با توجه به اهمیت فشارخون (blood pressure) در حفظ سلامتی و عوارض فشارخون بالا مثل افزایش احتمال بروز سکته قلبی و سکته مغزی، در این مطلب قصد داریم درباره فشار خون نرمال، اعداد فشار خون در اندازه گیری‌ها و نکات مهم در اندازه‌گیری صحیح و دقیق فشار خون بیشتر بدانیم.

معنی هرکدام از اعداد فشار ‌خون

فشار‌ خون نیرویی است که خون به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند. فشار خون با دو عدد بیان می‌شود:

  • فشارخون سیستولی (عدد بزرگ‌تر یا فشار ماکزیمم): این عدد نشان‌دهنده میزان فشاری است که خون موقع انقباض ماهیچه قلب به دیواره سرخرگ‌ها (رگ‌هایی که خون را از قلب به سایر اعضای بدن می‌رسانند) وارد می‌کند.
  • فشارخون دیاستولی (عدد کوچک‌تر یا فشار مینیموم): این عدد نشان‌دهنده فشاری است که خون، زمانی که قلب بین ضربان‌ها در حال استراحت است، به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند.

واحد اندازه‌گیری فشارخون میلی‌متر جیوه (mm Hg) است؛ برای مثال، اگر فشارخون فردی 140 روی 90 یا 140/90 میلی‌متر جیوه باشد، به این معنی است که فشار سیستولی، 140 میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولی، 90 میلی‌متر جیوه است.

 

طبقه‌بندی فشارخون

پنج محدوده فشارخون بر اساس طبقه‌بندی انجمن قلب آمریکا عبارتند از:

فشارخون دیاستولیک (mmHg) و/ یا فشارخون سیتولیک (mmHg) طبقه‌بندی فشارخون
کمتر از 80 و کمتر از 120 فشار خون نرمال
کمتر از 80 و 120-129 فشار‌خون افزایش‌یافته
80-89 یا 130-139 مرحله 1 فشارخون بالا
90 یا بیشتر یا 140 یا بیشتر مرحله 2 فشارخون بالا
بیشتر از 120 و/ یا بیشتر از 180 بحران فشارخون بالا

 

  • فشار خون نرمال

فشار خون نرمال (طبیعی)، به عدد سیستول کمتر از 120 میلی‌مترجیوه و عدد دیاستول کمتر از 80 میلی‌مترجیوه گفته می‌شود. اگر نتایج اندازه‌گیری ما در این محدوده قرار ‌بگیرد، باید عادت‌های صحیح برای قلب مثل پیروی از یک رژیم‌غذایی متعادل و ورزش منظم را برای حفظ فشار خون نرمال ادامه دهیم.

  • فشار‌خون افزایش‌یافته

زمانی که فشارخون سیستولی به‌طور مداوم بین 129-120 و فشارخون دیاستولی کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه باشد، فشارخون افزایش‌یافته به حساب می‌آید. افرادی که فشار‌خون افزایش‌یافته دارند، در معرض خطر ابتلا به فشارخون‌ بالا هستند و باید اقدامات لازم برای کنترل این وضعیت را مدنظر داشته باشند.

  • مرحله 1 فشار‌خون بالا

مرحله ۱ فشارخون بالا زمانی است که به‌طور مداوم فشارخون سیستولی 139-130 یا فشارخون دیاستولی 89-80 میلی‌متر جیوه باشد. در این مرحله، پزشک علاوه بر توصیه به اقداماتی برای اصلاح سبک زندگی، ممکن است بر اساس عوامل خطرساز هر فرد برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی(مثل حمله قلبی یا سکته مغزی)، داروهای کنترل کننده فشارخون تجویز کند.

  • مرحله 2 فشار‌خون بالا

مرحله ۲ فشارخون بالا زمانی است که فشارخون به‌طور مداوم 14۰/9۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر باشد. در این مرحله، پزشک ترکیبی از داروهای کنترل کننده فشارخون و اصلاح سبک زندگی را تجویز می‌کند.

