اسپوندیلیت‌آنکیلوزان

اسپوندیلیت‌آنکیلوزان چیست؟

اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی التهاب مزمن در مفاصل است، که باعث التهاب در مهره‌های ستون فقرات و مفاصل بین ستون فقرات و لگن می شود. این بیماری در برخی افراد می‌تواند مفاصل دیگر مانند زانو و مچ پا را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

در اسپوندیلیت آنکیلوزان بافت‌هایی که رباط‌ها و عضلات را به استخوان ها وصل می کنند، دچار التهاب می شوند. این التهاب سبب درد، خشکی و کاهش حرکت می‌شود که معمولا شروع آن از قسمت پایین کمر است ولی به تدریج قسمت‌های بالاتر کمر، قفسه سینه و گردن را نیز درگیر می کند. در نوع شدید بیماری – و نه در همه بیماران – تداوم التهاب این قسمت‌ها موجب می‌شود که بافت‌های نرم بین مهره‌ها حالت استخوانی پیدا کرده و مهره‌ها به یکدیگر متصل شوند . نتیجه این تغییرات از بین رفتن حرکت و انعطاف پذیری این قسمت‌ها خواهد بود. در سایر مفاصل بدن نیز ممکن است التهاب غشای مفصلی بوجود آید. گرفتاری مفاصل ران، بازو و مچ پا در اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر از درگیری مفاصل اندام فوقانی (مانند مفصل شانه) دیده می شود.

این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد، اما با مصرف دارو و انجام ورزش و فیزیوتراپی می‌توان از درد و پیشرفت آن جلوگیری کرد.

علائم بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان

اسپوندیلیت‌آنکیلوزان معمولاً با التهاب در مفصل ساکروایلیاک که در واقع محل اتصال ستون‌فقرات به استخوان لگن است شروع می‌شود. بنابراین بیمار ممکن است در ابتدا احساس درد و خشکی در قسمت تحتانی کمر و لگن داشته باشد.

سایر علائم این بیماری به شرح زیر است:

• درد یا خشکی گردن
• درد شانه
• درد یا سفتی قفسه‌سینه
• درد در لگن یا پاها
• درد در انگشتان دست و پا
• دردی که صبح‌ها یا بعد از نشستن‌های طولانی‌مدت تشدید می‌شود
• خشکی ستون‌فقرات همراه با خمیدگی به سمت جلو
• خستگی
• تورم مفاصل

این علائم ممکن است طی ماه‌ها یا سال‌ها پیشرفت کرده و به صورت دوره‌ای ظاهر شوند؛ یعنی گاهی اوقات بیمار بدون علامت است و بعد از طی مدت زمان نامشخصی مجدد علائم در فرد بروز پیدا می‌کنند.

علل ابتلا به بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان

هنوز دلیل قطعی ابتلا به بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان شناخته نشده است. هر چند طبق تحقیقات به نظر می‌رسد ژنتیک در ابتلا به این بیماری نقش موثری دارد. بسیاری از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان، دارای ژن‌هایی هستند که پروتئینی به نام

HLAB-27 تولید می‌کنند.

تشخیص بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان

تشخیص بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان با توجه به سیر آهسته‌ آن و عدم وجود تست آزمایشگاهی دقیق برای این بیماری، اندکی سخت است.

در صورت داشتن علائمی که پیش‌تر ذکر کردیم، مراجعه به پزشک فوق‌تخصص روماتولوژی توصیه می‌شود. پزشک متخصص در ابتدا شرح‌حال کاملی از علائم بیمار، زمان شروع علائم و مدت‌زمانی که هر علامت طول کشیده از بیمار می‌گیرد تا بتواند در ادامه تصمیم‌گیری مناسبی برای درمان داشته باشد.

برای مثال کمردرد مرتبط با اسپوندیلیت‌آنکیلوزان، نشانه‌هایی متمایز از سایر کمردردها دارد و با استراحت بهبود پیدا نمی‌کند و ممکن است در طول شب بیمار را از خواب بیدار کند.

آزمایش‌خون

همان‌طور که گفتیم یکی از مهم‌ترین علائم بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان، التهاب ستون‌فقرات است. برخی از آزمایش‌ها می‌توانند نشانه‌های وجود التهاب در بدن را مشخص کنند.

تصویربرداری

تصویربرداری به پزشک امکان بررسی مشکلات ستون‌فقرات را می‌دهد و در کنار آزمایش‌خون می‌تواند برای تشخیص بیماری کمک‌کننده باشد. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رادیوگرافی با اشعه X
• ام‌آرآی
• سونوگرافی

تست ژنتیک

آزمایش‌ ژنتیک می‌تواند به شناسایی ژن HLA-B27 که در بسیار از افراد مبتلا به بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان وجود دارد، کمک کند. هرچند این آزمایش به طور کامل قابل‌اطمینان نیست، چون نه همه‌ افراد مبتلا به اسپوندیلیت‌آنکیلوزان این ژن را دارند و نه همه افراد سالم، فاقد این ژن هستند.

