پیش‌دیابت؛ علل، علائم و تشخیص

پیش‌دیابت یک وضعیت جدی است که خطر ابتلا به دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را بیشتر می‌کند. در این مطلب با علل، علائم و عوارض مهم رسیدن به این وضعیت و راهکارهای پیشگیری از آن بیشتر آشنا می‌شویم.

پیش‌دیابت چیست؟

پیش‌دیابت به معنی شرایطی است که قندخون ما بالاتر از حد نرمال است، اما این بالا بودن به اندازه‌ای نیست که دیابت تلقی شود. سطح قند ناشتا بین 70 تا 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر نرمال تلقی می‌شود، در حالی‌که قندخون ناشتا بالاتر از 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشان‌دهنده ابتلا به دیابت و قند ناشتا بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، نشان دهنده ابتلا به پیش‌دیابت است.

علت بروز پیش‌دیابت

پیش‌دیابت معمولاً در دو صورت بروز می‌کند؛ زمانی که بدن ما تا حدودی به انسولین مقاومت دارد یا زمانی که سلول‌های بتا در لوزالمعده ما، انسولین کافی برای نگه داشتن گلوکز خون در محدوده نرمال تولید نمی‌کنند، ترشح ناکافی انسولین باعث می‌شود که گلوکز اضافی به جای وارد شدن به سلول‌ها، در جریان خون باقی بماند. این مسئله با گذشت زمان می‌تواند به ابتلای ما به دیابت نوع دو منجر شود.

علائم پیش‌دیابت

در بیشتر موارد، ابتلا به پیشدیابت تا زمانی که منجر به بروز مشکلات سلامتی جدی مثل دیابت نوع دو نشود، شناسایی نمی‌شود؛ یعنی ممکن است ما باوجود ابتلا به پیش‌دیابت، تا چند سال علائم واضحی نداشته باشیم. بنابراین در صورت داشتن هر کدام از عوامل خطر پیش‌دیابت، که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، لازم است به پزشک مراجعه کنیم و در صورت لزوم آزمایش‌های تشخیصی را انجام بدهیم.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به پیش‌دیابت قرار دارند؟

در صورتی که ما عوامل خطر مرتبط با ژنتیک یا سبک زندگی را داشته باشیم، بیشتر در معرض مقاومت به انسولین یا ابتلا به پیش‌دیابت قرار می‌گیریم. بعضی از این عوامل خطر عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• سن 45 سال یا بیشتر
• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت (در والدین، برادرها یا خواهرها)
• عدم فعالیت‌بدنی
• ابتلا به فشار خون بالا
• ابتلا به چربی خون بالا
• سابقه ابتلا به دیابت بارداری
• سابقه ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک

علل ابتلا به پیش‌دیابت

محققان علت ایجاد مقاومت به انسولین و پیش‌دیابت را به طور دقیق نمی‌دانند‌، اما احتمال می‌دهند اضافه‌وزن و عدم فعالیت‌بدنی عوامل اصلی ایجاد این بیماری باشند.

کارشناسان معتقدند چاقی به ویژه چربی بیش از حد دور شکم و اندام ها عامل اصلی مقاومت به انسولین است. این مسئله حتی در افرادی که  شاخص توده بدنی¹ (نسبت وزن برحسب کیلوگرم به قد برحسب متر به توان دو) آن‌ها در محدوده طبیعی قرار می‌گیرد هم صدق می‌کند.

نداشتن فعالیت‌بدنی کافی هم با مقاومت به انسولین و ابتلا به پیش‌دیابت مرتبط است. فعالیت‌بدنی منظم با ایجاد تغییراتی در بدن ما توانایی بدن را در متعادل نگه داشتن سطح گلوکز خون بیشتر می‌کند.