  • بحران فشار‌خون بالا

اگر فشارخون سیستولی به‌طور ناگهانی از۱۸۰ میلی‌متر جیوه و یا فشار دیاستولی از 120 میلی متر جیوه بیشتر شود، ممکن است دچار بحران فشارخون بالا شده باشیم و این مرحله از فشارخون بالا نیاز به تماس با اورژانس و مداخله پزشکی دارد.

فشار خون سیستولی مهم‌تر است یا دیاستولی؟

به‌طورمعمول، به فشارخون سیستولی (عدد بزرگتر)، به‌عنوان عامل خطر اصلی برای بیماری‌های قلبی عروقی در افراد بالای ۵۰ سال، توجه بیشتری می‌شود. بااین‌حال، هم فشارخون سیستولی و هم دیاستولی افزایش‌یافته، معیاری برای تشخیص فشارخون بالا هستند.

در بیشتر افراد، فشارخون سیستولی به ‌صورت تدریجی با بالا رفتن سن، بیشتر می‌شود که علت آن سخت شدن تدریجی دیواره سرخرگ‌های بزرگ، ساخته شدن پلاک (تجمع چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد موجود در خون در دیواره شریان‌ها) در طول زمان و بروز بیماری‌های قلبی -عروقی در سنین بالاتر است.

چه زمانی باید فشارخون خود را اندازه‌گیری کنیم؟

تنها راه برای تشخیص فشار‌خون بالا، اندازه‌گیری فشارخون است. اندازه‌گیری فشارخون بخش مهمی از ارزیابی وضعیت سلامت هر فرد به‌حساب می‌آید، پس بهتر است همه ما بدانیم باید چه زمانی فشارخون خود را اندازه‌گیری کنیم. طبق توصیه متخصصان:

  • اگر سن ما 18 سال یا بالاتر است و سابقه‌ فشارخون بالا هم نداریم، باید هرسال فشارخون خود را توسط پزشک اندازه‌گیری کنیم.
  • اگر عوامل خطرقلبی عروقی مثل چاقی، سابقه خانوادگی یا سابقه ابتلا به فشارخون بالا را داریم، لازم است فشارخون ما در فواصل کوتاه‌‌تر توسط پزشک اندازه‌گیری شود.

 

اندازه‌گیری فشارخون در خانه

پایش فشار‌خون در منزل و توسط خود فرد، جایگزین مراجعه‌های ما به پزشک نیست، با این حال، به پزشک معالج کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا درمان‌ها برای کنترل فشار خونمان موثر هستند یا نه. به یاد داشته باشیم حتی اگر با مصرف داروهای کنترل‌کننده فشارخون، اعداد فشار خون در پایش خانگی اعداد مطلوبی هستند، نباید مصرف داروهایمان را قطع کنیم.

 

روش صحیح اندازه‌گیری فشارخون

برای اندازه‌گیری فشارخون از دستگاهی به نام فشارسنج استفاده می‌شود، بهتر است برای تهیه دستگاه فشارسنج معتبر با پزشک خود مشورت کنیم. برای اندازه‌گیری فشار‌خون به روش صحیح لازم است نکات زیر را رعایت کنیم:

