آلرژی کودکان؛ علائم و راهکارهایی برای بهبود کیفیت زندگی

آلرژی (Allergy) کودکان ممکن است با عطسه، سرفه، تهوع و شکم‌درد بعد از خوردن غذای خاصی خود را نشان بدهد.

یکی از چیزهایی که بروز آن در کودکان، منجر به اذیت شدن آن‌ها و ناراحت شدن والدینشان می‌شود، آلرژی است، اما چون کنترل تمام چیزهایی که قرارگرفتن در معرض آن‌ها منجر به بروز آلرژی در کودکان ما می‌شود، برای ما به‌عنوان پدر و مادر ممکن نیست، لازم است با نظارت دقیق برعلائم آلرژی و تلاش برای تشخیص زودهنگام آن‌ها، نقش موثری در بهبود کیفیت زندگی کودکانمان ایفا کنیم.

در همین راستا، در این مطلب به بررسی علائم آلرژی و راهکارهای پیشگیری از آن‌ها خواهیم پرداخت.

 آلرژی چیست

سيستم ايمنی یک شبكه‌ پيچيده از سلول‌ها و ارگان‌های اختصاصی است كه بدن را در مقابل عوامل خارجی مضر محافظت می‌كند.
وقتی بدن ما در معرض عوامل مضری مثل باكتری‌ها و ويروس‌ها قرار می‌گيرد، سيستم ايمنی ما با فعال كردن سلول‌ها (گلبول‌های سفيد) و توليد آنتی‌بادی‌ها (که توسط گلبول‌های سفید علیه یک عامل بیماری‌زای خاص ایجاد می‌شوند) با اين عوامل مضر مقابله می‌كند.

آلرژی (واكنش آلرژيک) وقتی اتفاق می‌افتد كه سيستم ايمنی بدن به‌ اشتباه، عوامل بی‌ضرر محيطی مثل گرده‌ گل را به‌ عنوان عوامل مضر و خطرناک شناسايی و آنتی‌بادی خاصی تولید می‌كند.

آلرژی پاسخ نامناسب و بیش از اندازه سیستم‌ایمنی بدن به موادی است که در اکثر مردم قرار گرفتن در معرض آن‌ها منجر به بروز علائم نمی‌شود. علائم بیماری‌های آلرژیک ممکن است در اثر قرارگرفتن پوست در معرض یک ماده شیمیایی، قرارگرفتن دستگاه تنفسی در معرض ذرات گرد و غبار، گرده‌ها و یا دیگر مواد و قرار گرفتن معده و روده‌ها در معرض غذاهای خاصی به وجود بیایند. آلرژی در هر کودکی می‌تواند بروز کند، اما در کودکان با سابقه خانوادگی آلرژی احتمال بروز آن بیش‌تر است.

علائم آلرژی در کودکان

• بثورات پوستی یا کهیر (در صورت اگزما یا درماتیت آتوپیک که یک نوع از اگزما است)
• دشواری در تنفس (در صورت آسم)
• عطسه، سرفه، آبریزش‌بینی یا خارش چشم‌ها
• ناراحتی معده

عوامل ایجاد آلرژی در کودکان

در فضای باز: گرده درختان و گیاهان، نیش و گزیدگی حشرات

 در داخل خانه: مو یا خز حیوانات خانگی، مایت‌های گرد و غبار (مایت‌های گرد و غبارخانگی، موجوداتی میکروسکوپی هستند که در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کنند و در اکثر خانه‌ها ممکن است روی وسایلی مثل ملحفه و مبلمان و فرش وجود داشته باشند.)، کپک‌ها

عوامل محرک: دود سیگار، عطر

غذاها: بادام‌زمینی، تخم‌مرغ، شیر و فرآورده‌های حاصل از شیر

اگر فکر می‌کنیم که فرزندمان آلرژی دارد، باید به یک متخصص آلرژی مراجعه کنیم و قبل از مراجعه، علائمی را که فرزندمان تجربه می‌کند و آنچه که فکر می‌کنیم باعث بروز علائم آلرژی در کودکمان می شود را یادداشت کنیم.

