افسردگی پس از زایمان چیست و به چه دلیلی رخ می‌دهد؟

بدن و ذهن ما در طول بارداری و بعد از آن دچار تغییرات زیادی می‌شود. اگر در تمامی یا بیشتر مواقع برای بیش از 2 هفته در طول بارداری یا بعد از آن احساس پوچی، بی تفاوتی یا اندوه داشته باشیم، باید از دیگران کمک بگیریم. اگر احساس کنیم که فرزند خود را دوست نداریم یا به او اهمیت نمی‌دهیم، ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شده باشیم. درمان افسردگی، به کمک روان‌درمانی یا دارو، بسیار مؤثر است و به ما و فرزندمان کمک می‌کند تا در آینده تا حد امکان سالم باشیم.

افسردگی پس از زایمان چیست؟

بیشتر زنان در عرض چند روز پس از زایمان ممکن است احساس اندوه یا پوچی داشته باشند. برای بسیاری از زنان، این احساس در عرض 3 تا 5 روز از بین می‌رود. اگر این احساس از بین نرود یا بیش از 2 هفته احساس اندوه، ناامیدی یا پوچی داشته باشیم، ممکن است که دچار افسردگی پس از زایمان شده باشیم. احساس ناامیدی یا پوچی بعد از زایمان بخشی از روند معمولی یا مورد انتظار مادر شدن نیست.

افسردگی پس از زایمان یک بیماری روانی جدی است که مغز را درگیر می‌کند و بر رفتار و سلامت جسمانی تأثیر می‌گذارد. اگر افسردگی داشته باشیم، احساس اندوه یا پوچی از بین نمی‌رود و می‌تواند در زندگی روزمره ما اختلال ایجاد کند. ممکن است احساس کنیم که نمی‌توانیم با نوزاد خود ارتباط برقرار کنیم، انگار که مادر کودک نیستیم، یا ممکن است نوزاد را دوست نداشته باشیم یا نخواهیم که از او مراقبت کنیم. این احساسات می‌توانند خفیف تا شدید باشند.

افسردگی پس از زایمان چقدر شایع است؟

افسردگی یک اختلال شایع پس از بارداری است. از هر 9 تازه مادر، یک نفر مبتلا به افسردگی پس از زایمان است.

بیشتر بخوانید: علائم افسردگی در کودکان

چگونه بفهمیم دچار افسردگی پس از زایمان هستیم؟

برخی از تغییرات طبیعی پس از بارداری می‌تواند علائمی مشابه علائم افسردگی ایجاد کند. بسیاری از مادران وقتی نوزاد تازه وارد خانه می‌شود، احساس ناراحتی می‌کنند. اما اگر هر یک از علائم افسردگی، که در زیر به آن اشاره می‌کنیم، را برای بیش از 2 هفته داشتیم، باید به پزشک مراجعه نماییم:

• احساس بی‌قراری یا بدخلقی
• احساس اندوه، ناامیدی یا ناتوانی
• گریه زیاد
• داشتن افکار آسیب رساندن به نوزاد
• داشتن افکار صدمه زدن به خود
• بی‌علاقگی به کودک، عدم ارتباط با نوزاد، یا احساس اینکه نوزاد، فرزند شخص دیگری است
• نداشتن انرژی و انگیزه
• پرخوری یا عدم تمایل به غذا خوردن
• خوابیدن خیلی کم یا زیاد
• مشکل در تمرکز یا تصمیم‌گیری
• اختلال حافظه
• احساس بی‌ارزشی یا گناه، مثلا احساس کنیم که مادر بدی هستیم
• از دست دادن علاقه یا عدم لذت از فعالیت‌هایی که قبلاً از آن لذت می‌بردیم
• کناره‌گیری از دوستان و خانواده
• داشتن سردرد، درد، یا مشکلات گوارشی که از بین نمی‌روند

برخی از زنان در مورد علائم خود با کسی صحبت نمی‌کنند. تازه مادران ممکن است از احساس افسردگی دچار خجالت، شرم یا احساس گناه شوند. آنها همچنین ممکن است نگران باشند که به عنوان مادران بد دیده شوند. هر زنی ممکن است در دوران بارداری یا بعد از بچه‌دار شدن دچار افسردگی شود. این به این معنی نیست که مادر بدی هستیم. لزومی ندارد که مادر و کودک رنج بکشند. پزشک می‌تواند به ما کمک کند بفهمیم که آیا علائم ما ناشی از افسردگی یا علل دیگری است.

