درباره بیماری مولتیپل میلوما بیشتر بدانیم

مولتیپل میلوما چیست؟

مولتیپل میلوما (multiple myeloma) سرطانی است که در نوعی گلبول سفید به نام سلول پلاسما ایجاد می‌شود. سلول‌های پلاسمای سالم با ساخت آنتی‌بادی‌هایی که میکروب‌ها را تشخیص داده و به آنها حمله می‌کنند، به ما کمک می‌کند تا با عفونت‌ها مقابله کنیم.

در مولتیپل میلوما، سلول‌های سرطانی پلاسما در مغز استخوان جمع می‌شوند و سلول‌های سالم خون را از بین می‌برند. سلول‌های سرطانی به جای تولید آنتی‌بادی‌های مفید، پروتئین‌های غیرطبیعی تولید می‌کنند که می‌توانند باعث ایجاد عوارض شود.

درمان مولتیپل میلوما همیشه بلافاصله لازم نیست. اگر مولتیپل میلوما به کندی رشد کند و علائم و نشانه‌هایی ایجاد نکند، ممکن است پزشک به جای درمان فوری به ما توصیه کند که تحت نظر او باقی بمانیم. برای افراد مبتلا به مولتیپل میلوما که به درمان نیاز دارند، گزینه‌های مختلفی برای کمک به کنترل بیماری وجود دارد.

علائم و نشانه‌های مولتیپل میلوما

مولتیپل میلوما در اوایل بیماری ممکن است بدون علامت باشد و در صورت بروز، ممکن است نشانه‌های مختلفی داشته باشد. این نشانه‌ها عبارتند از:

• درد استخوان، به‌ویژه در ستون فقرات یا قفسه سینه
• حالت تهوع
• یبوست
• از دست دادن اشتها
• منگی یا گیجی
• خستگی
• عفونت‌های مکرر
• کاهش وزن
• ضعف یا بی‌حسی در پاها
• تشنگی بیش از حد

بیشتر بخوانید: سرطان خون چیست ؛ علائم، تشخیص و درمان سرطان خون

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم و نشانه‌های مداومی داریم که ما را نگران می‌کند، به پزشک مراجعه کنیم.

علت‌های ایجاد مولتیپل میلوما

مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد مولتیپل میلوما می‌شود.

میلوم با یک سلول پلاسمای غیرطبیعی در مغز استخوان ما (بافت نرم و خون‌ساز که مرکز استخوان‌های ما را پر می‌کند) شروع می‌شود. این سلول غیرطبیعی به سرعت تکثیر می‌گردد.

از آنجا که سلول‌های سرطانی مانند سلول‌های طبیعی بالغ نشده و نمی‌میرند، تجمع می‌یابند و در نهایت تولید سلول‌های سالم را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در مغز استخوان، سلول‌های میلوما سلول‌های خونی سالم را از بین می‌برند که این موضوع، منجر به ناتوانی در مبارزه با عفونت‌ها می‌شود.

سلول‌های میلوما مانند سلول‌های پلاسمای سالم برای تولید آنتی‌بادی تلاش می‌کنند، اما سلول‌های میلوم آنتی‌بادی‌های غیر طبیعی تولید می‌کنند که بدن نمی‌تواند از آنها استفاده کند. در نتیجه، آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی (پروتئین‌های مونوکلونال یا پروتئین‌های M) در بدن جمع می‌شوند و مشکلاتی مانند آسیب به کلیه‌ها را ایجاد می‌کنند. سلول‌های سرطانی همچنین می‌توانند به استخوان‌ها آسیب برسانند و خطر شکستگی استخوان‌ها را افزایش دهند.

ارتباط مولتیپل میلوما با MGUS (گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص)

مولتیپل میلوما تقریباً همیشه از یک حالت نسبتاً خوش‌خیم به نام گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص (MGUS) شروع می‌شود.