در نهایت تشخیص این بیماری زمانی قطعی می‌شود که تصویربرداری نشان دهد ستون‌فقرات التهاب دارد و بیمار دارای حداقل یکی از شرایط زیر باشد:

• بیمار حداقل به مدت سه ماه کمردردی داشته باشد که با ورزش کردن بهتر و با استراحت تشدید شود.
• محدودیت حرکت در ستون فقرات کمری
• محدودیت حرکات قفسه‌سینه به نسبت سن و جنسیت بیمار

درمان بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان

متاسفانه تاکنون درمان قطعی برای بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان (Ankylosing spondylitis یا به اختصارAS) شناخته نشده است. هرچند با استفاده از روش‌های جدید، درد و علائم فرد مبتلا به این بیماری قابل‌کنترل شده و امکان جلوگیری از پیشرفت بیماری و پیش‌گیری از اتصال استخوان‌های ستون‌فقرات به یکدیگر به وجود آمده است.

در بسیاری از مواقع درمان اسپوندیلیت‌آنکیلوزان شامل ترکیبی از ورزش، فیزیوتراپی و مصرف دارو خواهد بود.

فیزیوتراپی و ورزش

ورزش‌کردن می‌تواند به حفظ وضعیت و محدوده حرکات ستون‌فقرات کمک کند و مانع از خشکی و دردناک شدن آن شود. فیزیوتراپی نیز می‌تواند باعث فعال‌ماندن ستون فقرات شده و با در اختیار قرار دادن برنامه ورزشی مناسب هر فرد به آن کمک کند.

دارو درمانی

داروهایی که برای کنترل علائم بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان تجویز می‌شوند شامل موارد زیر هستند:

• مسکن‌ها
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
• داروهای حاوی کدئین
• کورتیکواستروئیدها
• داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی (DMARDs یا Disease-modifying anti-rheumatic drugs)

جراحی

اغلب افراد مبتلا به این بیماری به جراحی نیازی ندارند. هرچند در صورتی که به مفاصل آسیب جدی وارد شده باشد، ممکن است پزشک جراحی تعویض مفصل را توصیه کند.

عوارض اسپوندیلیت‌آنکیلوزان

همان‌طور که گفتیم بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌تواند بسیاری از قسمت‌های بدن را درگیر کند. برخی از عوارضی که به دنبال ابتلا به این بیماری ایجاد می‌شوند شامل موارد زیر است:

• کاهش انعطاف‌پذیری؛ اگرچه اکثر مبتلایان به بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان در دراز‌مدت برای انجام کارهای خود مستقل خواهند ماند یا ممکن است دچار ناتوانی اندکی شوند، اما از هر ده نفر مبتلا، چهار نفر در نهایت دچار محدودیت حرکت شدید در ستون‌فقرات خواهند شد. این عارضه معمولاً قسمت انتهای کمر را درگیر می‌کند، در نتیجه اتصال استخوان‌ها منجر به قرار گرفتن ستون فقرات در یک موقعیت ثابت می‌شود. در موارد نادر برای اصلاح خمیدگی‌های شدید ستون‌فقرات جراحی توصیه می‌شود.
• آسیب مفاصل؛ بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان با ایجاد التهاب در مفاصل، به مرور زمان منجر به آسیب رسیدن به مفاصل می‌شود و ممکن است در موارد شدید، فرد مبتلا به تعویض‌مفصل از طریق جراحی نیاز پیدا کند.
• التهاب عنبیه: التهاب عنبیه (یووئیت‌قدامی)، با التهاب و قرمزی در قسمت جلوی چشم ظاهر می‌شود و معمولا فقط یک چشم را درگیر می‌کند. در صورت بروز التهاب چشم باید هر چه سریع‎تر به پزشک مراجعه شود، چرا که در صورت عدم‌درمان ممکن است بینایی فرد مبتلا از بین برود.
• پوکی‌استخوان و شکستگی استخوان‌های ستون‌فقرات: شکنندگی استخوان‌ها که به مرور در طی این بیماری اتفاق می‌افتد ممکن است باعث ایجاد شکستگی شود. در صورت ابتلا به پوکی‌استخوان پزشک ممکن است برای حفظ استحکام آن دارو تجویز کند.
• بیماری‌های قلبی-عروقی: اسپوندیلیت‌آنکیلوزان احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی مثل سکته قلبی و فشارخون را افزایش می‌دهد.
• سندروم دم‌اسبی یا کودا اکوینا: یکی از عوارض نادر بیماری اسپوندیلیت‌آنکیلوزان « سندروم دم‌اسبی» است که به دلیل فشردگی اعصاب در قسمت پایین ستون‌فقرات به وجود می‌آید و علائمی مثل درد و بی‌حسی در ناحیه کمر و باسن، ضعف پاها و بی‌اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد می‌کند.
• آمیلوئیدوز: یکی از عوارض نادر اسپوندیلیت‌آنکیلوزان « آمیلوئیدوز» است که طی آن پروتئینی به نام آمیلوئید که توسط سلول‌های مغز استخوان تولید می‌شود، در قسمت‌هایی از بدن مثل قلب، کلیه و کبد جمع شده و باعث بروز طیف گسترده‌ای از علائم می‌شود.

IR-0126-ABD-1365-AS

منابع: nhs , mayoclinic , nhsinform , webmd , emedicine.medscape , niams.nih