آزمایش‌های تشخیص پیش‌دیابت

پزشکان برای تشخیص ابتلا به پیش‌ دیابت، از آزمایش خون استفاده می‌کنند. بالاتر بودن سطح قند خون نسبت به حد طبیعی آن، با کمک سه آزمایش مختلف قابل تشخیص است، این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش گلوکز خون ناشتا

در این آزمایش، گلوکز خون بعد از حداقل 8 ساعت ناشتا بودن (پرهیز از خوردن و نوشیدن به جز آب) اندازه‌گیری می‌شود. عدد قند خون ناشتا در افراد مبتلا به پیش‌دیابت، بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی

این آزمایش نشان می‌دهد که بدن ما گلوکز را بعد از خوردن غذا چطور کنترل می‌کند. در این آزمایش بعد از 8 ساعت ناشتا بودن، یک نوشیدنی شیرین به عنوان بخشی از آزمایش، نوشیده می‌شود و نمونه‌گیری خون و سنجش میزان گلوکز خون، دو ساعت بعد از آن انجام می‌شود. سطح گلوکز خون افراد مبتلا به پیش‌دیابت در نتایج این آزمایش بین 140 تا 199 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

• آزمایش A1C:

این آزمایش، که میانگین میزان گلوکز خون در سه‌ماه گذشته را نشان می‌دهد، می‌تواند در هر زمانی انجام شود و ناشتا بودن فرد، روی نتیجه آن تاثیری ندارد. سطح A1C در افراد مبتلا به پیش دیابت بین 5.7 تا 6.4 درصد است.

عوارض ابتلا به پیش‌دیابت

پیش‌دیابت یک وضعیت جدی است که خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سکته مغزی را بیشتر می‌کند. در صورت ابتلا به پیش‌دیابت، می‌توانیم با ایجاد چند تغییر در سبک زندگی خطر ابتلا به دیابت نوع دو را تا پنجاه‌درصد کم کنیم، از جمله:

• داشتن فعالیت فیزیکی منظم
• کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن
• رعایت رژیم‌غذایی سالم

پیشگیری از ابتلا به پیش‌دیابت

با وجود این‌که بعضی از عوامل خطر مثل سابقه خانوادگی یا سن قابل تغییر نیستند، اما با اصلاح سبک زندگی و  انجام اقدام‌هایی مثل داشتن فعالیت بدنی منظم، کاهش وزن (در صورت داشتن اضافه وزن) و رعایت رژیم غذایی مناسب، می‌توانیم احتمال ایجاد مقاومت به انسولین یا ابتلا به پیش‌دیابت را کم کنیم و به بدن خود کمک کنیم پاسخ بهتری به انسولین بدهد.

درمان پیش‌‌دیابت و پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع دو

در صورت ابتلا به پیش‌دیابت، با انجام اقدامات زیر می‌توانیم سبک زندگی خود را اصلاح کرده و احتمال ابتلا به دیابت را کم کنیم.

• داشتن رژیم غذایی سالم

یک رژیم غذایی حاوی سبزیجات و لبنیات کم چرب و استفاده کمتر از گوشت، شیرینی‌ها و غلات تصفیه شده و پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه.

• حفظ وزن سالم

توصیه‌های پزشک می‌توانند به ما در پیدا کردن راهکار مناسب برای کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن و حفظ وزن سالم کمک کند، انجام فعالیت‌های بدنی مثل سی دقیقه پیاده‌روی روزانه هم می‌توانند به بهبود سلامتی ما منجر شوند.

درصورت ابتلا به پیش‌دیابت، پزشکان معمولاً تغییر و اصلاح سبک زندگی را توصیه می‌کنند، اما در صورت کافی نبودن این تغییرات، ممکن است داروهایی را باتوجه به وضعیت سلامتی ما تجویز کنند از جمله داروهایی برای:

• کمک به کاهش قندخون
• کمک به کاهش وزن
• کنترل فشارخون
• کاهش کلسترول خون

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت داشتن علائم ابتلا به دیابت نوع دو یا هرکدام از عوامل خطر ابتلا به پیش‌دیابت، لازم است به پزشک مراجعه کنیم و در صورت لزوم آزمایش‌های تشخیصی یا غربالگری را انجام بدهیم.

به طور کلی با توجه به پیامدهای مهم پیش‌دیابت مثل خطر بروز بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی، باید این وضعیت را جدی بگیریم و در صورت ابتلا به آن به‌طور کامل از دستورات درمانی پزشک معالج خود پیروی کنیم.

¹ Body mass index (BMI)

منابع: cdc, niddk, uptodate

IR-0726-ABD-2146-AS