سردردهای عودکننده، از جمله میگرن، می‌توانند زندگی ما را از جنبه‌های مختلف تحت‌تأثیر قرار بدهند؛ از درد و ناتوانی گرفته تا کاهش کیفیت زندگی و هزینه‌های درمان. در این مطلب تصمیم داریم به‌طور خلاصه نگاهی بیندازیم به این‌که میگرن چیست، چه علائمی دارد، چه عواملی آن را تحریک می‌کنند و چگونه می‌توانیم آن را درمان کنیم .

میگرن چیست؟

میگرن نوعی سردرد عودکننده است که معمولاً با دردی متوسط تا شدید همراه می‌شود. این درد در بیشتر موارد تپشی یا ضربان‌دار است و بیشتر در یک سمت سر احساس می‌شود. موقع حمله ممکن است همراه با سردرد، حالت تهوع، ضعف یا حساسیت به نور و صدا را هم تجربه کنیم .

علت میگرن چیست؟

هنوز علت دقیق میگرن مشخص نیست. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که میگرن احتمالاً به تغییر در شیوه ارتباط بین عصب‌ها و رگ‌های خونی در مغز مربوط می‌شود. به‌عبارت دیگر، ممکن است مغز ما در زمان پردازش سیگنال‌های درد دچار واکنش بیش‌ازحد شود؛ در این میان، موادی مثل پپتید مرتبط با ژن کلسی‌تونین (CGRP) که یک پیام‌رسان پپتیدیِ عصبی است و از بعضی پایانه‌های عصبی آزاد می‌شود، در انتقال درد، التهاب و گشاد شدن عروق در طی حملات میگرنی نقش دارد.

محرک‌های میگرن

گاهی حمله‌های میگرن به دلایل مشخصی آغاز می‌شوند که از فردی به فرد دیگر متفاوتند. ما می‌توانیم با شناخت این عوامل، از بروز حمله، بهتر پیشگیری کنیم. از جمله محرک‌های شایع میگرن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

  • استرس
  • اضطراب
  • تغییرات هورمونی در زنان
  • نورهای شدید یا چشمک‌زن
  • صداهای بلند
  • بوهای تند و قوی
  • بعضی داروها
  • کم‌خوابی یا خواب زیاد
  • تغییرات ناگهانی در آب‌وهوا
  • فعالیت بدنی بیش‌ازحد
  • مصرف دخانیات
  • تغییر در مصرف کافئین
  • حذف وعده‌های غذایی
  • مصرف بیش‌ازحد داروهای ضدسردرد

ارتباط استرس و میگرن

وقتی دچار اضطراب یا تنش می‌شویم، احتمال دارد حملات میگرنی شدیدتر شوند یا زودتر آغاز شوند. تجربه نشان داده روزهای پرمشغله و پراسترس، بدون استراحت کافی، می‌توانند حمله را تحریک کنند. نکته جالب این است که گاهی میگرن درست زمانی سراغمان می‌آید که استرس فروکش کرده — مثلاً در آخر هفته یا ابتدای تعطیلات.

علائم میگرن

میگرن معمولاً در چهار فاز بروز می‌کند، اما هر بار که دچار میگرن می‌شویم، لزوماً همه‌ی این مراحل را تجربه نمی‌کنیم:

مرحله پیش‌درآمد (Prodrome)

این مرحله حدود بیست‌وچهار ساعت قبل از شروع میگرن آغاز می‌شود و علائم آن شامل موارد زیر است:

  • ولع غذایی
  • تغییرات خلقی بدون علت مشخص
  • خمیازه‌های مکرر
  • تکرر ادرار

مرحله‌ اورا (Aura)

این مرحله ممکن است قبل یا همزمان با سردرد پیش بیاید و معمولاً بیست تا شصت دقیقه طول می‌کشد. در مرحله اورا ممکن است:

  • نورهای چشمک‌زن ببینیم
  • خطوط زیگزاگ در میدان دید دیده شود
  • ضعف عضلانی ایجاد شود
  • احساس بی‌حسی یا گزگز داشته باشیم

مرحله‌ سردرد (Headache)

سردرد به‌تدریج آغاز شده و شدت می‌گیرد و معمولاً تپشی و یک‌طرفه است، اما ممکن است دوطرفه باشد یا اصلاً سردرد نداشته باشیم. حساسیت به نور، صدا یا بو، تهوع و تشدید درد با حرکت شایع است.

