تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی داروسازی دکتر عبیدی رسیده است.
Medically Approvedداروسازی دکتر عبیدی / دانستنی های سلامتی / گوارش / سوء هاضمه چیست و چه علائمی دارد؟
آنچه در این مطلب میخوانیم:
یکی از مشکلات گوارشی شایع که بسیاری از افراد آن را تجربه میکنند، ناراحتی و درد معده است که در اصطلاح به آن سوءهاضمه گفته میشود. بسیاری اوقات این علائم خطرناک نیست و گاهی خود به خود برطرف میشود. برای درک بیشتر این مطلب بهتر است ابتدا با تعریف سوءهاضمه آشنا شویم؛ سوءهاضمه یا دیسپپسی (Dyspepsia) به درد و ناراحتی در قسمت بالای شکم، سوزش پشت استخوانهای قفسه سینه یا همان سوزش سردل میگویند.
درد شکم و سوزش سردل میتواند در همراهی با هم یا به صورت جداگانه دیده شود. علائم ناشی از سوءهاضمه معمولا بعد از صرف غذا ایجاد شده و شدت آن در افراد مختلف متفاوت است. این علائم ممکن است به صورت روزانه یا هر ازگاهی بروز پیدا کند. هرچند گفتیم معمولا سوءهاضمه خطرناک نیست، اما درصورتی که فرد را طولانی مدت درگیر کند میتواند نشانهای از بیماری جدیتر بوده و نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد.
سوءهاضمه دلایل زیادی دارد که به ندرت ممکن است عامل ایجادکننده آن خطرناک باشد. معده به طور طبیعی اسید تولید میکند، ولی گاهی اسید معده باعث ایجاد آسیب به لایه داخلی معده، مری و قسمت ابتدای رودهی باریک میشود که این شرایط باعث ایجاد درد یا سوزش میگردد.
علاوه بر این علائم سوءهاضمه ممکن است در اثر حساسیت بیش از حد لایه داخلی دستگاه گوارش نسبت به اسید معده یا در اثر کشش دیواره معده بعد از خوردن غذا هم ایجاد شود.
برخی از شایعترین مواردی که باعث سوءهاضمه میشود، شامل موارد زیر است:
برخی داروها از جمله داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل؛ ایبوپروفن یا داروهای خانواده نیترات که گشاد کننده عروق هستند، میتوانند باعث ایجاد مشکلات گوارشی شوند.
در صورت اضافه وزن به دلیل افزایش فشار داخل شکم به خصوص پس از غذا خوردن، به دلیل بازگشت (رفلاکس) اسید به داخل مری میتواند باعث ایجاد علائم سوءهاضمه شود.
در صورتی که فرد به طور مدوام استرس و اضطراب داشته باشد، ممکن است دچار علائم سوءهاضمه شود.
هرنی یا فتق هیاتوس زمانی ایجاد میشود که قسمتی از معده از طریق دیافراگم (لایه عضلانی که ریهها را از شکم جدا نگه میدارد و در قسمت پایین ریهها قرار دارد) به داخل قفسهی سینه کشیده شود که در این صورت باعث بروز علائم رفلاکس میشود.
عفونت با هلیکوباکترپیلوری بسیار شایع است و میتواند با ایجاد زخم معده و در موارد نادری سرطان معده علائم سوءهاضمه ایجاد کند.
سایر عوامل ایجاد کننده علائم سوءهاضمه به شرح زیر است:
همانطور که پیشتر اشاره کردیم علائم اصلی سوءهاضمه درد و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم است، البته بیشتر افراد ممکن است در کنار علائم گفته شده احساس سوزش در قفسه سینه را هم تجربه کنند.
علائم معمولا بعد از خودن غذا یا نوشیدن مایعات ایجاد شده و شامل موارد زیر است:
سوءهاضمه در اکثر افراد خفیف است و نیازی به درمان دارویی ندارد، با این حال در صورتی که موارد زیر وجود داشته باشد توصیه میشود بیمار به پزشک متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش مراجعه کند:
پزشک برای تشخیص علت بیماری با بررسی شرح حال از نظر مصرف دارو، دخانیات و الکل و معاینه بالینی از لحاظ چاقی شروع کرده و ممکن است با توجه به شرایط بیمار آزمایشهایی درخواست کند، از جمله:
سوءهاضمه فقط در صورتی که طولانی شده یا شدید باشد ممکن است باعث بروز عوارضی از جمله موارد زیر شود:
همانطور که قبلا گفتیم سوءهاضمه اغلب به دلیل رفلاکس اسید یا برگشت اسید معده به داخل مری اتفاق افتاده که این بازگشت اسید میتواند باعث آسیب به مری شود. اگر مری طولانی مدت در معرض اسید معده قرار بگیرد، آسیب ایجاد شده منجر به تشکیل زخم و در نهایت تنگی و باریک شدن مری میگردد.
