بیماری ام‌اس و عفونت با ویروس کرونا

ویروس کرونا در مبتلایان به ام اس

از اوایل دی ماه سال 1398 تعدادی از مردم کشور چین به نوع ناشناخته‌ای از عفونت ریه مبتلا شدند که امروزه آن را با نام ویروس SARS-CoV-2  می‌شناسیم که باعث بیماری COVID-19 می‌گردد.
این بیماری که هم اکنون در بیشتر نقاط دنیا دیده شده است، در افراد زیر ممکن است با خطر بیشتری همراه باشد: افراد سالخورده، زنان باردار، کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند مانند بیماری‌های قلبی یا دیابت و کسانی که به هر علتی دستگاه ایمنی ضعیف‌تری دارند.

مبتلایان به ام‌ اس باید همه موارد پیشگیری همگانی در برابر ویروس کرونای تازه را به‌دقت مطالعه و اجرا کنند و به این نکته توجه داشته باشند که به هيچ عنوان بدون مشورت با پزشك خود داروي خود را قطع نكنند.
علاوه بر مراقبت‌های معمول برای پیشگیری از گسترش ویروس کرونا، مبتلایان به ام‌اس پرسش‌هایی دارند که بر اساس پاسخ‌های جناب آقای دکتر صحراییان، نایب رییس انجمن ام‌اس ایران و رییس مرکز تحقیقات ام‌اس بیمارستان سینا دانشگاه علوم پزشکی تهران به آنها می‌پردازیم:

1. آیا لازم است مبتلایان به ام‌اس از دارویی استفاده کنند که دستگاه ایمنی را تقویت کند؟ خیر. از سویی، هنوز اثبات نشده که دارویی با تقویت دستگاه ایمنی بتواند از آلودگی با ویروس کرونای تازه پیشگیری نماید. از سوی دیگر، تقویت دستگاه ایمنی شاید باعث تشدید علائم بیماری‌های خودایمنی شود و عود یا تشدید علائم بیماری را در پی داشته باشد.
2. در برابر اضطراب ناشی از همه‌گیری این بیماری چکار کنیم؟ ترس بیش از حد، شرایط را بدتر می‌کند پس در کنترل استرس خود بکوشیم. اخبار و اطلاعات مربوطه را از راه منابع علمی و رسمی دنبال کنیم.
   درباره نگرانی‌ها و احساسات حرف بزنیم. از جمع‌های پرتنش دوری کنیم. ساعت‌هایی را به دور از فضای مجازی بگذرانیم. از روش‌های ریلکسیشن مانند تنفس عمیق استفاده کنیم. در شرایط بی‌ثبات و بحرانی هیچ تصمیم مهمی نگیریم.
3. آیا لازم است مبتلایان به ام‌اس همیشه ماسک بزنند؟ ماسک به تنهایی باعث پیشگیری نمی‌شود و بیشتر برای کسی است که به عفونت با ویروس کرونا مبتلا شده و می‌خواهد از انتشار ویروس پیشگیری کند.
   یادآور می‌شویم لطفا از دست زدن به ماسک خودداری کرده و با بندِ ماسک، آن را جابه‌جا کنید. هر ماسک برای مدت محدودی کارآیی دارد و پس از مدتی باید آن را دور بیاندازیم.
4. آیا لازم است مبتلایان به ام‌اس برای پیشگیری از بیماری کرونا آنتی‌بیوتیک مصرف کنند؟ خیر. هیچ آنتی‌بیوتیکی روی ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا تاثیر ندارد.
   متاسفانه کارآیی هیچ درمانِ اختصاصیِ موثری برای عفونت با ویروس کرونای تازه به اثبات نرسیده است. لازم است علائم سرماخوردگی و به‌خصوص تب را جدی بگیریم و اگر دمای بدن با استفاده از دماسنج بالا بود به پزشک مراجعه کنیم.
5. آیا خانواده مبتلایان به ام‌اس باید نکات خاصی را درباره پیشگیری بیماری کرونا رعایت کنند؟ افراد خانواده مبتلایان به ام‌اس هم مانند همه افراد جامعه باید با دقت اصول پیشگیری را رعایت کنند و به‌خصوص اگر تب داشتند، سریع به پزشک مراجعه کنند. آن دسته از عزیزان مبتلا به ام‌اس که محدودیت‌های حرکتی دارند شاید نتوانند بهداشت فردی را به طور کامل رعایت کنند و انجام درست آنها برای‌شان مقدور نباشد.
   افراد خانواده به این عزیزان کمک کنند که بهداشت فردی و اصول پیشگیری را به‌خوبی به انجام رسانند.
6. آیا مواد غذایی خاصی برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا به مبتلایان به ام‌اس توصیه می‌شود؟ مبتلایان به ام‌اس هم، مانند همه جامعه در این شرایط باید برنامه غذایی خوب داشته باشند، یعنی میوه و سبزی تازه به‌وفور بخورند و مایعات بیشتری مصرف نمایند. برخی از عزیزان دارای ام‌اس ممکن است کم اشتها باشند؛ برای آنها خوردن انواع سوپ آسان‌تر و بسیار مفید است.