MGUS، مانند مولتیپل میلوما، با تشخیص پروتئین‌های M تولید شده توسط سلول‌های غیرطبیعی پلاسما در خون شما مشخص می شود. در MGUS ، سطح پروتئین‌های M کمتر از مولتیپل میلوما بوده و موجب آسیب جدی به بدن نمی‌شود.

عوامل خطر ابتلا به مولتیپل میلوما

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به مولتیپل میلوما را افزایش دهند، عبارتند از:

• افزایش سن: خطر ابتلا به مولتیپل میلوما با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و در بیشتر افراد در اواسط دهه ششم زندگی (بازه شصت سالگی) تشخیص داده می‌شود.
• جنسیت: مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
• نژاد سیاه: سیاه پوستان بیش از افراد نژادهای دیگر به بیماری میلوما مبتلا می‌شوند.
• سابقه خانوادگی ابتلا به مولتیپل میلوما: اگر برادر، خواهر یا والدین فردی مبتلا به مولتیپل میلوما باشند، احتمال ابتلای فرد به این بیماری بیشتر است.
• سابقه ابتلا به (MGUS): مولتیپل میلوما تقریباً همیشه با نام MGUS شروع می‌شود، بنابراین داشتن این بیماری خطر ابتلا به مولتیپل میلوما را افزایش می‌دهد.

عوارض مولتیپل میلوما

از عوارض مولتیپل میلوما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت‌های مکرر: سلول‌های میلوما مانع مبارزه طبیعی بدن ما با عفونت‌ها می‌شوند.
• مشکلات استخوانی: مولتیپل میلوما می تواند بر روی استخوان‌های ما تأثیر بگذارد و منجر به درد استخوان، نازک شدن و شکستگی آن شود.
• کاهش عملکرد کلیه: مولتیپل میلوما ممکن است باعث اختلال در عملکرد کلیه، از جمله نارسایی کلیه شود.
• کاهش تعداد گلبول‌های قرمزخون (کم‌خونی): همانطور که سلول‌های میلوما سلول‌های طبیعی خون را از بین می‌برند، می‌توانند باعث ایجاد کم خونی و سایر مشکلات خونی شود.

تشخیص مولتیپل میلوما

مولتیپل میلوما اغلب در حین انجام آزمایش خون برای برخی بیماری‌های دیگر به طور تصادفی تشخیص داده می‌شود. همچنین، اگر پزشک بر اساس علائم و نشانه‌های ما به ابتلا به مولتیپل میلوما مشکوک باشد، با انجام آزمایشات تکمیلی آن را تشخیص خواهد داد.

آزمایشات و روش‌هایی که برای تشخیص مولتیپل میلوما استفاده می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

آزمایش خون: بررسی نتیجه آزمایش خون ما ممکن است پروتئین‌های غیرطبیعی M تولیدشده توسط سلول‌های میلوما را نشان دهد. پروتئین غیرطبیعی دیگری که توسط سلول‌های میلوما تولید می‌شود، بتا-2 میکروگلوبولین نامیده می‌شود که ممکن است در خون ما تشخیص داده شده و به پزشک سرنخ‌هایی درباره تهاجمی بودن میلوم ارائه کند.

علاوه بر این، آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه، شمارش سلول‌های خونی، سطح کلسیم و سطح اسید اوریک می‌تواند سرنخ‌هایی برای تشخیص به پزشک بدهد.

آزمایش ادرار: بررسی آزمایشگاهی ادرار ما ممکن است پروتئین های M را نشان دهد که در ادرار به آنها پروتئین‌های Bence Jones گفته می‌شود.

معاینه مغز استخوان: پزشک ما ممکن است نمونه ای از مغز استخوان را برای آزمایش خارج کند. این نمونه با وارد کردن یک سوزن بلند در استخوان جمع‌آوری می‌شود (آسپیراسیون مغز استخوان و نمونه‌برداری). نمونه در آزمایشگاه از نظر سلول‌های میلوما بررسی می‌شود. آزمایشات تخصصی مانند (FISH) می‌تواند سلول‌های میلوم را برای شناسایی جهش‌های ژنی بررسی کند.