مرحله‌ پس‌درآمد (Postdrome)

بعد از فروکش کردن سردرد ممکن است یک روز احساس خستگی، ضعف یا گیجی داشته باشیم. میگرن‌ها بیشتر در ساعات صبح شایعند و بسیاری از افراد با سردرد از خواب بیدار می‌شوند. شناسایی الگوها به ما کمک می‌کند برای پیشگیری آماده باشیم.

میگرن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص میگرن لازم است شرح‌حال دقیقی در اختیار پزشک قرار بدهیم. پزشک درباره‌ نوع درد، مدت و تعداد حمله‌ها، عوامل محرک و علائم همراه سؤال می‌پرسد، بعد معاینه‌ جسمی و عصبی انجام می‌شود تا سایر بیماری‌ها رد شوند.

در بیشتر موارد، تشخیص میگرن بر پایه‌ الگوی علائم انجام می‌شود. در صورت علائم غیرمعمول، ممکن است آزمایش خون، MRI یا سی‌تی‌اسکن هم درخواست شود.

داشتن دفترچه‌ ثبت سردرد می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.

درمان میگرن: درمان حاد و پیشگیرانه

هدف درمان میگرن دو چیز است:

  • تسکین علائم در زمان حمله
  • کاهش دفعات و شدت حمله‌های آینده

درمان حاد

در شروع حمله مصرف دارو مؤثرتر است. در صورت وجود اورا، می‌توانیم آن را هشدار به‌شمار بیاوریم. مسکن‌هایی مثل استامینوفن یا ایبوپروفن برای حملات خفیف مفیدند.  مصرف مکرر و خودسرانه‌ی مسکن‌ها (بیش از چند روز در هفته) می‌تواند به‌جای بهبود، باعث مزمن‌شدن سردرد و وابستگی دارویی شود.

در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است تریپتان‌ها یا داروهای ضدتهوع تجویز کند؛ با این وجود، تریپتان‌ها برای همه‌ی بیماران مناسب نیستند و در برخی بیماری‌های قلبی–عروقی یا شرایط خاص، تنها با نظر پزشک باید مصرف شوند.

درمان پیشگیرانه

این درمان، برای کاهش دفعات و شدت حمله‌ها استفاده می‌شود و اثر آن طی چند هفته تا چند ماه‌ها ظاهر می‌شود. درمان پیشگیرانه معمولاً با دوز پایین شروع شده و به‌تدریج افزایش پیدا می‌کند و برای حمله‌های مکرر یا شدید توصیه می‌شود.

گزینه‌های این درمان شامل داروهای کاهنده‌ فشار خون، ضدافسردگی، ضدتشنج و تزریق بوتاکس می‌شوند که بعضی از آن‌ها در بارداری ایمن نیستند. در سال‌های اخیر، داروهای جدیدتری که به‌طور اختصاصی مسیرهای دخیل در میگرن را هدف می‌گیرند هم توسعه یافته‌اند و برای بعضی بیماران گزینه‌های مؤثری محسوب می‌شوند.

پیشگیری از میگرن: شناسایی محرک‌ها

ثبت منظم حملات و محرک‌های احتمالی در دفترچه‌ روزانه کمک می‌کند ارتباط بین رفتارها و حمله‌ها مشخص شود و پرهیز از عوامل مؤثر بررسی گردد. در موارد شدید، مداخلات روان‌شناختی مانند آموزش مدیریت استرس نیز کمک‌کننده است.

پیش‌آگهی میگرن

پیش‌آگهی میگرن در افراد متفاوت است. در بسیاری از افراد با افزایش سن شدت و تعداد حمله‌ها کاهش پیدا می‌کنند و حتی ممکن است خودبه‌خود برطرف شوند. در بسیاری از خانم‌ها اولین حمله با شروع قاعدگی بروز می‌کند، در تعدادی از زنان هم میگرن در بارداری متوقف می‌شود و بعد از یائسگی از بین می‌رود.

میگرن مزمن زمانی مطرح می‌شود که فرد دست‌کم در پانزده روز از هر ماه و تا حداقل سه ماه دچار سردرد باشد؛ کمتر از دو درصد بیماران وارد این مرحله می‌شوند.

نکته‌ پایانی: داروهای تجویزشده را طبق دستور پزشک مصرف کنیم و در صورت تشدید حمله‌ها یا ظهور علائم جدید، باید به پزشک مراجعه کنیم.

IR-1227-ABD-4704-AS

References: