رینیت آلرژیک یا تب یونجه چیست؟

رینیت آلرژیک معمولاً با عنوان «تب یونجه» نیز شناخته می‌شود، اما این نام نباید ما را گمراه کند؛ تب یونجه باعث تب نمی‌شود و برای به وجود آمدن علائم آن، لازم نیست در معرض یونجه قرار بگیریم!
رینیت آلرژیک یک اختلال بسیار رایج است و به التهاب مخاط داخل بینی در نتیجه تحریک توسط یک آلرژن (ماده حساسیت‌زا) گفته می‌شود. آلرژن‌ها ممکن است به مواردی مانند: گرده، گرد و غبار، ذرات ریز قارچ یا کپک موجود در هوا یا پرزهای پوست حیوانات خاصی گفته می‌شود.

رینیت آلرژیک مجموعه‌ای از علائمی است كه با درگیری بینی ایجاد می‌شود. این علائم زمانی به وجود می‌آیند كه مواد آلرژی‌زا مانند گردوغبار یا گرده گل و گیاهان با تنفس به داخل بینی راه یابند.

زمانی كه فرد مبتلا به رینیت آلرژیک به همراه تنفس مواد آلرژی‌زا را مانند گرده گیاهان یا گردوغبار را استنشاق می‌کند، بدن مواد شیمیایی از قبیل هیستامین ترشح می‌كند. این باعث ایجاد علائم آلرژی در فرد می‌شود.

گرده گیاهانی كه باعث ایجاد رینیت آلرژیک (تب یونجه) می‌شوند در افراد مختلف متفاوت است. مثال‌هایی از گیاهانی كه می‌توانند باعث رینیت آلرژیک شوند گرده گل و درختان و چمن هستند.

میزان گرده گیاهان موجود در هوا نیز می‌تواند در شروع علائم رینیت آلرژیک نقش داشته باشد. روزهای گرم و خشک همراه با وزش باد با احتمال بیشتری از افزایش گرده گیاهان در هوا همراه است. در روز‌های سرد و مرطوب بارانی بیشتر گرده‌های گیاهان شسته می‌شوند. علاوه بر عوامل محیطی، فاکتور ژنتیک نیز در بروز آلرژی دخالت دارد. در صورت وجود آلرژی در والدین احتمال بروز آلرژی در فرزند بیشتر است.

افراد مبتلا به رینیت آلرژیک معمولا دچار علائم چشمی نیز می‌شوند. آلرژی گاهی منجر به ایجاد آسم می‌شود. گرچه بروز آلرژی به عوامل مختلفی از قبیل مسایل ژنتیکی و عوامل محیطی بستگی دارد، ولی تماس با آلرژن‌های موجود در محیط فرد را مستعد به اشکال مختلف بیماری‌های آلرژیک از قبیل رینیت آلرژیک، آسم و حساسیت‌های پوستی می‌کند. از طرفی بیماری رینیت آلرژیک زمینه‌ای برای ایجاد سینوزیت، اوتیت (التهاب گوش میانی) و پولیپ بینی است. در کودکان رینیت آلرژیک منجر به کاهش میزان خواب کاهش تمرکز و اشکال در یادگیری کودک می‌شود.

بیشتر بخوانیم: آلرژی چشم، علائم و روش‌های درمان حساسیت چشمی

علائم رینیت آلرژیک

رینیت آلرژیک معمولاً علائمی شبیه به سرماخوردگی، مانند عطسه، خارش و گرفتگی یا آبریزش بینی را ایجاد می‌کند. این علائم معمولاً بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن شروع می‌شوند.
هنگامی‌که فرد یک آلرژن را استنشاق می‌کند، واکنش سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث بروز علائم زیر شود. این علائم به ترتیب فراوانی عبارت‌اند از:

• آبریزش بینی
• خارش چشم، دهان یا پوست
• عطسه کردن
• گرفتگی یا احتقان بینی

رینیت آلرژیک می‌تواند با ایجاد گرفتگی بینی، منجر به اختلال خواب شده و با موارد زیر همراه باشد:

• کاهش تمرکز
• محدود نمودن فعالیت‌ها
• کاهش قدرت تصمیم‌گیری
• اختلال در هماهنگی دست‌ها و چشم‌ها
• اختلال حافظه
• تحریک‌پذیری
• خستگی
• غیبت از محل کار یا مدرسه
• افزایش احتمال تصادف با وسایل نقلیه موتوری
• افزایش احتمال آسیب در مدرسه یا محل کار

برخی از افراد تنها برای چند ماه در طول سال به رینیت آلرژیک مبتلا می‌شوند؛ زیرا به آلرژن‌های فصلی مانند گرده‌ی درختان یا علف‌ها حساس هستند. سایر افراد در تمام طول سال به رینیت آلرژیک مبتلا هستند. برخی از افراد ممکن است هر دو نوع رینیت را تجربه کنند، به این معنا که علائم دائمی آن‌ها در فصول گرده‌افشانی تشدید می‌شود.