تصویربرداری: برای تشخیص مشکلات استخوانی مرتبط با مولتیپل میلوما ممکن است تصویربرداری توصیه شود. تصویربرداری می‌تواند شامل اشعه ایکس، MRI ، سی تی اسکن یا پت (PET) اسکن باشد.

اختصاص یک مرحله و یک گروه ریسک

اگر بررسی‌ها نشان‌دهنده ابتلا به مولتیپل میلوما باشند، پزشک با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده در بررسی‌های تشخیصی برای ما، مرحله‌بندی بیماری (مرحله I، II یا III) را تعیین خواهد کرد. مرحله I نشان‌دهنده پیشرفت کمتر بیماری و مرحله III نشان دهنده پیشرفته‌ترین حالت بیماری است.

میلومای مولتیپل ما ممکن است یک گروه خطر نیز داشته باشد که میزان تهاجمی بودن بیماری ما را نشان می‌دهد.

تعیین مرحله مولتیپل میلوما و گروه خطر بیماری ما به پزشک کمک می‌کند تا پیش‌آگهی و گزینه‌های درمانی ما را تعیین کند.

درمان مولتیپل میلوما

مولتیپل میلوما را تحت کنترل نگه داریم:

اگر علائمی را تجربه می‌کنیم، درمان می‌تواند به تسکین درد، کنترل عوارض بیماری، ایجاد ثبات در وضعیت ما و کند شدن پیشرفت مولتیپل میلوما کمک کند.

ممکن است درمان فوری لازم نباشد:

اگر مبتلا به مولتیپل میلوما هستیم، اما هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنیم، ممکن است بلافاصله به درمان نیاز نداشته باشیم. این حالت همچنین به عنوان مولتیپل میلوم اسمولدرینگ شناخته می‌شود.

مولتیپل میلومایی که رشد آن کند بوده و در مراحل اولیه قرار دارد، ممکن است به درمان فوری نیاز نداشته باشد. با این حال، پزشک به طور منظم وضعیت ما را از نظر علائم پیشرفت بیماری، کنترل می‌کند. این کنترل ممکن است شامل آزمایش‌های دوره‌ای خون و ادرار باشد.

اگر علائم و نشانه‌هایی در ما ایجاد شد که نشانگر پیشرفت بیماری است، پزشک می‌تواند تصمیم به شروع درمان بگیرد.

درمان‌های استاندارد مولتیپل میلوما

گزینه‌های درمان استاندارد مولتیپل میلوما عبارتند از:

درمان هدفمند: درمان‌های دارویی هدفمند روی نقاط ضعف خاص موجود در سلول‌های سرطانی متمرکزند. با مسدود کردن این ناهنجاری‌ها، درمان‌های دارویی هدفمند می‌توانند سلول‌های سرطانی را از بین ببرند.

ایمونوتراپی: ایمنی‌درمانی از سیستم ایمنی بدن ما برای مقابله با سرطان استفاده می‌کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری مبارزه می‌کند، ممکن است به سرطان ما حمله نکند؛ زیرا سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به آنها کمک می‌کند از سلول‌های سیستم ایمنی بدن پنهان شوند. ایمنی درمانی با تداخل در این روند کار می‌کند.

شیمی‌درمانی: در شیمی‌درمانی داروهایی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. این داروها سلول‌های با رشد سریع، از جمله سلول‌های میلوم را از بین می‌برند. قبل از پیوند مغز استخوان از دوزهای بالای داروهای شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.

کورتیکواستروئیدها: کورتون‌ها سیستم ایمنی بدن را تنظیم می‌کنند تا بتواند التهاب در بدن را کنترل کند. آنها همچنین علیه سلول‌های میلوم فعال هستند.

پیوند مغز استخوان: پیوند مغز استخوان که به آن پیوند سلول‌های بنیادی نیز گفته می‌شود، روشی است که مغز استخوان بیمار را با مغز استخوان سالم جایگزین می‌کند.

