رینیت آلرژیک(Allergic Rhinitis) یا تب یونجه‌(Hay Fever) تقریبا 20 درصد افراد در تمام سنین را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را پایین بیاورد.

در این مطلب با این بیماری، علائم، علل و درمان آن در کودکان و بزرگسالان بیشتر آشنا می‌شویم.

رینیت‌آلرژیک یا تب یونجه چیست؟

رینیت آلرژیک معمولاً با عنوان «تب یونجه» شناخته می‌شود، اما این نام نباید ما را گمراه کند؛ این بیماری باعث تب نمی‌شود و برای به وجود آمدن علائم آن، نباید حتماً در معرض یونجه قرار بگیریم.

رینیت‌آلرژیک در واقع یک نوع آلرژی است و کلمه “رینیت” به التهاب مجاری بینی اشاره دارد. این التهاب می‌تواند منجر به بروز علائمی شود مثل: عطسه، خارش، احتقان(گرفتگی) بینی، آبریزش بینی و ایجاد ترشحات پشت حلق.

دلیل بروز این بیماری، التهاب مخاط بینی به دلیل تحریک در نتیجه قرار گرفتن در معرض یک آلرژن(ماده حساسیت‌زا) و ورود این آلرژن‌ها به بینی از راه تنفس است، در این حالت مواد شیمیایی مثل هیستامین در بدن ترشح شده منجر به ایجاد علائم آلرژی در فرد می‌گردد.

تعدادی از این آلرژن‌ها عبارتند از:
ـ گرده گیاهان

ـ مایت‌های گرد و غبار(موجوداتی میکروسکوپی که در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کنند و در بیشتر خانه‌ها روی وسایلی مثل ملحفه و مبلمان و فرش وجود دارند)

ـ ذرات ریز قارچ و کپک موجود در هوا

ـ کرک‌، پشم و پرزهای پوست بعضی از حیوانات

فاکتور ژنتیک هم نقش موثری در بروز رینیت‌آلرژیک دارد و احتمال بروز آلرژی در افرادی که سابقه خانوادگی آلرژی دارند، بیشتر است.

افراد مبتلا به رینیت‌آلرژیک معمولاً دچار علائم چشمی هم می‌شوند و آلرژی گاهی منجر به ایجاد آسم می‌گردد.

علائم و نشانه‌های رایج رینیت‌آلرژیک

علائم رینیت‌آلرژیک از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اگرچه اصطلاح “رینیت” فقط به علائم بینی اشاره دارد، اما بسیاری از افراد، علائمی دارند که چشم، گلو و گوش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و حتی ممکن است خواب را هم مختل کنند.

در کل علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

علائم بینی: ترشحات آبکی بینی، انسداد مجاری بینی، عطسه، خارش بینی، ترشحات پشت حلق، از دست دادن چشایی، فشار یا درد در صورت

علائم چشمی: قرمزی و خارش چشم‌ها، احساس وجود شن در چشم‌ها، تورم و تغییر رنگ (تیره شدن) پوست زیر چشم

علائم گلو و گوش: گلو درد، صدای خشن، احتقان (گرفتگی) گوش‌ها، خارش گلو یا گوش

علائم در خواب: تنفس دهانی، بیدار شدن‌های مکرر و در نتیجه خستگی در طول روز و مشکل در انجام فعالیت‌های عادی (مانند کار)

علائم غالب در رینیت‌آلرژیک دائمی عبارتند از: ترشحات پشت حلق، احتقان (گرفتگی) مداوم بینی و مشکل در خواب

علائم رینیت‌آلرژیک در کودکان

رینیت آلرژیک(Allergic Rhinitis) یا تب یونجه‌(Hay Fever) تقریبا 20 درصد افراد در تمام سنین را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را پایین بیاورد.

در این مطلب با این بیماری، علائم، علل و درمان آن در کودکان و بزرگسالان بیشتر آشنا می‌شویم.

چه چیزی باعث رینیت‌آلرژیک می‌شود؟

رینیت‌آلرژیک در اثر واکنش بینی به ذراتی کوچک در هوا به نام آلرژن‌ها (مواد حساسیت‌زا یا تحریک‌کننده واکنش آلرژیک) ایجاد می‌شود. در بعضی افراد، این ذرات همچنین منجر به واکنش‌هایی در ریه‌ها (آسم) و چشم‌ها می‌شوند.

این واکنش آلرژیک نتیجه فعال شدن دو نوع سلول التهابی در بدن به نام‌‌‌های‌ ماست‌سل‌‌ها و بازوفیل‌ها است. این سلول‌ها مواد شیمیایی طبیعی مثل هیستامین تولید می‌کنند که منجر به علائمی مثل احتقان بینی، خارش، عطسه و آبریزش بینی می‌شود.

