گاستریت یا ورم معده چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

گاستریت چیست؟

گاستریت به التهاب بافت پوششی (مخاط) معده گفته می‌شود.

گاستروپاتی آسیب مخاط معده با التهاب کم یا بدون التهاب است.

علائم گاستریت چیست؟

اکثر افراد مبتلا به گاستریت هیچ علامتی ندارند.

در برخی موارد، گاستریت باعث علائم سوء هاضمه می‌شود. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد یا احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم
• حالت تهوع یا استفراغ
• احساس سیری زود هنگام
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن

اگر گاستریت منجر به آسیب سطحی یا زخم مخاط معده شود، ممکن است پوشش معده خونریزی کند. اگر علائم خونریزی معده داشته باشیم باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنیم. علائم خونریزی معده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مدفوع سیاه رنگ یا قیری یا وجود خون قرمز یا قهوه‌ای رنگ در مدفوع
• دل‌پیچه، ناراحتی یا درد شکم
• احساس خستگی، تنگی نفس یا سبکی سر
• استفراغ خونی

اگر خونریزی معده خفیف باشد، ممکن است مقدار کمی خون در مدفوع وجود داشته باشید و متوجه آن نشویم که به آن خون مخفی در مدفوع گفته می‌شود.

علت گاستریت چیست؟

گاستریت علل مختلفی دارد.

شایع‌ترین علل گاستریت عبارتند:

• گاستریت هلیکوباکترپیلوری: عفونت با باکتری هلیکوباکترپیلوری باعث گاستریت می‌شود. نحوه آلوده شدن افراد به این باکتری هنوز به طور دقیق مشخص نیست. باکتری هلیکوباکترپیلوری ممکن است از طریق تماس با استفراغ، مدفوع یا بزاق فرد آلوده از فردی به فرد دیگر سرایت کند. غذا یا آب آلوده به استفراغ، مدفوع یا بزاق فرد آلوده نیز ممکن است باکتری را منتقل کند.
• گاستروپاتی واکنشی: گاستروپاتی واکنشی در اثر تماس طولانی مدت با موادی ایجاد می‌شود که پوشش معده را تحریک می‌کنند مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و الکل.
• گاستریت خودایمنی: در این نوع گاستریت، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های سالم پوشش معده حمله می‌کند و باعث ایجاد التهاب می‌شوند.
• گاستریت استرسی: بیماری‌های شدید، مانند جراحات، سوختگی یا عفونت شدید، می‌توانند جریان خون مخاط معده را کاهش دهند و باعث ایجاد این نوع گاستریت شوند.

سایر علل گاستریت

علل کمتر شایع گاستریت عبارتند از:

• بیماری سلیاک: این بیماری به دنبال مصرف غذاهای حاوی گلوتن (پروتئین موجود در غلات مانند گندم و جو) ایجاد می‌شود.
• شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
• بیماری‌هایی که باعث التهاب دستگاه گوارش می‌شوند، مانند بیماری کرون
• آلرژی غذایی
• عفونت‌های ویروسی، انگلی، قارچی و باکتریایی (غیر از هلیکوباکترپیلوری)، معمولا در افراد با سیستم ایمنی ضعیف

بیشتر بخوانید: علت شکم درد در زنان و مردان

تشخیص گاستریت

پزشک حین گرفتن شرح حال، از ما در مورد سابقه پزشکی، علائممان و داروهای مصرفی سوال می‌پرسد. ممکن است پزشک آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی را برای بررسی و نیز در صورت لزوم نمونه‌برداری از مخاط معده (بیوپسی) و یا انجام سایر بررسی‌ها (آزمایش خون، مدفوع و …) را تجویز نماید.

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی روشی است که در آن پزشک از یک لوله انعطاف‌پذیر دوربین‌دار برای دیدن پوشش دستگاه گوارش فوقانی شامل مری، معده و اثنی‌عشر (دوازدهه، قسمت ابتدایی روده باریک) استفاده می‌کند. در طول آندوسکوپی، پزشک می‌تواند بیوپسی نیز انجام دهد و نمونه‌هایی کوچکی از بافت پوشش معده را برای بررسی به آزمایشگاه بفرستد. پزشک ممکن است از آندوسکوپی برای تشخیص گاستریت یا گاستروپاتی، تعیین علت و مدیریت عوارض استفاده کند.

عوارض گاستریت چیست؟

زخم‌های گوارشی

این زخم‌ها در بافت پوششی معده یا اثنی عشر ایجاد می‌شوند. گاستریت هلیکوباکترپیلوری و گاستروپاتی واکنشی، به ویژه ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش می‌دهند.