بیشتر افراد مبتلا به رینیت آلرژیک، علائم خفیفی دارند که به‌راحتی و به‌طور مؤثری قابل‌کنترل هستند، اما برای برخی دیگر، علائم می‌تواند شدید و مداوم باشد و باعث مشکلات خواب و تداخل در زندگی روزمره شود.

علائم رینیت آلرژیک، گاهی اوقات با گذشت زمان بهبود می‌یابند، اما در بعضی موارد نیز ممکن است سال‌ها طول بکشد. بعید است که این وضعیت در این افراد به‌طور کامل از بین برود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم

درصورتی‌که علائم رینیت آلرژیک خواب را مختل می‌کند، در انجام فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد می‌کند یا بر عملکرد ما در محل کار یا مدرسه تأثیر منفی می‌گذارد، باید به پزشک مراجعه کنیم.

تشخیص رینیت آلرژیک معمولاً بر اساس علائم ما و محرک‌های احتمالی که ممکن است متوجه آن‌ها شده باشیم، انجام می‌شود. اگر علت این علائم نامشخص باشد، ممکن است پزشک درخواست انجام آزمایش آلرژی نماید.

چه چیزی باعث رینیت آلرژیک می‌شود

رینیت آلرژیک ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن ما به یک آلرژن است. این واکنش، باعث آزاد شدن بعضی مواد شیمیایی از سلول‌ها و درنتیجه، تورم لایه داخلی بینی (غشای مخاطی) و افزایش بیش‌ازحد ترشحات مخاطی می‌شود.

آلرژن‌های رایجی که باعث ایجاد رینیت آلرژیک می‌شوند عبارت‌اند از: گرده‌های گیاهان (این نوع رینیت آلرژیک به عنوان تب یونجه نیز شناخته می‌شود)، هاگ‌های قارچ‌ها و کپک‌ها، گردوغبار خانگی (مایت‌ها)، پوسته، پرز پوست، قطرات ادرار یا بزاق برخی حیوانات خاص.

همچنین، علت‌های غیرحساسیتی هم برای رینیت وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به مواد محرکی مانند سیگار یا دود، عطرها، محصولات پاک‌کننده و سایر بوهای تند اشاره کرد.

تشخیص آلرژی

گرفتن تاریخچه دقیق خانوادگی و توجه به نحوه زندگی و بررسی علائم بالینی در کودک به تشخیص بیماری کمک می‌کند. گرچه تشخیص بعضی از انواع آلرژی‌ها به سادگی امکان‌پذیر نیست. در این موارد جهت تایید تشخیص نیاز به انجام آزمایشات خاصی (تست پوستی آلرژی و یا انجام آزمایش خون) است.

بیشتر بدانیم: آلرژی بینی و عفونت با ویروس کرونا

چگونه می‌توان از آلرژن‌ها پرهیز کرد؟

مهم‌ترین مساله در درمان انواع مختلف آلرژی، شناسایی عوامل آلرژی‌زا و پرهیز از آن‌هاست.

• برای کاهش آلرژن‌های خانگی باید فضای خانه را به طور مرتب گردگیری و نظافت کنیم، هوای تازه و کاستن از رطوبت منزل نیز در بهبود علائم آلرژی موثر است.
• در کسانی که آلرژی به گرده گیاهان دارند استفاده از عینک آفتابی و یا بستن پنجره‌ها و اجتناب از فضای باز گیاهی به خصوص در عصر و شب که گرده گیاهان پخش می‌شود، کمک‌کننده است.
• اگر آلرژی شدید در برابر مو گربه و یا سگ وجود دارد باید از تماس با این حیوانات خودداری شود و حیوانات خانگی در خارج از منزل نگهداری شوند.
• در فصولی که گرده گیاهان بیشتر است توصیه می‌شود که کودکان از فضای پارک‌ها و بیرون از خانه کمتر استفاده کنند.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به رینیت آلرژیک هستند؟

علت حساسیت بیش‌ازحد برخی افراد به آلرژن‌ها هنوز به‌طور کامل درک نشده است، اگرچه در صورت وجود سابقه‌ی آلرژی در اعضای خانواده، احتمال ابتلا به آلرژی بیشتر می‌شود.

