اختلال هراس یا پانیک؛ علائم، علل و درمان حمله پانیک

اختلال هراس یا Panic یکی از انواع اختلالات اضطرابی است. افرادی که دچار اختلال پانیک هستند، حمله‌های پانیک را به‌طور متناوب تجربه می‌کنند. اما این حمله‌ها چه خصوصیاتی دارند و به چه شکل بروز پیدا می‌کنند؟

وقتی شخصی در معرض یک خطر واقعی و جدی قرار می‌گیرد، علائمی نرمال از ترس نشان می‌دهد و نسبت به این موقعیت یک واکنش طبیعی دارد. اما شخصی که در مواقعی غیرمنتظره و بدون وجود خطر این حس‌ها را به صورت تکرار‌شونده تجربه می‌کند، دچار اختلال هراس است.

اختلال هراس (حمله پانیک) چیست و چگونه بروز پیدا می‌کند؟

فرض کنیم در معرض خطر جدی هستیم مثلاً یک قاتل هفت‌تیر به‌ دست روبه‌روی ما ایستاده است؛ بدن ما خود را برای فرار یا مبارزه آماده می‌کند، تعداد ضربان قلب زیاد می‌شود، خون به‌ سمت عضلات دست‌ و پا سرازیر می‌شود و یک حس لرزش خفیف به‌وجود می‌آورد؛ عرق می‌کنیم، برافروخته می‌شویم، به‌ شدت می‌ترسیم، برانگیخته می‌شویم و بسیار هشیار می‌مانیم. در حمله‌ی هراس همه‌ی این‌ها اتفاق می‌افتد بدون این که خطری فرد را تهدید کند. در اوج حمله‌ی هراس، به‌قدری ترس زیاد می‌شود که فرد مبتلا فکر می‌کند این وضع غیرواقعی‌ست و درست همان احساس تماشای فیلم به او دست‌ می‌دهد؛ جدا از موقعیت. به‌قدری ترس زیادی را تجربه می‌کنند که نگرانی از مرگ، سکته قلبی، از دست دادن کنترل خود و دیوانگی به همه‌ی این‌ها اضافه می‌شود.

بیشتر بخوانید: علت لرزش دست چیست؟

برخی افراد هر‌ روز چندین حمله هراس دارند و بعضی دیگر هر چند هفته تا چند ماه حمله هراس را تجربه می‌کنند. از آن‌جا که حمله هراس حتی گاهی در خواب سراغ فرد می‌آید، آنها همیشه نگران هستند که شاید در هر لحظه حمله‌ی هراس آغاز گردد. آنها نه تنها رنج روانی و مشکلات جسمی حمله‌ی هراس را تحمل می‌کنند بلکه از ترساندن دیگران و رفتارهای افراطی خود هنگام حمله خجالت می‌کشند. به‌همین دلیل بیشتر مبتلایان از جمع گریزان هستند، زیرا نمی‌دانند اگر حمله‌ی هراس پیش بیاید چگونه و با چه بهانه‌ای فوری از آنجا بیرون بروند. به این حالت، «جمع هراسی» یا «آگورافوبیا» گفته می‌شود.

مبتلایان به جمع‌ هراسی شاید به ورزشگاه یا تالار نمایش نروند یا از سفر با اتوبوس یا هواپیما بترسند و از رانندگی در جاده‌هایی که پل یا تونل دارد طفره روند.

بیشتر بخوانید: اختلال وسواس فکری و عملی چیست + درمان آن

چرا افراد به اختلال پانیک دچار می‌شوند؟

اختلال هراس یک مبنای ارثی دارد و به‌ نظر می‌رسد مبتلایان، مغزِ حساس‌تر با پاسخ‌دهی شدیدتر به‌ارث برده‌اند. البته عوامل محیطی هم در بروز اختلال پانیک بی‌تأثیر نیستند. بسیاری از افراد نخستین حمله‌ی هراس را پس از یک واقعه تنش‌زا در زندگی تجربه کرده‌اند مثلاً پس از طلاق یا مرگ یکی از خویشاوندان درجه یک. همچنین به‌ نظر می‌رسد استرس شدید در دوران کودکی احتمال بروز اختلال هراس را در افراد بیشتر می‌کند.

تشخیص حمله پانیک چگونه است؟

از‌ آنجایی که تنگی‌ نفس و تپش‌ قلب از علائم پانیک هستند، گاهی ما به این اشتباه می‌افتیم که در چنین مواقعی سراغ پزشک متخصص قلب یا ریه می‌رویم. در چنین مواقعی معمولاً این پزشکان آزمایش‌هایی می‌گیرند و مشکل خاصی در ما شناسایی نمی‌کنند. مهم است که برای درمان این بیماری سراغ پزشک اعصاب و روان برویم. روانپزشک پرسش‌هایی درباره علائم هنگام حمله و افکار ما می‌پرسد و پس از مصاحبه کامل روانپزشکی تشخیص قطعی می‌شود. البته باید بدانیم مصرف مواد محرک یا مخدر هم گاهی علائمی شبیه اختلال هراس دارند.

چطور از حمله‌های پانیک پیشگیری کنیم؟

نمی‌توان از اختلال هراس پیشگیری کرد اما در صورتی که اختلال هراس برایمان تشخیص داده شده با رعایت نکات زیر می‌توانیم از حملات هراس پیشگیری کنیم:

• محدود کردن مصرف کافئین (قهوه، چای، نوشابه و ..)
• کاهش یا قطع مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• قطع مصرف مواد مخدر

اگر این موارد را رعایت کنیم و مراحل درمان را با پزشک متخصص بگذرانیم، این حمله‌ها کم‌کم درمان و ناپدید می‌شوند. اما اگر آن‌ها را جدی نگیریم و درمان را شروع نکنیم،‌ ممکن است به‌ مدت طولانی این حملات پانیک سراغ‌ ما بیایند و ما را راحت نگذارند.

بیشتر بخوانید: علائم افسردگی و درمان آن چیست؟

برای درمان اختلال پانیک چه کنیم؟

گزینه‌های متعددی برای درمان اختلال هراس وجود دارد؛

• داروهای ضدافسردگی برخلاف نامشان بر روی بسیاری از اختلالات اضطرابی هم تأثیر درمانی دارند. همان‌گونه که داروهای ضدافسردگی در درمان اختلال اضطراب فراگیر بسیار موثر هستند، اختلال هراس را هم برطرف می‌کنند. در بین داروهای ضدافسردگی، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین پرمصرف‌ترین داروهایی هستند که توسط پزشک برای اختلال هراس تجویز می‌شود. پزشک برای کاهش سریع علائم گاهی در دو هفته‌ی نخست از داروهای خانواده بنزودیازپین هم تجویز می‌کند که به‌ صورت کوتاه‌مدت باید استفاده شود.
• درمان‌های غیردارویی هم کمک شایانی به مبتلایان به اختلال هراس می‌کند. شناخت‌درمانی یکی از روش‌های موثر است که غیرمنطقی بودن نگرانی بیمار را در موقع حمله هراس به آنها یاد می‌دهد. درمانگر به‌طور معمول روش‌هایی را به فرد می‌آموزد که در صورت بروز حمله به‌کار ببندد. از رفتار درمانی و ریلکس کردن کاربردی باید به‌عنوان سایر درمان‌های غیردارویی اشاره کرد.