فشار خون بالای درمان‌نشده باعث افزایش فشار بر قلب، سرخرگ‌ها و در نهایت آسیب دیدن اندام‌های مختلف می‌شود. فشار خون بالا خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و نارسایی کلیه را افزایش می‌دهد. در این مطلب به فشار خون بالا، عوامل خطری که احتمال ابتلا به آن را بیشتر می‌کنند و روش‌های پیشگیری از آن‌ می‌پردازیم.

 

فشار خون چیست؟

فشار خون به فشاری گفته می‌شود که خون به دیواره داخلی سرخرگ‌ها وارد می‌کند. سرخرگ‌ها، عروقی هستند که خون را از قلب به سایر اندام‌ها می‌برند.

اعداد فشار خون و معنای آن‌ها

فشار خون به صورت یک کسر با دو عدد بیان می‌شود:

عدد اول نشان‌دهنده فشاری است که خون در زمان انقباض ماهیچه قلب (ضربان قلب) به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند (فشار خون سیستولی).

عدد دوم میزان فشاری را نشان می‌دهد که خون در زمان استراحت عضله قلب یعنی بین دو ضربان، به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند (فشار خون دیاستولی).

فشار خون بالا

فشار خون بالا (Hypertension)، به بالا بودن مداوم فشار خون در رگ‌ها گفته می‌شود.

طبقه‌بندی فشارخون

پنج محدوده فشارخون بر اساس طبقه‌بندی انجمن قلب آمریکا عبارتند از:

فشار خون نرمال: فشار خون نرمال (طبیعی)، به فشار خون سیستولی کمتر از ۱۲۰ میلی‌مترجیوه و فشار خون دیاستولی کمتر از ۸۰ میلی‌مترجیوه گفته می‌شود.

فشار‌ خون افزایش‌یافته: اگر فشار خون سیستولی به‌طور مداوم بین 129-120 و فشار خون دیاستولی کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه باشد، به آن فشار خون افزایش‌یافته می‌گوییم.

مرحله اول  فشار ‌خون بالا: به شرایطی گفته می‌شود که در آن به ‌طور مداوم فشارخون سیستولی ۱۳۹-۱۳۰ یا فشارخون دیاستولی 89-80 میلی‌متر جیوه باشد.

مرحله دوم فشار ‌خون بالا: به شرایطی گفته می شود که به ‌طور مداوم  فشارخون سیستولی 140 یا فشار دیاستولی 90 میلی‌متر جیوه یا بالاتر باشد.

بحران فشار ‌خون بالا: اگر فشارخون سیستولی به‌ طور ناگهانی از۱۸۰ میلی‌متر جیوه و یا فشار خون دیاستولی از ۱۲۰ میلی‌متر جیوه بیشتر شود، ممکن است دچار بحران فشارخون بالا شده باشیم. فراموش نکنیم که در بحران فشار خون بالا، فقط بالا بودن یکی از دو عدد سیستول یا دیاستول کافی است. این مرحله از فشارخون بالا به مداخله پزشکی فوری نیاز دارد.

فشارخون دیاستولیک (mmHg) و/ یا فشارخون سیتولیک (mmHg) طبقه‌بندی فشارخون
کمتر از 80 و کمتر از 120 فشار خون نرمال
کمتر از 80 و 120–129 فشار‌خون افزایش‌یافته
80–89 یا 130–139 مرحله اول فشارخون بالا
90 یا بیشتر یا 140 یا بیشتر مرحله  دوم فشارخون بالا
بیشتر از 120 و/ یا بیشتر از 180 بحران فشارخون بالا

 

شیوع فشار خون بالا

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2023، حدود 1.28 میلیارد بزرگسال در سراسر جهان مبتلا به فشار خون بالا هستند که حدود دوسوم آن‌ها، در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند.
از بارزترین خصوصیات فشار خون بالا، بی‌علامتی است. اگرافراد، فشار خون خود را اندازه گیری نکنند، از بالا بودن آن مطلع نمی‌شوند. تخمین زده می‌شود که 46٪ از بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا از ابتلای خود به این بیماری اطلاعی ندارند و فقط حدود 42٪ از آن‌ها، تحت‌درمان قرار دارند. نکته دیگر این‌که تقریباً از هر پنج بزرگسال مبتلا به این بیماری، تنها یک نفر یعنی حدود 21٪ فشار خون خود را کنترل کرده است.

انواع فشار خون بالا

فشار خون بالا بر اساس علت، شامل دو نوع اولیه و ثانویه است.

فشار خون بالای اولیه

شایع‌ترین نوع فشار خون بالاست که علت ابتلا به آن در بیشتر موارد، نامشخص یا به دلیل فاکتورهای خطرساز یا افزایش سن است.

فشار خون بالای ثانویه

علت این نوع فشار خون بالا، ابتلا به یک بیماری دیگر یا استفاده از بعضی داروهاست و معمولاً بعد از درمان آن بیماری یا قطع مصرف دارویی که باعث آن شده‌ است، کنترل می‌شود یا بهبود پیدا می‌کند.

علائم فشار خون بالا

به این دلیل که معمولاً فشار خون بالا تا زمانی که به بروز مشکلات جدی (‌مثل حمله قلبی یا سکته مغزی‌) منجر نشود، بی‌علامت است، توصیه می‌شود به‌طور منظم فشار خون خود را اندازه‌گیری کنیم و اعداد فشار خون خود را بدانیم.

در صورتی که فشار خون ما به 120 /180 یا بالاتر از آن برسد، ممکن است علائم زیر بروز پیدا کنند که در این شرایط لازم است خیلی سریع با اورژانس تماس بگیریم.

