بیماری صرع در کودکان و روش‌های تشخیص و درمان آن

صرع می‌تواند در هر سنی از جمله دوران کودکی شروع شود.

اگر فرزندمان مبتلا به صرع باشد، ممکن است سوالات یا نگرانی‌هایی در این رابطه داشته باشیم. در این مقاله تلاش کرده‌ایم در مورد سوالات رایج والدین، اطلاعاتی ارائه نماییم.

بیشتر بخوانید: بیماری صرع چیست (علت، علائم و درمان)

صرع چیست؟

صرع یک بیماری عصبی است، به این معنی که مغز و سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، و شاخصه آن بروز حملات تشنجی است. در این اختلال که شامل تمام گروه های سنی، از جمله کودکان است، کودک دچار حملات تشنجی می‌شود.

مغز از میلیون‌ها سلول عصبی تشکیل شده است. این سلول‌ها از سیگنال‌های الکتریکی برای کنترل عملکرد، حواس و افکار ما استفاده می‌کنند. اگر روند ارسال سیگنال‌ها بین سلول‌های عصبی مختل شود، فرد دچار حملات تشنجی می‌شود.

همه تشنج‌ها صرع نیستند و در برخی موارد بروز حوادثی مانند: ضربه، عفونت پرده مغزی (مننژیت)، غش (سنکوپ) به دلیل افت فشار خون و افزایش ناگهانی دمای بدن در هنگام بیماری کودک، باعث ایجاد حملات تشنجی می‌شوند.

بیشتر بخوانیم: علائم و راه‌های درمان تشنج ناشی از تب در نوزادان و کودکان

در طول حمله تشنج چه اتفاقی می‌افتد؟

انواع مختلفی از تشنج وجود دارد. نوع تشنج بستگی به این دارد که کدام ناحیه از مغز کودک تحت تأثیر قرار گرفته است.

دو نوع اصلی تشنج وجود دارد:

• تشنج کانونی
• تشنج جنرالیزه

تشنج‌های کانونی فقط یک طرف مغز را درگیر می‌کنند، در حالی که در تشنج‌های جنرالیزه هر دو طرف مغز درگیر می‌شوند. به طور کلی، بزرگسالان و کودکان انواع مشابهی از تشنج را تجربه می‌کنند. با این حال، برخی از انواع تشنج ممکن است در دوران کودکی شایع‌تر باشند، مثلاً تشنج‌های غایب (ابسانس) که می‌توانند بسیار کوتاه باشند و اغلب با خیال‌پردازی و یا عدم توجه اشتباه گرفته می‌شوند.

بیشتر بخوانیم: انواع صرع را بشناسیم

در برخی از انواع تشنج، کودک ممکن است از آنچه اتفاق می‌افتد، آگاه باشد. در انواع دیگر، کودک بیهوش است و پس از حمله هیچ خاطره‌ای از تشنج به یاد نخواهد داشت.

برخی از کودکان ممکن است در هنگام خواب دچار تشنج شوند (که گاهی اوقات به آنها تشنج در خواب یا شبانه گفته می‌شود). تشنج در طول خواب می‌تواند بر الگوی خواب تأثیر بگذارد و ممکن است کودک در روز بعد احساس خستگی و گیجی داشته باشد.

علائم تشنج چیست؟

انواع مختلفی از تشنج وجود دارد که هر کدام مجموعه‌ای از علائم را ایجاد می‌کنند. بیشتر تشنج‌ها فقط چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشند.

کودکانی که تشنج‌های تونیک-کلونیک دارند، اغلب از حال می‌روند، بدنشان سفت می‌شود و سپس حرکات لرزشی دارند.

انواع دیگر تشنج علائم کمتری را ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، برخی از کودکان تنها در یک بازو یا بخشی از صورت خود حرکات پرشی دارند. برخی کودکان ناگهان برای چند ثانیه به محرک‌ها پاسخ نمی‌دهند و خیره می‌شوند.

گاهی اوقات، افراد می‌توانند بگویند که در شُرُف تشنج هستند، به این معنا که درست قبل از تشنج احساس خاصی دارند یا بوی خاصی را استشمام می‌کنند. به این حالت، هاله یا اورا گفته می‌شود.

چرا کودک من دچار صرع است؟

برخی از کودکان ممکن است در نتیجه آسیب مغزی دچار صرع شوند. این آسیب‌ها می‌توانند به دلیل مشکلاتی که در زمان تولد رخ می‌دهند ایجاد شود.