رینیت‌آلرژیک چقدر طول می‌کشد؟

رینیت‌آلرژیک می‌تواند فصلی یا دائمی باشد. بعضی افراد تنها برای چند ماه در طول سال علائم رینیت‌آلرژیک را بروز می‌دهند؛ این افراد مبتلا به رینیت آلرژیک فصلی هستند.

آلرژن‌هایی که منجر به ایجاد رینیت‌آلرژیک فصلی می‌شوند عبارتند از: گرده درختان، علف‌ها و علف‌های هرز.

بعضی دیگر از افراد در تمام طول سال علائم رینیت‌آلرژیک را نشان می‌دهند و درواقع به رینیت‌آلرژیک دائمی مبتلا هستند.

آلرژن‌هایی که بیشتر باعث ایجاد رینیت‌آلرژیک دائمی می‌شوند عبارتند از: مایت‌های گرد و غبار، سوسک‌ها، کرک ، پشم و پرزهای پوست بعضی از حیوانات، قارچ‌ها و کپک‌ها.

درمان رینیت‌آلرژیک دائمی سخت‌تر است. ضمن آن‌که، بعضی از افراد ممکن است هر دو نوع ِ رینیت را تجربه کنند، به این معنا که علائم دائمی آن‌ها همچون علائم حساسیت فصلی در فصول گرده‌افشانی تشدید می‌شود.

تشخیص رینیت‌آلرژیک

پزشک ما می‌تواند با انجام معاینه فیزیکی و بررسی علائم ما، رینیت‌آلرژیک را تشخیص بدهد. آزمایش‌های پزشکی مختلفی هم برای تایید تشخیص و شناسایی آلرژن‌های مختلف وجود دارند.

شناسایی آلرژن‌ها و سایر محرک‌ها در بیشتر مواقع سخت است، اما این راهکارها می‌توانند در شناسایی آلرژن‌ها به ما کمک کنند:

  • به یاد آوردن این‌که در زمان بروز علائم کجا و مشغول چه کاری بوده‌ایم (به عنوان مثال گذراندن وقت در فضای بیرون خانه و یا اطراف حیوانات)
  • به یادداشتن زمانی از سال که علائم در ما بروز پیدا کردند
  • بررسی دقیق محیط خانه، محل کار و مدرسه از نظر وجود آلرژن‌های احتمالی

اگر علائم ما با داروها به خوبی کنترل نشوند یا مشخص نباشد که چه چیزی منجر به بروز علائم در ما شده است، پزشک ممکن است پیشنهاد تست پوستی بدهد. در این تست مقادیر کمی از آلرژن‌های مختلف روی پوست ما قرار می‌‌گیرد و واکنش پوست ما به هرکدام بررسی می‌شود. آزمایش‌ خون هم ممکن است انجام شود، هرچند همیشه انجام این آزمایش‌ها لازم نیست.

تشخیص رینیت‌آلرژیک در کودکان

رینیت آلرژیک در کودکان زیر دو سال شایع نیست، به این دلیل که آن‌ها هنوز خیلی در معرض آلرژن‌های موجود در محیط قرار نگرفته‌اند و از آنجا که ایجاد حساسیت آلرژیک چند سال طول می‌کشد، کودکان بسیار خردسالی که به صورت مداوم علائم رینیت را بروز می‌دهند، باید از نظر سایر اختلالات بررسی شوند.

پس توجه داشته باشیم، اگر کودک ما علائمی مثل آبریزش مداوم بینی دارد، باید برای بررسی علل احتمالی دیگر به پزشک مراجعه کنیم.

درمان رینیت‌آلرژیک

درمان رینیت‌آلرژیک شامل درمان دارویی در کنار کاهش قرار‌گیری در معرض آلرژن‌ها و سایر محرک‌ها است، در بیشتر افراد، این رویکرد می‌تواند به طور موثر علائم را کنترل کند.

چند گروه مختلف از داروها وجود دارند که می‌توانند التهابی که منجر به بروز علائم رینیت آلرژیک می‌شود را درمان کنند، این دارو‌ها در ادامه مورد بحث قرار گرفته‌اند.

 پرهیز از قرارگیری در معرض آلرژن‌ها

گاهی اوقات افراد می‌توانند رینیت آلرژیک خود را به سادگی و با پرهیز از قرار گرفتن در معرض آلرژن‌هایی که منجر به ایجاد علائم می‌شوند، درمان کنند. به عنوان مثال، اگر یکی از بستگان ما حیوانی در خانه خود دارد که باعث بروز علائمی مثل عطسه و خارش چشم در ما می‌شود، می‌توانیم از حضور طولانی مدت در آن خانه خودداری کنیم و یا چند ساعت قبل از حضور در آن محل‌، آنتی‌هیستامین مصرف کنیم. هرچند، قرار نگرفتن در معرض بیشتر آلرژن ها بسیار سخت‌تر است.