کم‌خونی

گاستریت هلیکوباکترپیلوری و گاستریت خودایمنی می‌توانند جذب آهن را مختل و منجر به کم خونی فقر آهن شوند.
گاستریت خودایمنی می‌تواند باعث اختلال در جذب ویتامین B12 شود. کمبود ویتامینB12 ، باعث ناتوانی بدن در ساخت کافی گلبول‌های قرمز سالم و در نتیجه کم‌خونی می‌شود.

گاستریت آتروفیک

گاستریت مزمن، اغلب ناشی از هلیکوباکترپیلوری و خودایمنی، می‌تواند منجر به گاستریت آتروفیک شود. در گاستریت آتروفیک، التهاب مزمن منجر به تخریب غدد موجود در پوشش معده می‌شود. این غدد اسید معده و آنزیم‌های گوارشی را می‌سازند و ترشح می‌کنند. گاستریت آتروفیک با ابتلا به سرطان معده نیز مرتبط است.

سرطان معده

گاستریت مزمن هلیکوباکترپیلوری و گاستریت خودایمنی احتمال ایجاد توده در پوشش معده را افزایش می‌دهند. این رشد ممکن است خوش‌خیم یا سرطانی باشد. تشخیص و درمان به موقع هلیکوباکترپیلوری می‌تواند به پیشگیری از برخی از انواع سرطان معده کمک کند.

درمان گاستریت

پزشک بر اساس نوع گاستریت و علت آن درمان مناسب را برای ما در نظر می‌گیرد. درمان گاستریت می‌تواند ضمن بهبود علائم (در صورت وجود)، احتمال بروز عوارض را کاهش دهد.

درمان گاستریت هلیکوباکترپیلوری

درمان گاستریت هلیکوباکترپیلوری را با ترکیبی از داروها (شامل حداقل دو آنتی‌بیوتیک و یک داروی مهارکننده ترشح اسید معده) برای از بین بردن باکتری هلیکوباکترپیلوری صورت می‌گیرد.

درمان گاستروپاتی واکنشی

اگر استفاده طولانی مدت از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی منجر به گاستروپاتی واکنشی شود، ممکن است پزشک به ما توصیه کند که مصرف این داروها را متوقف کنیم، یا دوز مصرفی را کاهش دهیم یا داروی دیگری برای کنترل درد مصرف کنیم. پزشک همچنین ممکن است مصرف داروهای مهارکننده ترشح اسید معده همراه با این داروها را برای پیشگیری یا درمان گاستروپاتی واکنشی و عوارض احتمالی آن توصیه کند.

درمان گاستریت خودایمنی

ممکن است پزشک برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از گاستریت خودایمنی مصرف مکمل آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 را توصیه کند. در بعضی موارد ممکن است پزشک تزریق ویتامین B12 را توصیه کند.

لازم به یادآوری است که برای استفاده از هر دارو یا مکمل غذایی، مانند ویتامین‌ها، مشورت با پزشک ضروری است.

بیشتر بخوانید: انواع ویتامین B و فواید آن برای بدن

درمان گاستریت استرسی

برای بیمارانی که آسیب‌های شدید یا بیماری جدی دارند، ممکن است پزشک برای پیشگیری یا درمان گاستریت استرسی داروهای کاهش دهنده اسید معده را تجویز نماید.

ممکن است برای درمان خونریزی شدید معده ناشی از گاستریت انجام آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی یا جراحی، در موارد شدید، ضرورت پیدا کند.

درمان گاستریت به دلایل دیگر

برای درمان گاستریت ناشی از دلایل دیگر، ممکن است پزشک داروهایی را برای درمان علت زمینه‌ای یا بهبود علائم تجویز کند. برای مثال، اگر گاستریت ناشی از بیماری سلیاک یا آلرژی غذایی باشد، ممکن است تغییر رژیم غذایی ضروری باشد.

آیا رژیم غذایی در ایجاد گاستریت نقش دارد؟

به نظر می‌رسد رژیم غذایی و تغذیه نقش مهمی در ایجاد بیشتر موارد گاستریت نداشته باشد.

با این حال، در تعداد کمی از موارد، غذاها، نوشیدنی‌ها یا مکمل‌ها ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. به عنوان مثال آلرژی غذایی و در موارد نادر مصرف مکمل‌های آهن ممکن است باعث گاستریت شود.

منابع:
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)

IR-0923-ABD-8594-AS