برخی از انواع آلرژی در کودکان

آلرژی‌های محیطی در کودکان

آلرژی محیطی شرایطی است که به دلیل آلرژی به چیزهایی در اطراف ما (در خانه و یا در خارج از منزل) به‌ وجود می‌آید و می‌تواند به علائمی مثل عطسه، گرفتگی یا آبریزش بینی منجر شود. افراد عادی با وجود این مواد، بدون مشکل تنفس می‌کنند اما سیستم ایمنی فردی که آلرژی محیطی دارد، به شکلی عمل می‌کند که انگار ماده‌ خاصی در آن محیط برای بدن او مضر است و در نتیجه بدنش نسبت به آن ماده علائم خاصی از خود نشان می‌دهد.

برخی از افراد در تمام طول سال علائم آلرژی را دارند. بروز علائم در تمام طول سال معمولاً ناشی از حساسیت به موارد زیر است:

• حشرات مثل سوسک‌، مایت‌های گرد و غبار
• حیوانات، مثل گربه و سگ
• هاگِ کپک‌ها

علائم آلرژی در بعضی از افراد فقط در زمان‌های خاصی از سال بروز پیدا می‌کند، یعنی زمانی که ماده‌ای که به آن حساسیت دارند، در اطراف آن‌ها وجود دارد؛ به این نوع آلرژی، «آلرژی فصلی» گفته می‌شود. این نوع آلرژی با اصطلاح تب یونجه نیز شناخته می‌شود. بروز علائم آلرژی فصلی ناشی از موارد زیر است:

• گرده‌های درختان، چمن‌ها یا علف‌های هرز
• اسپورهای کپک‌ها که در هوای مرطوب یا بعد از باران در هوا هستند

بسیاری از افراد ابتدا در دوران کودکی دچار آلرژی‌های محیطی می‌شوند. آلرژی‌های محیطی معمولاً تا پایان عمر همراه فرد باقی می‌مانند، اما علائم آن‌ها می‌توانند با گذشت زمان بهتر یا بدتر شوند. گاهی اوقات افراد زیادی از یک خانواده به آلرژی مبتلا می‌شوند.

بسیاری از کودکان مبتلا به آلرژی محیطی آسم هم دارند. (آسم وضعیتی است که می‌تواند تنفس را سخت کند.)

علائم آلرژی محیطی در کودکان

  علائم احتمالی آلرژی محیطی:

• گرفتگی بینی، آبریزش بینی یا عطسه
• خارش یا قرمزی چشم
• گلودرد، خارش گلو یا گوش
• بیدار شدن در شب یا مشکل در خواب، که می‌تواند منجر به احساس خستگی یا مشکلات تمرکز در طول روز شود.

کودکان مبتلا به آلرژی گاهی اوقات علائم شدیدی را تحمل می‌کنند؛ علائمی که واقعاً می‌توانند زندگی آن‌ها را دشوار کنند. به عنوان مثال ممکن است در تمرکز داشتن، انجام تکالیف مدرسه یا در حین ورزش دچار مشکل شوند.

ممکن است فرزند ما نتواند به ما بگوید که چه مشکلی دارد، اما ما می‌توانیم به دنبال علائمی باشیم که هرسال در زمان‌های خاصی در فرزندمان دیده می‌شوند یا برای مدتی طولانی ادامه پیدا می‌کنند.

علائم آلرژی محیطی معمولاً قبل از 2 سالگی در کودکان ظاهر نمی‌شوند. اما اگر ما شاهد بروز علائم آلرژی در کودکان زیر 2 سال خود هستیم، لازم است در این زمینه با پزشک مشورت کنیم.