بیماری کرونا با تب آغاز می‌شود. سرفه، درد عضلانی، خستگی و بی‌حالی از علائمی هستند که پس از تب در بیماران دیده می‌شوند.
در صورت مشاهده این علائم حتما با پزشك خود تماس حاصل نماييد.

بیشتر بخوانید: علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست؟ علائم، علت، تشخیص و درمان MS

تداوم درمان ام‌اس در شرایط شیوع ویروس کرونا

می‌دانیم که سیستم ایمنی بدن، نقش بسیار مهمی در مقابله با عفونت‌ها ایفا می‌کند؛ از سوی دیگر سیستم ایمنی گاهی به‌علت اشتباهی که انجام می‌دهد به بافت‌های بدن حمله می‌کند و باعث بروز برخی بیماری‌ها می‌گردد که به آن‌ها «بیماری‌های خود ایمنی» می‌گوییم. بیماری ام اس، از این نوع بیماری‌هاست.

به عبارت دیگر، در بیماری خودایمنی ام‌اس، سیستم ایمنی به‌خطا به مغز و نخاع یورش می‌برد، ایجاد پلاک می‌کند و باعث بیماری ام‌اس می‌شود. در واقع، پلاک ام‌اس حاصل واکنش التهابی مزمنی است که در محل حمله دستگاه ایمنی به راه‌های عصبی پدید می‌آید و به طور معمول در تصویر ام‌آرآی قابل رویت است.

در ادامه این مقاله، به موضوعاتی درباره چگونگی مصرف داروها و نکات مهم برای افراد مبتلا به ام‌اس در زمان شیوع ویروس کرونا می‌پردازیم.
وقتی پزشک معالج بخواهد مانع از پیشرفت بیماری ام‌اس شود، به ناچار داروهایی را تجویز می‌کند که سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این داروها دو دسته‌اند:

• داروهایی که سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند، مانند آمپول‌هایی که هفته‌ای یکبار و یا یک روز در میان، زیر جلدی تزریق می‌شوند
• داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند. میزان سرکوب سیستم ایمنی، براساس قدرت دارو ممکن است کم یا زیاد باشد.

از اوایل اسفندماه، ویروس کرونا در ایران و سرتاسر جهان همه‌گیر شد. همانطور که می‌دانیم، بدن برای مقابله با این ویروس، مانند هر ویروس دیگری نیاز به سیستم دفاعی و ایمنی سالم و قوی دارد. از این رو، نگرانی‌هایی در مورد افراد مبتلا به ام‌اس به وجود آمد که درحال مصرف داروهایی بودند که سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می‌داد.

پیش از همه‌گیری ویروس کرونا، حتی در زمان شیوع آنفلوانزا یا عفونت‌های دیگر، با اینکه تعداد زیادی از افراد مبتلا به ام‌اس داروهایی مصرف می‌کردند که سیستم ایمنی‌ آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌داد، اما تعداد زیادی از این افراد به عفونت دچار نمی‌شدند. البته ممکن بود عفونت در افراد مبتلا به ام‌اس نسبت به سایر افراد شایع‌تر باشد، اما این تفاوت چندان چشمگیر نبود و از سوی دیگر، عفونت‌ها شدید نبودند.

