عوامل زیر احتمال بروز بیماری را بیشتر می‌کند و به آن‌ها عوامل خطرزا می‌گوییم. دوری از این مواد خطرزا باعث پیشگیری از سرطان ریه می‌شود:
- دود دخانیات: همان‌طور که گفتیم دود دخانیات مهم‌ترین عامل خطرزا برای سرطان ریه است. کسانی که سیگار می‌کشند ۱۳ برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها در معرض ابتلا هستند. در ضمن سیگارهای دست‌ساز، پیپ و قلیان هم به‌همین اندازه خطرآفرین هستند. آثار سرطان‌زای دود دخانیات فقط محدود به مصرف‌کنند‌ه‌ها نیست. کسانی که سیگار نمی‌کشند و در معرض دود آن قرار دارند، به‌احتمال بیشتری از کسانی که اصلاً در معرض دود سیگار نیستند، به سرطان ریه مبتلا خواهند شد.
- گاز رادون: این گاز بی‌بو که در مناطق خاص کف برخی خانه‌ها جمع می‌شود، دومین عامل خطرزا برای سرطان ریه است. گاز رادون می‌تواند آب آشامیدنی را هم آلوده کند. برای شناسایی این عامل خطرزا، میزان این گاز باید در معادن و خانه‌ها اندازه‌گیری شود.
- آزبست: این ماده در عایق‌ها، مواد ضدحریق، لنت ترمز و برخی کاشی‌های کف و دیوار وجود دارد. به‌همین دلیل است که احتمال ابتلا به سرطان ریه در برخی مشاغل مثل کارگران معدن، کارگران ساختمانی و تعمیرکار خودرو بیشتر است. این ماده علاوه بر سرطان ریه، احتمال ابتلا به سرطان بسیار خطرناک لایه اطراف ریه به نام «مزوتلیوما» را بیشتر می‌کند.
علائم سرطان ریه چیست؟
بیشتر مبتلایان به سرطان ریه یک یا چند علامت زیر را دارند:
- سرفه‌ی خلط‌‌دار یا حاوی خون و سرفه‌ای که خوب نمی‌شود.
- خس خس سینه، دشواری در تنفس و تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- تب
- مشکل در بلع غذا
- خشن شدن صدا
- کاهش اشتها و کاهش بی‌دلیل وزن
- تپش قلب (در مواردی که توده نزدیک به قلب است.)
اگر سرطان ریه به بیرون از ریه پخش شود، علائم دیگری هم ظاهر می‌شوند، مثلاً اگر به استخوان سرایت کند، استخوان‌درد هم به این علائم اضافه می‌شود.
علائمی که بالا شرح دادیم فقط مختص سرطان ریه نیستند و بیماری‌های دیگری هم هستند که علائم مشابهی ایجاد می‌کنند. اگر موارد بالا را در خودتان مشاهده کرده‌اید، به پزشک معالج متخصص داخلی یا ریه مراجعه کنید تا تشخیص دقیق‌تر صورت بگیرد.
در بعضی از انواع سرطان ریه‌ی سلول‌های کوچک، موادی در بدن ترشح می‌شوند که تنظیم خونی برخی مواد مثل کلسیم و سدیم را از بین می‌برند. پس وقتی این مواد در خون سطح مناسبی ندارند می‌توانیم به این نوع سرطان ریه شک کنیم.
درمان سرطان ریه
بعد از اینکه پزشک این بیماری را تشخیص داد، با توجه به میزان پیش‌روی بیماری و پخش شدن آن در بدن، پزشک نوع درمان را گزینش می‌کند.
برای درمان سرطان ریه‌ی سلول غیرکوچک، که هنوز در بیرون از قفسه سینه پخش نشده، جراحی و خارج کردن توده سرطانی مهم‌ترین درمان محسوب می‌شود. نوع این جراحی به اندازه‌ی تومور و وجود سایر بیماری‌های ریوی بستگی دارد. گاهی برداشتن بخش کوچکی از ریه کفایت می‌کند. گاهی لازم است همه‌ی ریه برداشته شود. علاوه بر ریه، غدد لنفاوی اطراف ریه هم برداشته می‌شوند که وضعیت پخش سلول‌های سرطانی بیشتر ارزیابی شود.
اما اگر سرطان بیرون از قفسه سینه پخش شده باشد، شیمی‌درمانی اهمیت پیدا می‌کند. این نوع درمان قبل یا بعد از جراحی توده هم انجام می‌شود. در بعضی موارد پیشرفته‌ی سرطان ریه، شیمی درمانی باعث علاج نمی‌شود. اما علائم را بهبود می‌بخشد و طول عمر بیمار را افزایش می‌دهد.
یکی دیگر از شیوه‌های درمانی برای بهبود علائم، پرتودرمانی است. این شیوه برای کاهش درد استخوان (در متاستاز استخوانی) و علائم مغزی (برای پخش شدن در مغز) مفید است. پرتودرمانی به‌تنهایی یا در کنار شیمی‌درمانی برای درمان کاربرد دارد.
برای درمان سرطان ریه‌ی سلول‌های کوچک، هم شیمی‌درمانی، هم پرتودرمانی، هم به‌‌کارگیری هردو روش و گاهی جراحی به‌کار می‌آیند. این نوع سرطان به شیمی‌درمانی پاسخ بهتری می‌دهد.