بیشتر بخوانید: علائم افسردگی چیست و درمان آن چگونه است؟

علت افسردگی پس از زایمان چیست؟

تغییرات هورمونی ممکن است باعث بروز علائم افسردگی پس از زایمان شود. هنگامی که باردار هستیم، سطح هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون در بالاترین سطح خود قرار دارد. در 24 ساعت اول پس از زایمان، سطح هورمون‌ها به سرعت به سطح طبیعی قبل از بارداری باز می‌گردد. تصور بر این است که این تغییر ناگهانی در سطح هورمون‌ها ممکن است منجر به افسردگی شود. این تغییرات شبیه به نوسانات هورمونی قبل از قاعدگی، اما با شدت بیشتر است.

سطح هورمون‌های تیروئیدی نیز ممکن است پس از زایمان کاهش یابد. تیروئید یک غده کوچک در گردن است که به تنظیم نحوه استفاده و ذخیره انرژی بدن از غذا کمک می‌کند. سطح پایین هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند باعث علائم افسردگی شود. یک آزمایش خون ساده می‌تواند نشان دهد که آیا سطح پایین هورمون‌های تیروئیدی باعث علائم ما شده است یا خیر. در این موارد، پزشک در مورد تجویز داروی تیروئید تصمیم‌گیری می‌کند.

سایر احساسات نیز ممکن است زمینه‌ساز افسردگی پس از زایمان باشند. نمونه‌هایی از احساسات بسیاری از تازه مادران عبارتند از:

• خستگی بعد از زایمان
• خستگی به علت کم‌خوابی یا بی‌خوابی
• ناتوانی در نگهداری از نوزاد جدید
• شک در توانایی خود برای اینکه مادر خوبی باشیم
• استرس ناشی از تغییرات در روال کارها
• تصور غیرواقعی از یک مادر کامل
• کاهش زیبایی و جذابیت
• کمبود وقت آزاد

این احساسات در میان تازه مادران رایج است. اما افسردگی پس از زایمان یک بیماری جدی و قابل درمان است و یک روند معمول یا مورد انتظار برای تازه مادران نیست.

آیا برخی از زنان بیشتر در معرض خطر افسردگی پس از زایمان هستند؟

جواب این سوال مثبت است. موارد زیر ممکن است خطر افسردگی پس از زایمان را افزایش ‌دهند:

• سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به افسردگی یا اختلال دوقطبی
• عدم برخورداری از حمایت خانواده و دوستان
• افسردگی در دوران بارداری
• سابقه بروز مشکل در بارداری یا زایمان قبلی
• داشتن مشکلات مالی یا مشکل در روابط بین فردی
• سن کمتر از 20 سال
• اعتیاد به الکل یا مواد مخدر
• داشتن نوزاد با نیازهای خاص
• مشکل در شیردهی
• حاملگی ناخواسته

در صورت داشتن علائم افسردگی پس از زایمان چه باید بکنیم؟

در موارد زیر باید با پزشک تماس بگیریم:

• احساس ناراحتی و افسردگی که بعد از 2 هفته از بین نمی‌رود
• علائم افسردگی روند افزایشی دارد
• علائم افسردگی طی 1 سال پس از زایمان شروع شده و بیش از 2 هفته طول می‌کشد
• داشتن دشواری یا مشکل در کار کردن یا انجام کارهای روزمره
• ناتوانی در مراقبت از خود یا فرزندمان (مثلاً غذا خوردن، خوابیدن، حمام کردن)
• داشتن افکاری در مورد آسیب رساندن به خود یا فرزندمان
• در صورت لزوم باید از همسر یا یکی از نزدیکانمان بخواهیم با پزشک تماس بگیرند.