برخی از محققان بر این باورند که همیشه تا حدودی ژنتیک در شانس ابتلا به صرع نقش دارد، به این معنا که هر فردی که دچار تشنج می‌شود، همیشه میزانی از زمینه ژنتیکی ابتلا به این اختلال را داشته است.

حتی اگر تشنج به دنبال آسیب مغزی یا سایر تغییرات ساختاری رخ دهد، ممکن است زمینه ژنتیکی فرد نیز در بروز تشنج نقش داشته باشد. چرا که بسیاری از افراد با آسیب مغزی مشابه، دچار صرع نمی‌شوند.

چگونه صرع در کودکان تشخیص داده می‌شود؟

اگر کودک بیش از یک تشنج داشته باشد، ممکن است تشخیص صرع برای او مطرح شود. معمولاً کودک به متخصص اطفال یا مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شود. ممکن است از ما و نیز فرزندمان، در صورت امکان، خواسته شود تا آنچه را که قبل، حین و بعد از تشنج اتفاق افتاده است، با جزئیات شرح دهیم.

ممکن است داشتن یک فیلم ضبط شده از کودک در حین تشنج بتواند به متخصص کمک کند تا بفهمد چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

ممکن است متخصص انجام چند آزمایش را نیز درخواست نماید. این آزمایش‌ها به تنهایی نمی‌توانند صرع را تایید یا رد کنند، اما می‌توانند اطلاعات بیشتری برای کمک به پیدا کردن علت تشنج کودک، در اختیار پزشک قرار دهند.

سندرم صرع دوران کودکی چیست؟

اگر کودک مبتلا به سندرم صرع دوران کودکی تشخیص داده شود، به این معنی است که صرع او دارای ویژگی‌های خاصی است. این ویژگی‌ها ممکن است شامل نوع تشنج، سن شروع تشنج و نتایج خاص نوار مغزی (الکتروانسفالوگرام (EEG)) باشد.

سندرم‌ها از الگوی خاصی پیروی می‌کنند، به این معنی که ممکن است پزشک بتواند پیش‌بینی کند که وضعیت کودک چگونه پیشرفت می‌کند. سندرم‌ها می‌توانند بسیار متفاوت باشند. برخی از آنها ‌خوش خیم‌اند به این معنی که معمولاً نتیجه خوبی دارند و پس از رسیدن کودک به سن خاصی از بین می‌روند. سایر سندرم‌ها شدید هستند و درمان آنها دشوار است. برخی ممکن است باعث بروز ناتوانی و تأثیر بر رشد و تکامل کودک شوند.

درمان صرع در کودکان

داروهای ضدصرع

اکثر کودکان مبتلا به صرع برای کنترل تشنج خود باید از داروهای ضدصرع استفاده کنند. پزشک در مورد بهترین گزینه درمانی برای کودک تصمیم‌گیری می‌کند. باید به خاطر داشته باشیم این داروها در حین وقوع تشنج، آن را متوقف نمی‌کنند.

حملات تشنج اکثر کودکان، پس از استفاده از داروی ضدتشنج مناسب متوقف می‌شود. مانند همه داروها، داروهای ضدتشنج نیز ممکن است باعث بروز عوارض جانبی در برخی از کودکان شوند. برخی از عوارض جانبی با عادت کردن بدن به دارو یا در صورت تنظیم دوز از بین می‌روند. لازم به یادآوری است تغییر یا قطع داروی کودک بدون مشورت با پزشک می‌تواند باعث شروع مجدد تشنج یا تشدید تشنج شود.

اگرچه داروهای ضدتشنج برای بسیاری از کودکان به خوبی تاثیرگذارند، اما ممکن است در بعضی موارد اثربخشی لازم برای کنترل تشنج‌ها را نداشته باشند. در این صورت پزشک ممکن است راه‌های دیگری را برای درمان صرع در نظر بگیرد.

رژیم کتوژنیک

برای برخی از کودکانی که با وجود استفاده از داروهای ضدتشنج همچنان تشنج دارند، این رژیم با نظر پزشک و تحت نظر متخصص تغذیه، اغلب در کنار مصرف داروهای ضدتشنج برای بعضی کودکان در نظر گرفته می‌شود.

جراحی

ممکن است برخی از کودکان، بسته به نوع صرع و محل شروع تشنج، تحت جراحی قرار گیرند.

آیا فرزندمان تا پایان عمر به داروهای ضدتشنج نیاز دارد؟

جواب این سوال بستگی به نوع صرع و تشخیص پزشک دارد. صرع بسیاری از کودکان در دوران نوجوانی یا جوانی کنترل می‌شود و دیگر دچار تشنج نمی‌شوند. اما باید بدانیم هرگز نباید داروی ضدتشنج کودک را بدون مشورت با پزشک قطع کنیم.