برای پیشگیری از بروز علائم رینیت آلرژیک، باید آلرژن‌های منجر به بروز علائم خودمان، را بشناسیم. گاهی شناسایی آلرژن‌ها، بر اساس زمانی که علائم ایجاد می‌شوند، آسان است (مثلاً وقتی در یک فصل خاص یا بعد از قرار گرفتن در مجاورت سگ یا گربه علائم در ما بروز پیدا می‌کنند.)، اما در افرادی که در تمام طول سال علائم دارند، ممکن است تشخیص دقیق آلرژن‌(ها) سخت‌تر باشد.

درمان‌های دارویی رینیت‌آلرژیک

بعضی از درمان‌های دارویی عبارتند از: اسپری‌‌‌های گلوکوکورتیکوئیدی بینی، آنتی‌هیستامین‌ها، اسپری‌های بینی حاوی یک گلوکوکورتیکوئید (استروئید) در کنار یک آنتی‌هیستامین و ضد‌احتقان‌ها

اسپری‌های گلوکوکورتیکوئیدی بینی: این داروها عوارض جانبی کمی دارند و علائم را در بیشتر افراد به طور چشمگیری تسکین می‌دهند.

آنتی‌هیستامین‌ها: آنتی‌هیستامین‌ها علائمِ خارش، عطسه و آبریزش بینیِ رینیت‌آلرژیک را تسکین می‌دهند، اما احتقان (گرفتگی) بینی را برطرف نمی‌کنند. استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها همراه با استروئیدهای بینی یا داروهای ضد‌احتقان می‌تواند علائم را نسبت به استفاده یکی از این داروها به تنهایی بیشتر تسکین دهد.

آنتی‌هیستامین‌ها در اشکال مختلف خوراکی، اسپری‌های بینی و قطره‌های چشمی وجود دارند. به دلیل آن‌که آنتی‌هستامین‌های قدیمی‌تر عارضه جانبی خواب‌آوری ایجاد می‌کنند، در بیشتر موارد سعی می‌شود از آنتی‌هیستامین‌های نسل جدید که خواب‌آوری خیلی کمتری ایجاد می‌کنند در درمان استفاده شود.

اسپری‌های بینی حاوی یک گلوکوکورتیکوئید (استروئید) در کنار یک آنتی‌هیستامین: بعضی از مطالعات نشان داده‌اند، که این اسپری‌ها بهتر از داروهای حاوی فقط یکی از ترکیبات آن‌ها، می‌توانند علائم را تسکین دهند.

شست‌وشوی بینی با اسپری‌های نمکی

شست‌وشوی بینی با محلول‌های نمکی مخصوص این کار به ویژه برای درمان ترشحات پشت حلق، عطسه، خشکی و گرفتگی بینی مفید است. این روش به شسته شدن مواد حساسیت‌زا و محرک از بینی کمک می‌کند و پوشش بینی را هم تمیز می‌کند.

این روش قبل از استفاده از داروهایی که به شکل اسپری هستند به تاثیر بهتر این داروها کمک می‌کند.

این محلول‌ها بدون نسخه در دسترس هستند و پزشک یا داروساز می‌تواند در این زمینه به ما راهنمایی بدهد.

درمان رینیت‌آلرژیک در کودکان

اگر پزشک تشخیص دهد کودک ما به رینیت‌آلرژیک مبتلا است، بعضی گزینه‌های درمانی مثل آنتی‌هیستامین‌های غیر‌خواب‌آور(که بسیاری از آن‌ها به شکل شربت نیز در دسترس هستند) قابل‌استفاده در این سن هستند. در صورت شدید بودن علائم کودک، پزشک ممکن است استفاده از اسپری بینی استروئیدی را برای مدت محدودی پیشنهاد کند.

در کودکان بزرگتر از دو سال، به طور کلی گزینه‌های درمانی رینیت‌آلرژیک مثل بزرگسالان است.