تشخیص آلرژی محیطی در کودکان

جهت تشخیص این نوع آلرژی در کودکان، پزشک کودک ما را معاینه می‌کند، درباره علائمش می‌پرسد و ممکن است آزمایش‌های دیگری مثل تست پوستی آلرژی را هم درخواست کند. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند متوجه شود کودک ما به چه چیزی آلرژی دارد. در طول این آزمایش، پزشک قطره‌ای از ماده‌ای را که ممکن است کودک ما به آن حساسیت داشته باشد، روی پوستش می‌ریزد و یک خراش کوچک در پوست او ایجاد می‌کند. سپس، پوست کودک ما را از نظر واکنش‌هایی مانند قرمزی و برامدگی در محل تست بررسی می‌کند.

پیشگیری از آلرژی محیطی در کودکان

اگر کودک ما هر سال در یک زمان مشخص علائم آلرژی را نشان می‌دهد لازم است با پزشک معالج مشورت کنیم. ممکن است پزشک معالج با شروع دارو یک یا 2 هفته قبل از آن زمان مشخص از سال، از بروز علائم آلرژی فصلی جلوگیری کند.

همچنین ما می‌توانیم با اجتناب از مواردی که کودک به آن‌ها حساسیت دارد، از بروز علائم جلوگیری کنیم. به عنوان مثال، اگر کودک ما به گرده گل‌ها و گیاهان آلرژی دارد، می‌توانیم:

• کودک خود را در مواقعی از سال که دچار علائم آلرژی می‌شود، از خانه بیرون نبریم.
• پنجره‌های ماشین و خانه را بسته نگه داریم و به جای باز کردن پنجره‌ها، از تهویه مطبوع هوا استفاده کنیم.
• از کودک خود بخواهیم قبل از خواب دوش بگیرد تا گرده‌ها از مو و پوستش پاک شوند.

برای کودکانی که به گرد‌و‌غبار، مایت‌های گرد‌و‌غبار یا حیوانات خانگی حساسیت دارند:

• ملحفه‌ها را هر هفته با آب داغ و مواد شوینده بشوییم.
• از وسایلی که گردو‌غبار روی آن‌ها جمع می‌شوند مثل پرده، قالیچه یا فرش و حیوانات عروسک به‌ ویژه در اتاق خواب کودک کمتر استفاده کنیم.
• فیلترهای کولر را مرتب تمیز کنیم.
• هر هفته با استفاده از جاروبرقی با فیلتر‌های مخصوص فضای خانه را تمیز کنیم.
• در صورت امکان حیوانات خانگی را وارد فضای داخلی خانه نکنیمنگهداری از حیوانات خانگی در اتاق‌های خاص هم می‌تواند کمی کمک‌کننده باشد، اما آلرژن‌های حیوانی را از خانه ما پاک نمی‌کند.

 درمان علائم آلرژی محیطی در کودکان به کمک دارو

جهت کاهش علائم این نوع از آلرژی در کودکان، ممکن است پزشک یک یا چند گزینه را پیشنهاد دهد:

در کودکان بزرگتر می‌توان از شست‌و‌شوی بینی استفاده کرد. شست‌وشوی بینی، با محلول‌های مخصوص داخل بینی را تمیز کرده و گرده‌ها را از بینی پاک می‌کند.

سایر درمان‌ها شامل اسپری‌های استروئیدی بینی و آنتی‌هیستامین‌های خوراکی هستند:

اسپری‌های استروئیدی بینی: پزشک معالج براساس سن کودک اسپری با دوز مناسب را تجویز و طول دوره مصرف را مشخص می‌کند.

آنتی هیستامین‌های خوراکی: این داروها به توقف علائم خارش، عطسه و آبریزش بینی کمک می‌کنند. بعضی از آنتی‌هیستامین‌ها برای کودکان خردسال قابل‌استفاده نیستند، در نتیجه لازم است قبل از مصرف هر گونه داروی جدید با پزشک معالج کودک خود صحبت کنیم.