چگونه می‌توانیم از تشنج فرزندمان پیشگیری کنیم؟

برای کمک به جلوگیری از تشنج فرزندمان، باید اطمینان حاصل کنیم که فرزندمان:

• داروهای ضدتشنج خود را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف می‌کند: قطع یا تغییر داروها احتمال تشنج را افزایش می‌دهد. اگر فرزندمان با مصرف داروها مشکل دارد، باید این مسئله را با پزشک مطرح کنیم.
• خواب کافی و منظم دارد: نخوابیدن کافی احتمال تشنج را در کودک افزایش می‌دهد.
• رژیم غذایی سالم دارد
• از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری می‌کند

آیا صرع بر زندگی فرزندم تأثیر می‌گذارد؟

ممکن است نتوانیم پیش‌بینی کنیم که صرع چه تاثیری بر زندگی فرزندمان خواهد داشت. با این حال، کمک به او برای مدیریت تشنج‌ها و صحبت در مورد احساساتش می‌تواند اثر مثبتی ایجاد کند. باید از مدرسه برای درک شرایط کودک کمک بخواهیم تا مطمئن شویم که فرزندمان از مدرسه و دوران تحصیلات بهترین بهره را می‌برد.

محرک‌های تشنج

برخی از تشنج‌های کودکان در پاسخ به محرک‌هایی مانند استرس، هیجان، بی‌حوصلگی، فراموش کردن مصرف دارو یا کمبود خواب رخ می‌دهد. یادداشت کردن روزانه تشنج‌ها می‌تواند به بررسی اینکه آیا الگوی خاصی برای زمان وقوع تشنج وجود دارد یا خیر، کمک کند. اگر محرک‌ها را تشخیص دهیم، اجتناب از آنها تا حد ممکن، می‌تواند به کاهش تعداد تشنج‌های کودک کمک کند.

نداشتن خواب کافی شبانه، وعده غذایی نامناسب و استرس احتمال حملات تشنج را تشدید می‌کند.

واکسیناسیون

برخی از والدین در مورد واکسیناسیون فرزند خود، چه فرزندشان صرع داشته باشد یا نه، نگران هستند. توصیه می‌شود که همه کودکان، شامل کودکان مبتلا به صرع، در برابر بیماری‌های عفونی ایمن شوند. اگر نگران واکسیناسیون هستیم، بهتر است در این زمینه با پزشک مشورت کنیم.

رفتار

تغییرات رفتاری و بروز برخی مشکلات برای همه کودکان، بدون در نظر گرفتن ابتلای آنها به صرع، ممکن است رخ دهد و برای بسیاری ممکن است فقط بخشی از فرایند رشد باشد. برخی از والدین ممکن است متوجه تغییر در خلق و خو یا رفتار کودک خود، مانند تحریک‌پذیری یا گوشه‌گیری، شوند. برای این کودکان مهم است که بخواهند مانند خواهر و برادر یا دوستان خود با آنها رفتار شود و احساس کنند که صرع مانعی برای آنها نیست. بهترین کار تشویق فرزندمان به صحبت در مورد صرع است تا به او کمک کند احساس بهتری داشته باشد .

در تعداد کمی از کودکان، تحریک‌پذیری یا بیش‌فعالی ممکن است یکی از عوارض جانبی داروهای ضدصرع باشد. اگر در مورد تغییرات رفتاری فرزندمان نگران هستیم، بهتر است با پزشک مشورت کنیم.

فعالیت‌های اوقات فراغت

اکثر کودکان مبتلا به صرع می‌توانند در فعالیت‌های مشابه سایر کودکان شرکت کنند. تمهیداتی ساده مانند استفاده از کلاه، حضور همراه و فراهم کردن محیطی عاری از اجسام خطرناک می‌تواند به ایجاد شرایط ایمن‌تر برای فعالیت‌ طبیعی کودک کمک کند.

آیا ممکن است صرع با بزرگتر شدن کودک تغییر کند؟

تشنج ممکن است در طول زمان، چه از نظر نوع و چه از نظر دفعات بروز، تغییر کند. صرع برخی از کودکان در اواسط تا اواخر نوجوانی خودبه‌خود بهبود می‌یابد و در برخی به این صورت پیش نمی‌رود.

منابع: Up To Date , Epilepsy Society

IR-0823-ABD-8416-AS