این تجربه نشان می‌دهد علی‌رغم مصرف این داروها توسط افراد مبتلا به ام‌اس، سیستم ایمنی این افراد می‌توانست با عفونت ویروسی مقابله کند، به عبارت دیگر ممکن است این داروها سیستم ایمنی را چندان ضعیف نکنند. بنابراین، در زمان حاضر و شیوع ویروس کرونا، متخصصان سرتاسر جهان بر این باورند که افراد مبتلا به ام‌اس نباید مصرف داروها را قطع کنند.

داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی و ویروس کرونا

در مورد عفونت کرونا که داروی اختصاصی ندارد، کمی قضیه متفاوت بود. در اوایل اسفندماه پزشکان معالج برای افرادی که درمان ام‌اس را تازه آغاز کرده بودند، داروهای کم‌خطرتری را تجویز می‌کردند. در همان زمان، توصیه‌های متخصصان در این زمینه، به صورت راهنماهای بالینی در کشور به چاپ رسید. کشور ما جزو اولین کشورهایی بود که دست به تدوین این راهنماها زد و بعد از آن، اکثر کشورهای درگیر در این همه‌گیری این کار را انجام دادند.

در حال حاضر ماه‌ها از شیوع ویروس کرونا در ایران و جهان می‌گذرد. طی این مدت مطالعاتی در ایران و سایر کشورها انجام شد.

نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که خوشبختانه اکثر داروها و حتی داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی، احتمال ابتلا به ویروس کرونا را در افراد مبتلا به ام‌اس افزایش ندادند. از طرف دیگر این داروها باعث نشدند افرادی که آن‌ها را مصرف می‌کنند بیش از دیگران به عفونت شدید کرونا مبتلا شوند.

پس از انتشار مطالعات و بررسی نتایج، تصور اینکه این داروها باعث مستعد شدن بیماران به کرونا می‌شوند، از بین رفت.

درحال حاضر، بر اساس توصیه‌های متخصصان، افراد مبتلا به ام‌اس می‌توانند بسیاری از داروهای خود را مصرف کنند. حتی در صورت نیاز، داروها توسط پزشک معالج به داروهای قوی‌تر تغییر داده می‌شوند.

چند نکته مهم که باید در شرایط شیوع ویروس کرونا مدنظر ما افراد مبتلا به ام‌اس باشد

یک بار دیگر داروهای ام‌اس را باهم بررسی کنیم:

دسته اول:

داروهای تزریقی، به شکل آمپول‌هایی با تزریق‌ هفتگی یا آمپول‌هایی با تزریق‌ یک روز درمیان که تنظیم‌کننده سیستم ایمنی هستند.

متخصصان بر این باورند چه در ابتدای شیوع ویروس کرونا و چه در زمان حاضر، هیچ‌کدام از این داروها باعث تضعیف سیستم ایمنی نمی‌شوند و بیماران می‌توانند به مصرف این داروها ادامه دهند.

دسته دوم:

قرص‌های خوراکی که کمی بیشتر سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند. مطالعات نشان داده است کسانی که قرص‌های خوراکی مصرف می‌کنند نیز، از لحاظ احتمال ابتلا به کرونا با سایر افراد تفاوتی ندارند.

بنابراین، بر مبنای آخرین توصیه‌های فدراسیون جهانی ام‌اس، افراد مبتلا به ام‌اس به راحتی می‌توانند از قرص‌های خوراکی استفاده کنند و این قرص‌ها احتمال ابتلا به ویروس کرونا را افزایش نمی‌دهند.

داروهای تزریقی هم وجود دارند که تزریق آن‌ها ماهی یک‌بار یا هر شش ماه یک‌بار انجام می‌گیرد.

