هر آنچه باید درباره شپش سر بدانیم

شپش سر حشره کوچکی است که روی مو زندگی می‌کند. رشک‌ها تخم‌هایی هستند که شپش از آن بیرون می‌آید و به موها چسبیده‌اند. این حشرات تا حد زیادی بی‌ضرر هستند، اما در صورت عدم درمان می‌توانند برای مدت طولانی در موها زندگی کنند.

شپش یک مشکل شایع، به ویژه در کودکان مدرسه‌ای در سنین 4 تا 11 سال است.

داشتن شپش سر به این معنی نیست که کثیف هستیم. بیشتر افراد زمانی که با فرد آلوده به شپش سر، تماس سر به سر داشته باشند به شپش آلوده می‌شوند. تماس سر به سر به شپش اجازه می‌دهد از یک فردی به فرد دیگر منتقل شود. شپش‌ها اهمیتی نمی‌دهند که موی فرد تمیز یا کثیف باشد بلکه برای زنده ماندن، به دنبال خون انسان هستند.

شپش سر عامل شناخته شده انتقال بیماری نیست، اما می‌تواند باعث خارش شدید پوست سر شود. خارش زیاد می‌تواند باعث زخم شدن پوست سر شده، که ممکن است منجر به عفونت شود. برخی افراد به دلیل خارش بسیار شدید نمی‌توانند بخوابند.

علائم و نشانه‌های آلودگی به شپش سر چیست؟

خارش پوست سر بارزترین علامت شپش سر است، اما این علامت به تنهایی به معنی آلودگی به شپش سر نیست. سایر موارد شایع‌تر، مانند شوره سر و اگزما، نیز می‌توانند باعث خارش پوست سر شوند.

گاهی ممکن است بدون خارش آلوده به شپش باشیم. گاهی اوقات چند هفته بعد آلودگی به شپش خارش شروع می‌شود.

علائم و نشانه‌های شپش سر عبارتند از:

• خارش پوست سر
• در برخی افراد خارش شدید سبب قرمزی و تحریک پوست سر و گاهی اوقات پشت گردن می‌شود.
• احساس خزیدن: اغلب فرد احساس می‌کند که چیزی روی مو یا پوست سرش حرکت می‌کند.
• دیدن شپش: مشاهده حشره شبیه دانه‌های کنجد قهوه‌ای روشن که روی مو، پوست یا لباس حرکت می‌کند.
• یافتن تخم شپش (رشک): تخم‌ها زرد، قهوه‌ای یا خرمایی و به اندازه سر سوزن هستند که به مو چسبیده‌اند.
• تورم گره‌های لنفاوی گردن
• عفونت چشم

چه کسانی به شپش سر مبتلا می‌شوند؟

هر کسی ممکن است به شپش سر مبتلا شود. معمولا کودکان در سنین پیش‌دبستانی و دبستان بیشترین احتمال آلودگی به شپش را دارند و می‌توانند آن را به والدین و سایر افراد خانواده خود منتقل کنند.

به نظر می‌رسد که دختران بیشتر از پسران به شپش سر مبتلا می‌شوند. این موضوع ممکن است به دلیل این باشد که دختران بیشتر از پسرها تماس سر به سر دارند.

راه‌های انتقال شپش سر چیست؟

تماس سر به سر رایج‌ترین راه برای ابتلا به شپش سر است. شپش نمی‌تواند پرواز کند یا بپرد، هرچند ممکن است به نظر برسد که می‌تواند بپرد، زیرا ریز است و به سرعت حرکت می‌کند.

شپش سر می‌تواند وسایلی که با موی انسان در تماس هستند، مانند کلاه و حوله، را نیز آلوده کند. در نتیجه ممکن است با استفاده از وسایل مختلف آلوده به شپش مانند کلاه، روسری، کت، برس، شانه و حوله، به شپش سر آلوده شویم. قرار دادن سر روی تخت، بالش، کاناپه، صندلی یا فرشی که فرد مبتلا به شپش از آن استفاده کرده است، راه دیگری برای آلوده شدن به شپش است.

بیشتر بخوانید: علت سفید شدن مو چیست؟

تشخیص شپش سر در خانه

اگر نگران باشیم که فردی آلوده به شپش سر است، معمولاً می‌توانیم آن را در خانه بررسی کنیم. با دنبال کردن این سه مرحله می‌توانیم شپش سر را پیدا کنیم:

• در صورت امکان موهای فرد را خیس کنیم. برخی اعتقاد دارند در صورت خیس بودن موها، دیدن شپش راحت‌تر است، علاوه بر این از فرار شپش‌ها جلوگیری می‌کند.
• فرد زیر نور روشن بنشیند.
• موها را به چند قسمت تقسیم و به دقت همه قسمت‌ها را بررسی کنیم.

باید موهای پشت گوش و اطراف گردن با دقت بررسی کنیم. احتمال دیدن شپش در این قسمت‌ها بیشتر است.

باید به دنبال دیدن شپش بالغ و رشک باشیم. دیدن رشک آسانتر از مشاهده شپش بالغ است، زیرا محکم به مو چسبیده و حرکت نمی‌کند.

شپش بالغ: روی پوست سر یا مو شبیه دانه‌های کنجد قهوه‌ای روشن هستند که اغلب به سرعت حرکت می‌کنند.

رشک: شبیه دانه‌های زرد، قهوه‌ای یا تیره‌ای هستند که روی موهای فرد نزدیک به پوست سر چسبیده‌اند.