تنگی مری خود را با علائم زیر نشان میدهد:
به محل اتصال معده به روده به اصلاح دریچه پیلور گفته میشود. در اینجا هم دریچه پیلور مشابه همان وضعیتی که برای تنگی مری گفتیم، باریک شده و از ورود مواد غذایی خورده شده به داخل روده و هضم آنها جلوگیری کرده و باعث بروز استفراغ میگردد.
مری بارت به شرایطی گفته شده که سلولهای طبیعی مری به دلیل این که طولانی مدت در معرض اسید معده قرار گرفتهاند دچار تغییر شده و به سلولهای پیش-سرطانی تبدیل میشوند. هرچند این سلولها سرطانی نیستند اما احتمال ابتلا به سرطان مری را افزایش داده و بیشتر در افراد سنین ۵٠ الی ٧٠ سالگی دیده میشوند.
بهترین توصیههایی که برای پیشگیری از سوءهاضمه میتوان کرد:
درمان سوءهاضمه با توجه به عامل ایجادکننده و شدت آن متفاوت است و شامل درمان دارویی و اصلاح سبک زندگی میباشد.
در صورتی که علائم سوءهاضمه خفیف بوده و بیمار فقط گاهی علائم آن را تجربه کند، موارد زیر به عنوان درمان خانگی سوءهاضمه توصیه میشود:
اگر علائم سوءهاضمه دائمی و مقاوم به درمانهای اصلاح سبک زندگی که به آن اشاره کردیم باشد، پزشک متخصص داخلی یا فوقتخصص گوارش ممکن است درمانهای دیگری را در نظر بگیرد از جمله:
IR-0825-ABD-9876-AS
منابع: webmd , nhs , mayoclinic , nhsinform , healthline , hopkinsmedicine
معده عصبی اصطلاحی است که برای بسیاری از بیماران با علائم سوءهاضمه بکار می رود. هرچند این اصطلاح یک تشخیص پزشکی قطعی نبوده و به مواردی گفته میشود که علائم گوارشی و سوءهاضمه به دلیل استرس و اختلالات ذهنی در فرد به وجود میآید و میتواند علاوه بر علائم سوءهاضمه، با مواردی مثل تکرر ادرار، اسهال و گرفتگی عضلات همراه باشد. از آنجایی که بسیاری از موارد سوءهاضمه به دلیل افزایش اسید معده و رفلاکس اتفاق میافتد، داروهای کاهنده اسید معده از جمله درمانهای اصلی این اختلال محسوب میشوند. مواد غذایی که به رفع علائم سوءهاضمه کمک میکند، شامل موارد زیر است: همانطور که پیشتر اشاره کردیم سوءهاضمه علاوه بر درد و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم، ممکن است با حالت تهوع و استفراغ هم همراهی داشته باشد.
• غذاهای سرشار از فیبر مثل سبزیجات
• غذاهایی مثل موز، خربزه، گلکلم و رازیانه
• مواد غذایی دارای آب زیاد مثل هندوانه، خیار، کاهو و کرفس
• غذاهایی مثل شیر، زنجبیل، سرکه سیب و آبلیمو
ارتباط علمی داروسازی دکتر عبیدی با کادر درمانی بهداشتی کشور گزینهای است که در نهایت منجر به ارائه راهکارهای درمانی بهتر و ارتقاء سطح سلامت جامعه میشود. بخش علمی وبسایت ویژه پزشکان، داروسازان، پرستاران و سایر اعضای محترم کادر درمانی بهداشتی در حال آمادهسازی است. به زودی در این بخش با مطالب علمی گردآوری شده از منابع علمی معتبر جهان در خدمت شما فرهیختگان گرامی خواهیم بود.