پیشگیری از رینیت آلرژیک

پرهیز کامل از آلرژن‌ها، دشوار است. اما می‌توانیم با انجام اقدامات زیر، قرار گرفتن در معرض آن‌ها را کم کنیم:

  • پنجره‌ها را در زمانی که میزان گرده‌ها در هوا زیاد است، بسته نگه‌داریم.
  • در صورت امکان زمانی که میزان گرده‌ها زیاد است، از خانه بیرون نرویم و در این زمان لباس‌ها را هم در فضای بیرون از خانه خشک نکنیم.
  • با استفاده از عینک یا عینک آفتابی در فضای خارج از خانه، از قرارگیری چشم‌ها در معرض گرده‌ها جلوگیری کنیم.
  • از سیستم تهویه مطبوع در خانه و خودرو خود استفاده کنیم. محیط خانه را خشک نگاه ‌داریم و از ایجاد رطوبت در خانه جلوگیری کنیم.
  • گردگیری خانه را با پارچه مرطوب و جاروبرقی با فیلترهای مخصوص انجام دهیم.
  • ملحفه‌ها را به طور مرتب در دمای 60 درجه سانتیگراد یا بالاتر از آن بشوییم.
  • از ورود حیوانات خانگی به اتاق خواب جلوگیری کنیم واگر می‌توانیم حیوانات خانگی را خارج از خانه نگهداری کنیم. نگهداری از حیوانات خانگی در اتاق‌های خاص می‌تواند کمی کمک‌کننده باشد، اما آلرژن‌های حیوانی را از خانه ما پاک نمی‌کند.
  • بینی خود را با محلول‌های نمکی مخصوصِ شست‌و‌‌شوی بینی، شست‌و‌شو دهیم.

چه کسانی در معرض ابتلا به رینیت‌آلرژیک هستند؟

رینیت آلرژیک تقریباً 20 درصد از افراد در تمام سنین را تحت تأثیر قرار می‌دهد. احتمال ابتلا به رینیت‌آلرژیک در افراد مبتلا به آسم یا اگزما و همین‌طور در افرادی که سابقه خانوادگی آسم یا رینیت‌آلرژیک دارند بسیار بیشتر است.

رینیت آلرژیک در هر سنی می‌تواند شروع شود، اگرچه بیشتر افراد برای اولین بار، علائم را در دوران کودکی یا اوایل دوران بزرگسالی نشان می‌دهند.

شدت علائم در طول زندگی فرد متفاوت است به عنوان مثال بعضی از افراد دوره‌هایی را پشت سر می‌گذارند که طی آن هیچ علامتی ندارند.

عوارض جانبی رینیت‌آلرژیک

رینیت‌آلرژیک در بعضی موارد می‌تواند منجر به بروز عوارضی در دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی و بروز بیماری‌های زیر شود:

  • آسم: بیماری مزمن مجاری هوایی که با تورم و باریک‌تر شدن مجاری هوایی همراه است.
  • سینوزیت: التهاب یا تورم بافت پوشاننده داخل سینوس، که می‌تواند باعث شود سینوس‌ها مسدود و پر از مایع شوند، این شرایط محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و در نتیجه عفونت‌های باکتریال فراهم می‌کند.
  • عفونت گوش میانی

ارتباط رینیت‌آلرژیک با این بیماری‌ها با شواهد گسترده‌ای تایید شده است.

تفاوت علائم رینیت‌آلرژیک و سرماخوردگی

بعضی ازعلائم آلرژی و سرماخوردگی مشابه هستند، اما چند علامت وجود دارند که می‌توانند در تشخیص آلرژی از سرماخوردگی، به ما کمک کنند.

  • تب نشانه یک بیماری ویروسی مثل سرماخوردگی است، اما آلرژی باعث ایجاد تب نمی‌شود.
  • خستگی یکی دیگر ازعلائمی است که معمولاً در آلرژی پیش نمی‌آید.
  • سرماخوردگی معمولا بیش از یک یا دو هفته طول نمی‌کشد. اگر علائم ما بیشتر از این مدت زمان باقی بماند، به احتمال زیاد دچار آلرژی فصلی شده‌ایم که می‌تواند تا چند هفته یا ماه طول بکشد.
  • خارش و آبریزش چشم و خارش بینی معمولا نشان‌دهنده آلرژی هستند نه سرماخوردگی.
  • مخاط ضخیم، زرد و یا سبز می‌تواند نشانه سرماخوردگی یا عفونت دیگری باشد، در حالی که ترشحات شفاف و آبکی بینی بیشتر با آلرژی همراه است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت ابتلا به رینیت‌آلرژیک، اگر با شرایط زیر مواجه شدیم، باید به پزشک معالج خود مراجعه کنیم.

  • رینیت‌آلرژیک داریم و علائم ما در حال بدتر شدن است
  • آسم هم داریم و در حال بدتر شدن است
  • علائممان بر خواب و زندگی روزمره ما تأثیر می‌گذارد
  • مطمئن نیستیم که چه شرایطی منجر به بروز علائم در ما می‌شود

به طور کلی در صورت ابتلا به آلرژی فصلی و یا رینیت آلرژیک دائمی، با پیشگیری از قرارگیری در معرض آلرژن‌ها و درمان‌های دارویی موجود، می‌توانیم قدم‌های موثری در تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی خود برداریم.

منابع: uptodate

IR-0626-ABD-2081-AS