  • پیش از اندازه گیری فشار‌‌خون، نحوه استفاده از دستگاه فشارسنج خانگی را از تیم مراقبت سلامت خود یاد بگیریم. از سی‌دقیقه قبل از اندازه گیری فشار‌خون سیگار نکشیم، نوشیدنی‌های کافئین دار ننوشیم و ورزش نکنیم. مثانه خود را خالی کنیم و حداقل پنج دقیقه قبل از اندازه‌گیری درمحیطی با دمای مناسب بنشینیم.
  •  درحین اندازه‌گیری فشار‌خون، آرام باشیم، صحبت نکنیم؛ صاف بنشینیم و پشتمان را به یک صندلی تکیه بدهیم و پاهایمان را هم روی یکدیگر قرار ندهیم. بازوی خود را روی سطح صاف قراردهیم، طوری که بازویی که بازوبند فشارسنج دور آن قرار می‌گیرد با قلبمان هم سطح باشد (در یک ارتفاع یکسان قرار داشته باشند).
  • کاف اندازه‌گیری دستگاه فشار‌سنج متناسب با سایز دور بازو باشد و برای بازو تنگ یا گشاد نباشد.
  • اطمینان حاصل کنیم هنگام بستن کاف به دور بازو، قسمت پایینی کاف فشارسنج دو سانتی‌متر بالاتراز چین آرنج قرار گرفته باشد.
  • فشار‌خون خود را دو بار با فاصله یک دقیقه اندازه‌گیری کرده و میانگین آن را به عنوان عدد فشار‌خون خود یادداشت کنیم.
  • مهم است که اندازه‌گیری فشار‌خون را هر روز در زمان مشخصی انجام دهیم. همچنین بهتر است از یک هفته یا حداقل چهار روز قبل از قرار ملاقات بعدی با پزشک معالجمان، فشار‌خون خود را اندازه گیری کنیم.
  • به خاطر داشته باشیم، پزشک را از داروهایی که مصرف می‌کنیم، آگاه سازیم؛ چراکه بعضی از داروها ممکن است روی اعداد فشارخون تأثیرگذار باشند.

 

اگر عدد فشار خونمان بالا بود چه اقدامی انجام دهیم؟

اگر فقط در یک بار اندازه‌گیری، اعداد فشار خونمان بالا باشد، به شرطی که این عدد بزرگتر یا مساوی 180/120 نباشد، این اتفاق دلیلی برای یک هشدار فوری نیست. باید برای بار دوم فشار‌خون خود را اندازه بگیریم و نتایج دو اندازه گیری را یادداشت کنیم و بعد به پزشک معالج خود ارائه دهیم و با او مشورت کنیم.

توجه داشته باشیم اگر فشارخون به‌طور ناگهانی از ۱8۰/۱2۰ میلی‌متر جیوه بیشتر شد، باید بعد از پنج دقیقه دوباره فشارخون خود را اندازه‌گیری ‌کنیم و درصورتی‌که فشارخونمان همچنان به‌طور غیرعادی بالا باشد، باید فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیریم.

در صورت داشتن فشارخون بالاتر از ۱8۰/۱2۰ میلی‌متر جیوه یا بروز علائمی که نشان‌دهنده آسیب به اندام‌های حیاتی هستند، مثل درد قفسه سینه، تنگی‌نفس، درد در ناحیه پشت و بین کتف‌ها، بی‌حسی یا ضعف، اختلال در بینایی یا مشکل در صحبت کردن، نباید منتظر پایین آمدن فشار‌خون بمانیم و باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیریم.

 

چگونه می توانیم عدد فشارخون خود را در محدوده نرمال (طبیعی) یا کنترل‌شده نگه داریم؟

با داشتن یک سبک زندگی سالم، می‌توانیم به حفظ فشارخون نرمال خود کمک کنیم. عادت‌های یک زندگی سالم عبارتند از:

  • داشتن یک رژیم‌غذایی سالم حاوی میوه و سبزیجات تازه به مقدار زیاد‌، رژیم کم نمک (سدیم) و چربی اشباع پایین
  • نگه داشتن وزن در محدوده نرمال و کاهش وزن در صورت داشتن اضافه‌وزن یا چاق بودن
  • فعالیت بدنی کافی
  • سیگار نکشیدن یا برنامه‌ریزی برای ترک سیگار
  • داشتن خواب کافی

به طور کلی، باید از فشار‌خون نرمال و اهمیت اعدادفشار خون آگاه باشیم تا بتوانیم در پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا و عوارض مهم آن گام‌های موثری برداریم.

 

منابع: heart, cdc

IR-0626-ABD-1995-AS