در صورت وجود سابقه خانوادگی ابتلا به آلرژی، گفته می‌شود که فرد «آتوپیک» است یا «آتوپی» دارد. افرادی که آتوپیک هستند، زمینه ژنتیکی برای ابتلا به آلرژی دارند.
آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که سیستم ایمنی بدن ما برای کمک به مبارزه با عفونت و محافظت از ما در برابر بیماری‌ها می‌سازد. افزایش پاسخ ایمنی بدن ما به آلرژن‌ها، موجب افزایش تولید آنتی‌بادی‌های نوع IgE می‌شود. این آنتی‌بادی به سلول‌هایی می‌رود که با آزاد کردن بعضی مواد شیمیایی، باعث بروز واکنش آلرژیک می‌شوند. این واکنش‌ها معمولاً علائمی را در بینی، ریه‌ها، گلو یا پوست ایجاد می‌کنند.

عوامل محیطی نیز ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده‌اند که موارد خاصی، مانند قرار گرفتن مداوم کودک در معرض دود سیگار یا گردوغبار خانگی (مایت‌ها) در سنین پایین، ممکن است احتمال ابتلای کودک به آلرژی را افزایش دهد.

درمان و پیشگیری از رینیت آلرژیک

اجتناب کامل از آلرژن‌های بالقوه، دشوار است. اما ما می‌توانیم برای کاهش میزان قرار گرفتن در معرض آلرژن خاصی که می‌دانیم (یا مشکوک هستیم) که باعث ایجاد علائم رینیت آلرژیک در ما می‌شود، اقدامات لازم را انجام دهیم. این کار کمک شایانی به بهبود علائم ما می‌کند.
با ایجاد چند تغییر در محیط خانه و سبک زندگی خود، می‌توانیم از محرک‌ها پرهیز کنیم:

• پنجره‌ها را در زمان‌هایی که میزان گرده در هوا زیاد است، بسته نگه‌داریم.
• از سیستم تهویه مطبوع در خانه و خودرو استفاده کنیم.
• زمانی که بیرون از منزل هستیم با استفاده از عینک یا عینک آفتابی، از ورود گرده به چشم‌ها جلوگیری کنیم.
• برای محدود کردن قرار گرفتن در معرض گردوغبار خانگی (مایت‌ها)، از ملحفه‌های مخصوص (ضدگرد و غبار) و برای کنترل قارچ‌ها و کپک‌ها می‌توانیم از رطوبت‌گیر استفاده کنیم. (اگر بوی کپک استشمام کنیم، احتمالاً قارچ و کپک در محیط رشد کرده است.)
• دستان خود را پس از لمس یا نوازش حیوانات بشوییم.

درصورتی‌که علائم ما خفیف باشند، می‌توانیم با مصرف داروهای بدون نسخه، مانند آنتی‌هیستامین‌های غیر خواب‌آور و همچنین، شست‌وشوی منظم مجاری بینی با سرم یا محلول آب‌نمک، به‌منظور پاک کردن بینی از محرک‌ها، به کاهش علائم کمک کنیم.
اگر این اقدامات مؤثر نباشند باید برای مشاوره به پزشک مراجعه کنیم. ممکن است پزشک داروهای قوی‌تری مانند اسپری‌های بینی حاوی کورتیکواستروئید برای ما تجویز کند.

عوارض جانبی

رینیت آلرژیک در برخی موارد می‌تواند منجر به بروز عوارض زیر شود:

• پولیپ بینی: توده‌های غیرسرطانی (خوش خیم) حاوی مایع که در داخل مجرای بینی و سینوس‌ها رشد می‌کنند.
• سینوزیت: التهاب و تورم مخاط بینی، از تخلیه سینوس‌ها جلوگیری کرده و منجر به عفونت و التهاب آن‌ها می‌شود.
• عفونت گوش میانی: عفونت بخشی از گوش که مستقیماً در پشت پرده گوش قرار دارد.

این مشکلات اغلب با دارو قابل درمان هستند، اگرچه گاهی اوقات در موارد شدید یا مزمن (طولانی‌مدت) ممکن است جراحی ضرورت یابد.

منابع:      American College of Allergy, Asthma & Immunology , National Health Service , National Health Service