تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی داروسازی دکتر عبیدی رسیده است.
Medically Approvedکولیت‌اولسراتیو؛ علائم، تشخیص و درمان
آنچه در این مطلب می‌خوانیم:
کولیت‌اولسراتیو؛ علائم، تشخیص و درمان
کولیت‌اولسراتیو یک بیماری مزمن است که دستگاه گوارش ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در مطلب پیش‌رو به علل، علائم و راهکارهای تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم.
کولیت‌اولسراتیو
کولیت‌اولسراتیو یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده است که در آن پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) ملتهب شده و زخم‌‌هایی در آن ایجاد می‌شود. این شرایط به بروز علائمی مثل اسهال، درد شکم و خونریزی منجر می‌شوند. التهاب معمولاً رکتوم (راست‌روده) و قسمت انتهایی کولون را درگیر می‌کند، اما می‌تواند تمام روده بزرگ را هم تحت تاثیر قرار بدهد.
علائم کولیت‌اولسراتیو
علائم کولیت‌اولسراتیو از فردی به فرد دیگر متفاوتند. علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- اسهال
- وجود خون در مدفوع یا خونریزی از رکتوم
- درد و اسپاسم شکمی
- وجود ترشحات مخاطی یا چرکی در مدفوع
- تنسموس (احساس نیاز مداوم به دفع مدفوع، حتی زمانی که روده خالی است)
شدت علائم این بیماری می‌تواند متغیر باشد. برای مثال در موارد خفیف ممکن است تعداد دفعات دفع مدفوع کمتر از چهار بار در روز باشد و گاهی در مدفوع، خون مشاهده شود. در حالی‌که در موارد شدید، ممکن است دفع مدفوع بیشتر از شش بار در روز باشد و در بیشتر مواقع در مدفوع، خون دیده شود. در حالت بسیار شدید این بیماری، که به آن «کولیت‌اولسراتیو برق‌آسا» گفته می‌شود، تعداد دفعات دفع مدفوع خونی ممکن است از ده‌بار در روز هم بیشتر شود.
در موارد شدید یا مواردی که قسمت بیشتری از روده بزرگ تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، علائم زیر هم ممکن است بروز پیدا کنند:
- احساس خستگی بیش از حد
- تب
- حالت‌تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن
درصورت ابتلا به این بیماری، ممکن است دوره‌هایی از بهبودی را تجربه کنیم (زمان‌هایی که علائم ما بهبود پیدا می‌کنند) که می‌توانند هفته‌ها یا سال‌ها طول بکشند و بعد از یک دوره بهبودی، ممکن است عود بیماری یا بازگشت علائم را تجربه کنیم.
علائم خارج روده‌ای کولیت‌اولسراتیو
به دلایلی نامشخص، افراد مبتلا به کولیت‌اولسراتیو ممکن است در خارج از روده بزرگ هم دچار التهاب بشوند. این التهاب ممکن است به بروز تورم و درد در مفاصل بزرگ (ران و زانو) منجر شود و روی چشم‌ها، پوست و مجاری صفراوی هم تأثیر بگذارد.
علت‌های ایجاد کولیت‌اولسراتیو
علت دقیق ابتلا به کولیت‌اولسراتیو هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد این مشکل ناشی از اختلال در سیستم ایمنی باشد. علت‌هایی که می‌توانند در ابتلا به کولیت‌اولسراتیو نقش داشته باشند عبارتند از:
- بیماری‌های خودایمنی
بعضی از متخصصان معتقدند کولیت‌اولسراتیو یک بیماری خودایمنی است (شرایطی که در آن سیستم‌ایمنی بدن به اشتباه به بافت سالم حمله می‌کند).
به طور طبیعی سیستم‌ایمنی توسط گلبول‌های سفید با عفونت مبارزه می‌کند و عامل عفونی را از بین می‌برد، درنتیجه بافت درگیر عفونت، دچار التهاب می‌شود.
این نظریه وجود دارد که در کولیت‌اولسراتیو، سیستم‌ایمنی باکتری‌های مفید دستگاه گوارش را که به هضم غذا کمک می‌کنند، به‌عنوان عامل مهاجم شناسایی می‌کند و در نهایت باعث التهاب روده بزرگ و رکتوم می‌شود.
بعضی پژوهشگران هم معتقدند یک عفونت باکتریایی یا ویروسی، سیستم‌ایمنی را تحریک می‌کند اما به دلایل نامشخص حتی بعد از رفع عامل عفونت، سیستم‌ایمنی همچنان به فعالیت خود ادامه داده که به ایجاد التهاب منجر می‌شود.
- ژنتیک
در صورتی که یکی از اعضای خانواده ما به کولیت‌اولسراتیو مبتلا باشد، احتمال ابتلای ما هم بیشتر می‌شود، بنابراین به نظرمی‌رسد که ژنتیک در بروز این بیماری موثر باشد.
- عوامل محیطی
برای مثال، به نظر می‌رسد محل زندگی در ابتلا به کولیت‌اولسراتیو نقش داشته باشد، چرا که این بیماری در مناطق شهری قسمت شمال و شمال غرب اروپا و آمریکای شمالی بیشتر دیده می‌شود.