قبل از پیوند مغز استخوان، سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون ما جمع می‌شوند. سپس برای از بین بردن مغز استخوان بیمار، دوزهای زیادی شیمی درمانی دریافت می‌کنیم. سپس سلول‌های بنیادی مجددا به بدن ما تزریق می‌شوند تا به مغز استخوان رفته و دوباره مغز استخوان ما را بازسازی کنند.

پرتودرمانی: در پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی ناشی از منابعی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این درمان ممکن است برای کوچک شدن سریع سلول‌های میلوما در یک منطقه خاص استفاده شود، به عنوان مثال، هنگامی که مجموعه‌ای از سلول‌های غیرطبیعی پلاسما تومور (پلاسماسیتوما) ایجاد می‌کند که باعث درد یا تخریب استخوان می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان معده و دلایل به وجود آمدن آن چیست؟

نحوه استفاده از درمان‌های مولتیپل میلوما

اینکه ما کدام ترکیب درمانی را احتمالاً دریافت خواهیم کرد به این بستگی دارد که آیا ما کاندیدای مناسبی برای پیوند مغز استخوان محسوب می‌شویم یا خیر. این موضوع به خطر پیشرفت بیماری، سن و سلامت کلی ما بستگی دارد.

• اگر به عنوان کاندیدای پیوند مغز استخوان در نظر گرفته شده باشیم، درمان اولیه ما احتمالاً شامل ترکیبی از درمان‌ها مانند داروهای افزایش‌دهنده سلول‌های بنیادی خون‌ساز، درمان هدفمند، ایمونوتراپی، کورتیکواستروئیدها و گاهی شیمی‌درمانی است. پس از جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خون ما بعد از چند ماه درمان، شیمی درمانی متناسب با نوع بدخیمی انجام می‌شود. بعد از آخرین روز شیمی درمانیپیوند مغز استخوان را ممکن است بلافاصله انجام دهیم یا پیوند را تا زمان عود بیماری با صلاحدید پزشک به تأخیر بیندازیم. پس از پیوند مغز استخوان، به احتمال زیاد به عنوان یک درمان نگهدارنده برای جلوگیری از عود میلوم، درمان هدفمند یا ایمونوتراپی دریافت خواهیم کرد.
• اگر کاندیدای پیوند مغز استخوان در نظر گرفته نشویم، درمان اولیه ما احتمالاً شامل ترکیبی از درمان‌ها مانند درمان هدفمند، ایمونوتراپی، کورتیکواستروئیدها و گاهی شیمی‌درمانی است.
• اگر میلوم ما عود کرد یا به درمان پاسخ نداد، ممکن است پزشک توصیه کند دوره دیگری از درمان را که در ابتدا به ما کمک کرد، تکرار کنیم. گزینه دیگر، امتحان یک یا چند روش دیگر است که معمولاً به عنوان خط اول درمانی استفاده می‌شوند، این روش‌ها ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی استفاده شوند. تحقیقات در مورد تعدادی از گزینه های درمانی جدید در حال انجام است.

درمان عوارض مولتیپل میلوما

از آنجا که مولتیپل میلوما می‌تواند عوارض زیادی ایجاد کند، ممکن است برای این شرایط خاص نیز نیاز به درمان داشته باشیم.

به عنوان مثال:

• درد استخوان: داروهای ضد درد، پرتودرمانی و جراحی می‌توانند به کنترل درد استخوان کمک کنند.
• عوارض کلیوی: افرادی که آسیب جدی در کلیه دارند ممکن است به دیالیز نیاز داشته باشند.
• جلوگیری از عفونت‌ها: پزشک ممکن است واکسن‌های خاصی را برای جلوگیری از ابتلا به عفونت‌ها مانند آنفلوانزا و ذات‌الریه توصیه کند.
• از دست رفتن بافت استخوان: پزشک ما ممکن است داروهای استخوان‌سازی را برای جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان توصیه کند.
• کم‌خونی: اگر کم‌خونی مداوم داریم، پزشک ممکن است داروهایی را برای افزایش تعداد گلبول های قرمز خون توصیه کند.

منبع: mayoclinic

IR-0622-ABD-6751-WE