در زمان بررسی پوست سر و مو، مهم است به یاد داشته باشیم که ممکن است ماسه، خاک، پرز یا شوره را در سر ببینیم. تفاوت در این است که این موارد به راحتی شانه و از مو جدا می‌شوند. در حالی که رشک‌ها به موها چسبیده‌اند و جدا کردن آنها از مو بسیار دشوار است.

درمان شپش سر

برای از بین بردن شپش سر و رشک چندین محصول وجود دارد که می‌توانیم با مشورت پزشک آن‌ها را از داروخانه تهیه کنیم. توجه به نکات زیر برای استفاده از این محصولات ضروری است:

• دستورالعمل استفاده از هر محصول را با دقت بخوانیم و دنبال کنیم. نحوه استفاده از شامپوی ضدشپش معمولا آغشته کردن همه موها به شامپو و ماندن شامپو برای چند دقیقه روی مو قبل از آبکشی است.
• برای محدود کردن تماس پوستی با محصول، بهتر است در زمان استفاده از آن فرد کاملا لباس پوشیده باشد و سپس به جای استفاده از دوش، موها را به کمک دوش تلفنی یا شلنگ آب بکشیم.
• فقط از یک محصول استفاده کنیم. استفاده از دو محصول برای درمان شپش سر تنها با مشورت با پزشک مجاز است.
• از استفاده بیشتر از مقدار درج شده روی محصول خودداری کنیم زیرا ممکن است مضر باشد.
• از شانه دندانه ریز مخصوص شپش همراه شامپو استفاده کنیم. دندانه‌های این شانه‌ها نسبت به دندانه‌های شانه معمولی به هم نزدیکتر هستند، در نتیجه جدا کردن شپش‌ها و رشک‌ها را آسان‌تر می‌کند.
• 8 تا 12 ساعت پس از درمان، موها را بررسی کنیم. اگر میزان و شدت فعالیت شپش‌ها نسبت به قبل از درمان تغییری نکرده است، ممکن است دارو موثر نبوده باشد. در این صورت باید با پزشک مشورت کنیم زیرا ممکن است به داروی متفاوتی نیاز داشته باشیم.
• بهتر است تا دو روز بعد از استفاده از شامپوی ضدشپش موهای خود را نشوییم تا اجازه دهیم محصول دارویی اثربخشی لازم را داشته باشد.
• موها را با شانه دندانه ریز مخصوص شپش یک بار در روز شانه بزنیم. تکرار این کار به مدت دو تا سه هفته به خلاص شدن از شپش کمک می‌کند.
• هفت تا نه روز بعد طبق دستورالعمل، مجددا از محصول استفاده کنیم. شامپوهای ضدشپش اغلب در کشتن شپش بالغ نسبت به رشک موفق‌تر هستند، بنابراین درمان مجدد به کشتن هر شپش زنده‌ای که پس از درمان اولیه از تخم بیرون آمده است، کمک می‌کند. باید نکات گفته شده در نوبت اول را در این نوبت نیز رعایت کنیم.

چگونه اثربخشی درمان شپش را بهبود بخشیم؟

• استفاده روزانه از شانه دندانه ریز مخصوص شپش می تواند اثربخشی درمان را بهبود بخشد.
• اگر رعایت این نکات مشکل به نظر می‌رسد، یکی دیگر از گزینه‌های درمانی، تراشیدن موی سر است.
• اعضای خانواده و دوستان را درمان کنیم: آلودگی به شپش برای اعضای خانواده و دوستان نزدیک بسیار رایج است. توصیه می‌شود که همه افراد از نظر شپش بررسی شوند. فردی که آلوده به شپش سر نیست نیاز به درمان ندارد. با این حال، باید همه افراد هر روز به مدت 10 تا 15 روز بررسی شوند.

چه زمانی برای درمان شپش سر باید به متخصص پوست مراجعه کنیم؟

معمولا به کمک دو نوبت درمان (با فاصله بین 7 تا 9 روز) اغلب از شر شپش سر خلاص می‌شویم. اگر با رعایت نکات گفته همچنان شپش سر داشته باشیم، به این معنا است که درمان موثر نبوده یا فرد دوباره به شپش آلوده شده است. بهتر است در چنین شرایطی برای درمان به متخصص پوست مراجعه کنیم.

پاکسازی خانه از شپش

برای از بین بردن کامل آلودگی، باید موارد زیر را تمیز کنیم:

• برس و شانه: شانه و برسی را که فرد آلوده به شپش استفاده کرده است به مدت 10 دقیقه در آب داغ 130 درجه فارنهایت (55 درجه سانتیگراد) یا داغ‌تر قرار دهیم.
• ملحفه، روبالشی، لباس، پتو و حوله: تمام وسایلی را که در دو روز گذشته با سر فرد تماس داشته‌اند با آب داغ بشوییم.
• سایر وسایل شخصی: کلاه ایمنی، هدفون و سایر وسایل شخصی که ممکن است به شپش سر آلوده باشند را باید درون کیسه‌های پلاستیکی یک شب در فریزر قرار دهیم یا در کیسه‌ پلاستیکی در بسته به مدت دو هفته نگه داریم.
• مبلمان، فرش و کفپوش: این موارد را باید به طور کامل جاروبرقی بکشیم تا موهای ریخته آلوده به شپش جمع شود. (همه افراد به طور معمول روزانه حدود 50 تا 100 تار مو از دست می‌دهند.)

منابع: American Academy of Dermatology

IR-0923-ABD-8737-AS