عوارض کولیت‌اولسراتیو
بعضی از عوارض احتمالی کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- خونریزی شدید
- سوراخ شدن روده بزرگ
- کم آبی شدید
- کم خونی
- پوکی استخوان
- التهاب پوست، مفاصل و چشم
- افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
تشخیص کولیت‌اولسراتیو
برای تشخیص کولیت اولسراتیو، پزشک بعد از بررسی سابقه پزشکی ما و انجام معاینه فیزیکی، بعضی آزمایش‌های پزشکی را تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها برای تایید تشخیص کولیت‌اولسراتیو، بررسی شدت بیماری و میزان درگیری روده بزرگ و رد سایر مشکلات سلامتی احتمالی است که ممکن است علائمی مشابه علائم کولیت‌اولسراتیو ایجاد کنند، از جمله سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری کرون.
آزمایش‌های تشخیصی کولیت‌اولسراتیو
پزشک ممکن است از آزمایش خون، آزمایش مدفوع و کولونوسکوپی روده بزرگ برای تشخیص کولیت‌اولسراتیو استفاده کند.
آزمایش خون
پزشک از آزمایش خون برای بررسی علائم و عوارض احتمالی کولیت‌اولسراتیو مثل کم‌خونی استفاده می‌کند. آزمایش خون همچنین می‌تواند علائم عفونت یا سایر بیماری‌های گوارشی را نشان بدهد.
آزمایش مدفوع
پزشک ممکن است از آزمایش مدفوع برای بررسی بیماری‌های دیگر، مثل عفونت‌هایی که می‌توانند باعث بروز علائم شوند یا بررسی علائم التهاب در روده استفاده کند.
کولونوسکوپی روده بزرگ
پزشک برای تشخیص کولیت‌اولسراتیو و رد سایر بیماری‌های گوارشی، از کولونوسکوپی همراه با بیوپسی (نمونه‌برداری) استفاده می‌کند. این روش همچنین به پزشک کمک می‌کند تا شدت بیماری و میزان درگیری روده بزرگ را هم ارزیابی کند.
در کولونوسکوپی، پزشک از یک آندوسکوپ (لوله‌ای بلند، انعطاف‌پذیر و باریک، دارای یک منبع نور و یک دوربین کوچک) برای مشاهده پوشش داخلی روده بزرگ استفاده می‌کند و با استفاده از یک ابزار مخصوص، نمونه‌هایی کوچک از بافت روده را برمی‌دارد (بیوپسی) و برای بررسی زیر میکروسکوپ، به آزمایشگاه می‌فرستد.
درمان کولیت‌اولسراتیو
پزشکان کولیت‌اولسراتیو را با استفاده از داروها و جراحی درمان می‌کنند. انتخاب نوع درمان به شدت بیماری و میزان درگیری روده بزرگ، بستگی دارد.
داروها
پزشکان داروهایی را برای کاهش التهاب روده بزرگ، کمک به بهبودی بیمار و حفظ دوره‌های بهبودی (زمانی که علائم ناپدید می‌شوند) تجویز می‌کنند.
نوع دارو به شدت بیماری بستگی دارد. داروهایی که التهاب را در روده بزرگ کم می‌کنند، عبارتند از:
- آمینوسالیسیلات‌ها
- کورتیکواستروئیدها
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم‌ایمنی
- داروهای بیولوژیک
جراحی
در بعضی شرایط، مثل عدم‌بهبود علائم با داروها، سرطان کولورکتال یا بروز عوارض تهدید‌کننده زندگی مثل خونریزی شدید رکتوم یا سوراخ شدن روده بزرگ، پزشکان ممکن است جراحی را توصیه کنند.
زندگی با کولیت‌اولسراتیو
چند راهکار برای کنترل علائم کولیت‌اولسراتیو و کاهش خطر عوارض این بیماری وجود دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای بیماران مبتلا به کولیت‌اولسراتیو
درصورت ابتلا به کولیت اولسراتیو، توصیه می‌شود یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشیم و مایعات زیادی بنوشیم، این‌‌کار به جلوگیری از کم‌آبی بدن و اطمینان از دریافت تمام مواد مغذی موردنیازمان کمک می‌کند.
به نظر نمی‌رسد رژیم غذایی در ایجاد کولیت‌اولسراتیو نقشی داشته باشد، اما ممکن است به بعضی از افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده (IBD)، توصیه شود بعد از جراحی یا برای کنترل علائم در دوره‌های تشدید بیماری، به‌طور موقت تغییرهایی در رژیم غذایی خود ایجاد کنند. برای مثال:
- مصرف تعداد بیشتر وعده‌های غذایی با حجم کوچک‌تر به‌جای سه‌وعده غذایی اصلی
- داشتن یک رژیم غذایی کم‌فیبر
- مصرف مکمل‌های غذایی
پیش از ایجاد هر گونه تغییر در رژیم غذایی، لازم است که با پزشک معالج خود مشورت کنیم.
کاهش استرس
استرس باعث کولیت‌اولسراتیو نمی‌شود، اما مدیریت درست آن ممکن است دفعات بروز علائم را کم کند.
راهکارهای زیر می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند:
ورزش: ثابت شده است ورزش استرس را کاهش می‌دهد و خلق‌و‌خوی ما را بهتر می‌کند.
تکنیک‌های آرام‌بخش: مثل تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن و یوگا
ارتباط با دیگران: صحبت کردن با سایر افراد مبتلا به این بیماری هم می‌تواند استرس ما را کم کند.
به‌طور کلی با توجه به عوارض جدی کولیت‌اولسراتیو مثل خونریزی شدید و افزایش احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ، لازم است در صورت ابتلا به این بیماری همواره از تمام توصیه‌های درمانی پزشک معالج خود از جمله مصرف منظم داروهای تجویز شده و انجام آزمایش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ به طور دقیق پیروی کنیم.
منابع: uptodate, nhs, niddk, mayoclinic
IR-0427-ABD-3382-AS