طبق مطالعات پزشکی داروهایی که به صورت ماهانه تزریق می‌شوند هم، احتمال ابتلا به ویروس کرونا را افزایش نمی‌دهند؛ بنابراین باید به طور منظم مورد مصرف قرار گیرند.

تنها نکته مهم در خصوص برخی داروهای تزریقی است که شش ماه یک‌بار تزریق می‌شوند.

توصیه می‌شود مصرف‌کنندگان این داروها در صورت صلاحدید پزشک معالج تزریق خود را یک تا دو ماه به تاخیر بیندازند. این موضوع به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد و پزشک معالج با توجه به وضعیت پزشکی بیمار و نتایج آزمایشگاهی، درباره آن تصمیم‌گیری می‌کند.

چند نکته مهم دیگر درباره تداوم درمان ام‌اس در شرایط شیوع ویروس کرونا

یافته‌های کنونی نشان می‌دهد اکثر داروهایی که در کشور ما برای مداوای بیماری ام ‌اس در حال مصرف است، احتمال ابتلا به ویروس کرونا یا شدت بیماری را افزایش نمی‌دهند. برای تحقق این موضوع، ضروری است فرد مبتلا نکات زیر را حتما رعایت کند. در صورتی که فردی شرایط رعایت این نکات را ندارد، می‌تواند از پزشک معالج خود درخواست کند که داروی مصرفی او را با یک داروی ضعیف‌تر جایگزین کند.

این نکات عبارتند از:

• فرد مبتلا حتما باید در خارج از منزل ماسک داشته باشد. این افراد حتی المقدور از وسایل نقلیه عمومی استفاده نکرده و در مکان های شلوغ حضور پیدا نکنند.
• چنانچه افراد مبتلا به ام‌اس شاغل هستند، به دلیل مصرف دارویی که دستگاه ایمنی را تغییر می‌دهد، بر اساس قوانین کشوری می توانند دورکار باشند. اگر لازم است این افراد در محل کار حضور پیدا کنند، باید تهویه مناسب در محل کار آن‌ها وجود داشته باشد، یا پنجره ها را باز کنند. سایر همکاران حاضر در اتاق، باید از ماسک استفاده کرده و فاصله اجتماعی را نیز رعایت کنند.

در صورت لزوم به شرکت در هرگونه گردهمایی، بهتر است دیدار در فضای آزاد باشد و همه افراد از ماسک استفاده کنند.

همچنین در نظر داشته باشیم بهتر است بیماران ام اس مانند سایر افراد جامعه از شرکت در مراسم گوناگون از جمله مهمانی خانگی، عروسی و مراسم عزادارای تا حد امکان بپرهیزند.

مبتلایان به ام‌اس به راحتی می‌توانند با رعایت این نکات، مصرف داروها را بدون مشکل ادامه دهند.

ابتلا به ویروس کرونا در مبتلایان به ام‌اس

اگر مبتلا به ام‌اس هستیم و دچار عفونت کرونا شدیم چه کنیم؟

مطالعات نشان داده عفونت کرونا در بیماران ام‌اس شدیدتر نخواهد نبود؛ بنابراین جای هیچ نگرانی نیست.

در صورت ابتلا، حتما در ابتدا به یک پزشک متخصص عفونی مراجعه کنیم و در ادامه لازم است به پزشک معالج متخصص مغز و اعصاب اطلاع دهیم و در مورد قطع یا ادامه درمان از او مشورت بگیریم.

بهتر است از مراجعه حضوری به مطب متخصص مغز و اعصاب خودداری کنیم، چون امکان سرایت ویروس به بیماران دیگر زیاد است.

پزشک متخصص مغز و اعصاب با مشورت پزشک متخصص عفونی بر اساس سیر عفونت با ویروس کرونا، راهنمایی‌های لازم را برای قطع احتمالی داروی ام اس و ازسرگیری دوباره مصرف آن به ما ارائه خواهد کرد.

به قلم آقای دکتر امیر رضا عظیمی، متخصص مغز و اعصاب و فلوشیپ ام‌اس

IR-0921-ABD-6051-WE