  • سردرد شدید
  • درد قفسه سینه
  • سرگیجه
  • مشکل در تنفس
  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • تاری دید یا سایر تغییرات بینایی
  • اضطراب
  • گیجی
  • وزوز گوش
  • خونریزی بینی
  • ریتم غیرطبیعی قلب (که ممکن است خود را با تپش قلب نشان بدهد)

چه عواملی احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند؟

عوامل خطر متعددی احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند. ما می‌توانیم با تغییر بعضی از این عوامل (مثل سبک زندگی ناسالم) این احتمال را کاهش دهیم، اما بعضی از عوامل خطر مثل سن، جنسیت، سابقه خانوادگی و ژنتیک قابل‌تغییر نیستند.

سبک زندگی ناسالم

سبک زندگی ناسالم می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را بیشتر کند؛ برای مثال:

  • داشتن رژیم غذایی ناسالم، به‌خصوص غذاهایی با نمک زیاد
  • مصرف الکل یا مقادیر زیاد کافئین
  • نداشتن فعالیت بدنی کافی
  • نداشتن خواب با کیفیت و کافی
  • قرارگرفتن در موقعیت‌های پر‌استرس
  • استفاده از موادی مثل کوکائین، مت‌آمفتامین یا سایر محرک‌ها

سن

به این دلیل که به‌طور طبیعی، رگ‌های خونی با گذشت زمان، ضخیم و غیرقابل‌‌انعطاف می‌شوند، شیوع فشار خون بالا با افزایش سن، بالا می‌رود.

سابقه خانوادگی و ژنتیک

اگر فشارخون بالا در خانواده‌ای وجود داشته باشد، در بیشتر موارد به سایر اعضای آن خانواده هم به‌صورت ارثی منتقل می‌شود.

داروها

مصرف بعضی داروها می‌تواند با افزایش فشار خون همراه باشد یا کنترل فشار خون را با وجود استفاده از داروی کنترل فشار خون، سخت‌تر کند.

بعضی شرایط و بیماری‌ها

بعضی از علت‌های زمینه‌ای که به افزایش فشار خون منجر می‌شوند، عبارتند از:

  • بعضی تومورها
  • بیماری مزمن کلیه
  • سندرم متابولیک
  • اضافه وزن یا چاقی
  • آپنه خواب
  • مشکلات تیروئید

جنسیت

در دوران میانسالی احتمال ابتلا به فشار خون بالا در مردان بیشتر از زنان است. اما در افراد مسن، زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند.

پیشگیری از فشار خون بالا

رعایت سبک زندگی سالم برای سلامت قلب، می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا و عوارض آن کمک کند.

اصول سبک زندگی سالم، عبارتند از:

  • انتخاب غذاهای مناسب برای سلامت قلب؛ غذاهای کم‌نمک و سرشار از پتاسیم. میوه‌ها و سبزیجات سرشار از پتاسیم
  • پرهیز از مصرف الکل
  • داشتن فعالیت بدنی منظم حتی به میزان کم و کاهش مدت زمان نشستن در روز
  • حفظ وزن سالم
  • ترک سیگار
  • کنترل سطح کلسترول
  • کنترل قند خون
  • مدیریت استرس
  • داشتن خواب کافی و باکیفیت

تشخیص فشار خون بالا

فشار خون بالا معمولاً هیچ علامتی ندارد. بنابراین تنها راه برای تشخیص آن اندازه گیری فشار خون در فواصل منظم و توسط پزشک است.

درمان فشار خون بالا

درمان‌ فشار خون بالا شامل تغییر سبک زندگی و استفاده از داروهاست.

زمانی که تغییر سبک زندگی به‌تنهایی نمی‌تواند فشار خون بالا را کنترل کند، به مصرف دارو هم نیاز خواهیم داشت. انواع مختلفی از داروهای کنترل‌کننده فشار خون بالا وجود دارند. نکته قابل‌‌توجه این است که بسیاری از افراد برای کنترل فشار خون خود، به مصرف بیش از یک نوع داروی کنترل فشار خون نیاز دارند.

به یاد داشته باشیم که اگر فشار خون بالا ناشی از ابتلا به یک بیماری یا مصرف داروی دیگری باشد، درمان آن بیماری یا قطع دارو ممکن است به کنترل فشار خون کمک کند.

 

 

عوارض فشار خون بالا

فشار خون بالا می‌تواند به قلب آسیب جدی برساند، چرا که  فشار بیش از حد می‌تواند دیواره سرخرگ‌ها را غیرقابل‌انعطاف کرده و جریان خون و اکسیژن به قلب را کاهش بدهد. ضمن این‌که فشار خون بالا وکاهش جریان خون، می‌توانند به بروز شرایط زیر هم منجر شوند:

  • درد قفسه سینه (آنژین)
  • حمله قلبی
  • نارسایی قلبی
  • ضربان قلب نامنظم

فشار خون بالا همچنین می‌تواند باعث آسیب دیدن یا مسدود شدن سرخرگ‌هایی که خون و اکسیژن را به مغز می‌رسانند و منجر به سکته مغزی و همین‌طور آسیب دیدن کلیه‌ها و در نتیجه نارسایی کلیوی شود.

به‌طور کلی، به این دلیل که فشار خون بالا در بیشتر موارد، بدون علامت است اما می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به همراه داشته باشد، ضروری است که به‌طور منظم فشار خون خود را اندازه‌گیری کنیم.

رعایت سبک زندگی سالم، تشخیص به‌موقع و مصرف منظم داروهای کنترل‌ فشار خون زیرنظر پزشک، از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از عوارض فشار خون بالا، به‌شمار می‌آیند.

 

IR-0527-ABD-3595-AS

منابع: uptodate, heart, who, medlineplus, nhlbi