چاقی و آپنه خواب؛ تاثیر اضافه وزن در بروز اختلال‌های خواب

آپنه انسدادی خواب (OSA; Obstructive Sleep Apnea) می‌تواند بر اندام‌ها و دستگاه‌های مختلف بدن اثر منفی بگذارد و به‌ویژه با بیماری‌های قلبی‌عروقی ارتباط تنگاتنگی دارد. چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای بروز و پیشرفت آپنه انسدادی خواب به‌شمار می‌آید و از طرف دیگر، شیوع این اختلال در سراسر جهان رو به افزایش است؛ امری که بازتاب شیوع روزافزون چاقی در جوامع مختلف است. در این مطلب به ارتباط بین چاقی و آپنه خواب می‌پردازیم.

ارتباط چاقی و اختلالات خواب

در افراد  مبتلا به چاقی (با شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰) که مدت خواب کوتاه‌تری دارند، بر اساس تجربه و گزارش خود فرد، شیوع مشکلات خواب حدود دو برابر بیشتر از افراد غیرچاق گزارش شده است. اضافه‌وزن و چاقی با کوتاه شدن مدت خواب ارتباط دارد. همچنین، چاقی با کاهش کمّیت و کیفیت خواب همراه است، از این‌رو، کاهش وزن می‌تواند به بهبود مشکلات خواب منجر شود.

آپنه انسدادی خواب چیست؟

آپنه خواب یک وضعیت شایع است که در آن، تنفسِ ما حین خواب بارها متوقف و دوباره شروع می‌شود. این حالت می‌تواند مانع شود که بدنمان اکسیژن کافی دریافت کند. اگر اطرافیان به ما گفته‌اند که در خواب خُروپُف می‌کنیم یا به‌سختی نفس می‌کشیم، بهتر است با پزشک خود مشورت کنیم. همچنین اگر دچار علائمِ ناشی از خوابِ بی‌کیفیت، مثل خواب‌آلودگیِ بیش از حد در طول روز هستیم، خوب است درباره احتمال آپنه خواب با پزشک مشورت کنیم.

یکی از انواع آپنه، آپنه انسدادی خواب است که شایع‌ترین نوع آپنه خواب به‌شمار می‌آید. در این نوع، راه هوایی فوقانی ما در زمان خواب بارها دچار انسداد می‌شود. این انسداد می‌تواند جریان هوا را کاهش بدهد یا به‌طور کامل متوقف کند. عواملی مثل چاقی یا بزرگ بودن لوزه‌ها می‌توانند مجاریِ تنفسیِ ما را باریک کنند و خطر ابتلا به آپنه انسدادی خواب را افزایش بدهند.

 رابطه چاقی و آپنه انسدادی خواب

چاقی به‌عنوان یکی از عوامل خطر اصلی برای بروز و پیشرفت آپنه انسدادی خواب (OSA) در نظر گرفته می‌شود. شیوع OSA در بیماران چاق یا دچار چاقی شدید تقریباً دو برابر بزرگسالان با وزن طبیعی است. در بیماران مبتلا به OSA خفیف، کاهش وزن به میزان ٪۱۰ نسبت به وزن اولیه می‌تواند به بیش از ۲۰٪ بهبود در شدت OSA منجر شود.

چاقی چطور باعث آپنه انسدادی خواب می‌شود؟

در  افراد چاق، تجمع چربی در مجاری تنفسی فوقانی باعث دشواری تنفس حین خواب شده و در نتیجه به بروز آپنه انسدادی خواب منجر می‌شود. به دلیل ارتباط بسیار قوی بین چاقی و آپنه انسدادی خواب، افراد چاق باید از نظر ابتلا به OSA و اختلال‌های همراه آن (مثل فشار خون بالا و اختلال چربی خون) مورد غربالگری قرار بگیرند.

آیا آپنه خواب می‌تواند باعث افزایش وزن شود؟

مطالعات اخیر حاکی از آن است که آپنه انسدادی خواب هم ممکن است باعث افزایش وزن شود.‌عواملی مثل کاهش سطح فعالیت بدنی و افزایش اشتها (به‌ویژه برای مصرف کربوهیدرات‌ها) می‌توانند در افزایش وزن بیماران مبتلا به OSA نقش داشته باشند.

نقش درمان چاقی در بهبود آپنه خواب و دیگر اختلال‌های خواب

با توجه به ارتباط قوی بین چاقی و آپنه انسدادی خواب، برای مقابله با بیماری چاقی، که در عین حال تا حد زیادی هم قابل پیشگیری است، بر ضرورت کاهش مصرف غذاهای ناسالم و فست‌فود و افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه تأکید می‌شود. در کنار اصلاح رژیم غذایی، انجام فعالیت بدنی منظم هم ضروری است.

مطالعات نشان داده‌اند که تعدادی از داروهای مورد استفاده در درمان چاقی می‌توانند هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم (از راه کاهش وزن) به بهبود آپنه انسدادی خواب کمک کنند.

اگر درمان‌های دارویی و یا  مداخله‌های مبتنی بر تغییر سبک زندگی موفق نباشند، مداخله‌های جراحی می‌توانند گزینه‌ی دیگری برای درمان چاقی و بیماری‌ها و اختلال‌های همراه آن باشند.

در نهایت، با توجه به نقش محوری چاقی در بروز و تشدید آپنه خواب و ارتباط OSA با مشکلاتی مثل فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و دیابت، پیشگیری و درمان بیماری چاقی ضروری است.

IR-1227-ABD-4690-AS

منابع:

1. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/
2. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/
3. https://www.nhlbi.nih.gov/
4. Clin Obes. 2024;14(3):e12651.