مصرف داروهای کنترل آلرژی در کودکان

دستورالعمل مصرف داروها را با دقت مطالعه کنیم. برای درمان آلرژی‌های مختلف از چند دارو با ترکیبات فعال (ماده موثر) یکسان استفاده نکنیم؛ بی‌توجهی در این زمینه باعث می‌شود از یک ترکیب دارویی خاص، مقدار زیادی به کودک خود بخورانیم.‌ باوجود این‌که امکان مصرف بعضی از داروهای کنترل آلرژی برای کودکان بالای 6 ماه وجود دارد، اما همه داروها برای تمامی سنین قابل‌استفاده نیستند. به همین دلیل، باید با داروساز و یا پزشک معالج خود در این زمینه مشورت کنیم و در انتخاب داروی مناسب برای کودک خود، دقت کافی داشته باشیم.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودک ما علائم زیر را دارد، باید حتماً با پزشک معالجش مشورت کنیم، چون این علائم می‌توانند نشان‌دهنده عفونت باشند و نه فقط آلرژی:

• تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر یا احساس لرز
• خلط سبز یا زرد رنگ

تفاوت علائم آلرژی و سرماخوردگی در کودکان

بعضی ازعلائم آلرژی و سرماخوردگی مشابه هستند، اما چند علامت وجود دارند که می‌توانند در تشخیص آلرژی یا سرماخوردگی کودک، به ما کمک کنند.

• تب نشانه یک بیماری ویروسی مانند سرماخوردگی است، اما آلرژی باعث ایجاد تب در کودکان نمی‌شود.
• خستگی یکی دیگر ازعلائمی است که معمولاً در آلرژی پیش نمی‌آید.
• سرماخوردگی معمولا بیش از یک یا دو هفته طول نمی‌کشد. اگر علائم کودک ما بیشتر از این مدت زمان باقی بماند، به احتمال زیاد او دچار آلرژی است که می‌تواند تا چندین هفته یا ماه طول بکشد.
• خارش پوست‌، بینی و آبریزش چشم معمولا نشان‌دهنده آلرژی هستند نه سرماخوردگی.
• خلط ضخیم، زرد و یا سبز می‌تواند نشانه سرماخوردگی یا عفونت دیگری باشد، در حالی که ترشحات شفاف و آبکی بینی بیشتر با آلرژی همراه است.

گرفتگی بینی ناشی از آلرژی در کودکان

آلرژی شایع‌ترین علت احتقان مزمن بینی (گرفتگی مزمن بینی) در کودکان است. گاهی اوقات گرفتگی بینی آن‌قدر شدید می‌شود که کودک، به خصوص موقع خواب، مجبور می‌شود از دهان نفس بکشد. این شرایط ممکن است باعث شود کودک خواب راحتی نداشته باشد و روز بعد خسته باشد. اگر گرفتگی بینی و تنفس دهانی در کودک درمان نشود، می‌تواند بر رشد دندان‌ها و استخوان‌های صورت تأثیر بگذارد. درمان زودهنگام آلرژی‌های ایجاد کننده احتقان بینی می تواند از بروز این مشکلات پیشگیری کند.

آلرژی غذایی در کودکان

وقتی یک مادر شروع به شیردهی به کودک خود می‌کند، ممکن است نوزادش به بعضی ازغذاهایی که مادرش می‌خورد واکنش آلرژیک نشان دهد. نوزادان را می‌توان از لحاظ بروز علائم آلرژی آزمایش کرد. حذف غذاهایی که باعث آلرژی در کودک می‌شوند از رژیم غذایی مادر می‌تواند به جلوگیری از بروز علائم در کودک کمک کند.

باید توجه داشته باشیم، وقتی از حدود 6 ماهگی شروع به مصرف غذاهای جامد برای کودک خود می‌کنیم، غذاهایی را که می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک شوند یکی‌یکی و در مقادیر بسیار کم مصرف کنیم تا بتوانیم هر واکنش آلرژیک محتمل را تشخیص بدهیم.

اگر کودک ما سابقه آلرژی مثل آلرژی غذایی یا اگزما یا سابقه خانوادگی آلرژی غذایی، اگزما، آسم یا رینیت‌آلرژیک داشته باشد، لازم است هنگام ارایه این غذاها به او مراقب باشیم و ابتدا با پزشک مشورت کنیم.

شایع‌ترین آلرژی‌های غذایی در کودکان

شایع ترین آلرژی‌های غذایی در کودکان، آلرژی به بادام‌زمینی و شیر است. سایر محرک‌هایی که اغلب منجر به بروز علائم می‌شوند شامل تخم‌مرغ، ماهی، سویا، آجیل (مانند بادام‌هندی و گردو) و گندم می‌شوند.

در بسیاری از کودکان حساسیت به شیر یا تخم‌مرغ به مرور از بین می‌رود، اما آلرژی به بادام‌زمینی معمولاً تا پایان عمر باقی می‌ماند.

علائم آلرژی غذایی در کودکان

واکنش‌های آلرژیک معمولاً به سرعت در عرض چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن رخ می‌دهند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• عطسه کردن
• آبریزش یا گرفتگی بینی
• قرمزی، خارش و آبریزش از چشم‌ها
• خس‌خس سینه و سرفه
• بثورات قرمز و خارش‌دار
• بدتر شدن علائم آسم یا اگزما

بیشتر واکنش‌های آلرژیک خفیف هستند، اما گاهی اوقات هم ممکن است یک واکنش آلرژیک شدید به نام آنافیلاکسی یا شوک آنافیلاکسی پیش بیاید.

در صورت ابتلای کودکمان به آلرژی غذایی، باید در مورد اقداماتی که باید در زمان بروز آلرژی انجام بدهیم، با پزشک مشورت کنیم و از احتمال وقوع و اقدامات لازم در زمان وقوع آنافیلاکسی که یک واکنش بالقوه تهدید‌کننده زندگی است و منجر به اختلال در تنفس و افت ناگهانی فشار خون می‌شود و می‌تواند بدن را در شوک قرار بدهد هم آگاه شویم. آنافیلاکسی یک فوریت پزشکی به‌شمار می‌آید و به درمان فوری نیاز دارد.

 آزمایش‌های تشخیص آلرژی غذایی در کودکان

متخصصان جهت تشخیص آلرژی غذایی ممکن است از آزمایش خون، تست پوستی، تست‌های رژیم حذف مواد غذایی و چالش غذا استفاده کنند.

تست‌های پوستی: جهت انجام تست‌های پوستی میزان مشخصی از ماده آلرژن رقیق‌شده روی پوست قرار می‌گیرد و پس از ایجاد یک سوراخ کوچک و ظریف در پوست، محل تست از نظر بروز واکنش‌های آلرژیک بررسی می‌شود. ممکن است با استفاده از یک سوزن بسیار نازک، مقدار مشخصی از آلرژن رقیق‌شده به زیر پوست تزریق شود و محل آزمایش از نظر بروز واکنش‌های آلرژیک بررسی شود.

تست رژیم حذف مواد غذایی: متخصصان آلرژی جهت تشخیص آلرژی غذایی در کودک ممکن است پیروی از یک رژیم غذایی یک هفته ای را توصیه کنند که در آن غذاهایی که مشکوک به ایجاد واکنش هستند حذف شده‌اند. نکته منفی این آزمایش این است که نه تنها ممکن است پیروی از این رژیم غذایی سخت باشد، بلکه بسیاری از آلرژن‌های غذایی که ممکن است در غذاهای بسته‌بندی شده و فرآوری‌شده پنهان باشند، می‌توانند نتایج نادرست یا نامشخصی در این شیوه به‌وجود بیاورند.

تست چالش غذا: در چالش غذایی، متخصصان آلرژی مقادیر خاصی از غذاهایی را ممکن است منجر به واکنش آلرژیک در کودکان بشوند را در یک محیط کنترل شده به آن‌ها می‌دهند و واکنش‌هایشان را ارزیابی می کنند.

به‌طور کلی، با توجه به آن‌که پیشگیری و کاهش علائم آلرژی در کودکان می‌تواند نقش موثری در بهبود کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد، با افزایش آگاهی از علائم این بیماری و راه‌های پیشگیری از آن، می‌توانیم لذت یک زندگی با کیفیت‌تر را به کودک خود هدیه بدهیم.

منابع: aaaai, nhs

IR-0526-ABD-1812-AS