چه کاری‌هایی می‌توانیم در خانه انجام دهیم تا احساس بهتری داشته باشیم؟

در کنار مراجعه به پزشک، چند راه برای داشتن احساس بهتر یا استراحت بیشتر، عبارتند از:

• تا جایی که می‌توانیم استراحت کنیم. بهتر است زمانی که نوزاد خواب است ما نیز بخوابیم.
• سعی نکنیم کار زیادی انجام دهیم یا همه مسئولیت‌ها را به عهده بگیریم. می‌توانیم از همسر، خانواده و دوستان خود کمک بخواهیم.
• زمانی را برای بیرون رفتن، دیدار دوستان یا گذراندن وقت با همسر خود اختصاص دهیم.
• در مورد احساسات خود با همسر، اعضای خانواده و دوستان خود صحبت کنیم.
• با مادران دیگر صحبت کنیم تا بتوانیم از تجربیات آنها استفاده کنیم.
• پس از زایمان هیچ تغییر اساسی در زندگی خود ایجاد نکنیم. تغییرات اساسیِ بیشتر در زندگی، علاوه بر تولد نوزاد جدید، می‌تواند باعث ایجاد استرس غیرضروری شود. گاهی اوقات نمی‌توان از تغییرات بزرگ اجتناب کرد. هنگامی که این اتفاق بیفتد، بهتر است سعی کنیم از دیگران کمک بگیریم.

داشتن دوست یا کسی که بتواند در مراقبت از کودک در زمانی که افسرده هستیم، به ما کمک کند، بسیار مفید است. اگر در دوران بارداری یا بعد از بچه‌دار شدن احساس افسردگی داشتیم، نباید در تنهایی رنج بکشیم. با عزیزان خود صحبت کنیم و فوراً با پزشک خود تماس بگیریم.

افسردگی پس از زایمان چگونه درمان می‌شود؟

روان‌درمانی. در طول درمان، صحبت با یک روان‌درمانگر، روانشناس یا مددکار اجتماعی کمک می‌کند تا راهبردهایی را بیاموزیم تا اثر افسردگی بر تفکر، احساس و عملکرد خود را تغییر دهیم.

دارو. انواع مختلفی از داروها برای درمان افسردگی پس از زایمان وجود دارد. همه آنها باید توسط پزشک تجویز شوند. داروهای ضدافسردگی می‌توانند به تسکین علائم افسردگی کمک کنند و برخی از آنها را می‌توان در دوران شیردهی مصرف کرد. ممکن است چند هفته طول بکشد تا اثر داروهای ضدافسردگی شروع شود.

شوک الکتریکی (ECT). این روش برای درمان موارد شدید افسردگی پس از زایمان کاربرد دارد.

افسردگی می‌تواند بر فرزند ما نیز تأثیر بگذارد، بنابراین دریافت درمان مناسب هم برای ما و هم برای فرزندمان بسیار مهم است. مصرف داروهای ضدافسردگی یا رفتن به جلسات روان‌درمانی ما را به یک مادر بد یا ناکام تبدیل نمی‌کند، بلکه کمک گرفتن نشانه قدرت است.

اگر افسردگی پس از زایمان درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

افسردگی پس از زایمان درمان نشده می‌تواند بر توانایی ما برای نگهداری از فرزندمان تأثیر بگذارد. ممکن است:

• انرژی کافی نداشته باشیم
• در تمرکز بر نیازهای خود و فرزندمان مشکل داشته باشیم
• احساس بدخلقی کنیم
• نتوانیم از نوزاد خود مراقبت کنیم
• خطر اقدام به خودکشی افزایش یابد

احساس اینکه مادر بدی هستیم می‌تواند افسردگی را تشدید کند. اگر احساس افسردگی می‌کنیم، کمک گرفتن بسیار مهم است.

تحقیقات نشان داده است که افسردگی پس از زایمان در مادر می‌تواند بر فرزند در طول دوران کودکی تاثیر بگذارد و باعث عوارض زیر شود:

• تاخیر در رشد زبان و بروز مشکلات یادگیری
• مشکل در روابط مادر و فرزند
• مشکلات رفتاری
• گریه یا بی‌قراری بیشتر
• کوتاه قدی و خطر چاقی بیشتر در کودکان در سنین پیش‌دبستانی
• مشکلات مقابله با استرس و سازگاری با مدرسه و سایر موقعیت‌های اجتماعی

منابع: Office on Women’s Health

IR-0823-ABD-8522-AS