بیماری ام اس: گل به خودی سیستم ایمنی!

سیستم ایمنی بدن، در واقع پلیس بدن ماست. این پلیس وظیفه دارد در برابر میکروب‌ها و عوامل بیرونی که عملکرد بدن را به خطر می‌اندازد، از ما محافظت کند؛ اما گاهی پلیس بدن ما دچار سردرگمی شده، به بافت‌ها و سلول‌های خودی حمله می‌کند. این ناهنجاری که اختلال خودایمنی نام دارد، با توجه به نوع آسیبی که وارد کند، منجر به اختلالات مختلفی می شود. یکی از انواع این اختلالات، بیماری ام‌اس است.

بیماری ام‌اس چیست؟

ام‌اس مخفف مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) است. در بیماری ام‌اس سیستم ایمنی بدن، به سیستم عصبی حمله می‌کند. سلول‌های عصبی ما پوششی دارند که غلاف میلین نام دارد. غلاف میلین به انتقال پیام بین سلول‌های عصبی کمک می‌کند، اما در بیماری ام‌اس غلاف میلین توسط دستگاه ایمنی تخریب می‌شود.

این تخریب می‌تواند تخریب سطحی قابل ترمیم یا تخریب کامل غلاف میلین باشد. به‌همین دلیل است که بیماری ام‌اس، طیف گسترده‌ای از علائم دارد و روند پیشرفت بیماری ام‌اس در هر بیمار، متفاوت است. در بعضی از بیماران روند بیماری ام‌اس ثابت می­‌ماند و در بعضی به‌مرور پیشرفت می­‌کند.

علائم بیماری ام‌اس چیست؟

همان‌طور که گفتیم علائم ام‌اس گسترده بوده و بسته به ناحیه‌ تخریب‌شده و میزان تخریب متغیر است. یک بیمار ام‌اس ممکن است فقط خستگی و بی‌حسی را تجربه کند و در یک بیمار دیگر، علائم تا اختلال جدی حرکتی پیش برود. شایع‌ترین نشانه‌های ام‌اس این موارد هستند:

• نشانه‌های مربوط به چشم مثل تاری دید و دوبینی
• سرگیجه، عدم تعادل و اختلال در راه رفتن
• اسپاسم عضلانی یا دردهای شدید و بی‌دلیل عضله
• بی‌حسی، خواب‌رفتگی و ضعف عضلات
• احساس خستگی
• تشنج، سردرد، ریزش مو، خارش
• اختلالات کارکرد جنسی، دستگاه گوارش و مثانه
• اختلالات احساسی، شناختی و حافظه
• افسردگی
• همچنین اختلالات با شیوع کم‌تر شامل اختلال در صحبت کردن و اختلال تنفسی

البته این علائم باید مستمر اتفاق بیفتند و حداقل تا 24 ساعت ادامه داشته باشند. در این صورت حتماً باید به پزشکمان مراجعه کنیم. مشاهده‌ی صرف این نشانه‌ها به معنی این نیست که صد درصد مبتلا به بیماری ام‌اس هستیم. گاهی این علائم در افراد سالم هم دیده می‌شود. پس بهترین کار این است که نشانه‌های ام‌اس را جدی بگیریم، اما خودمان نبریم و ندوزیم، بلکه به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ام‌اس هستند؟

در ایران به‌طور متوسط از هر 100 هزار نفر، 20 الی 60 نفر به بیماری ام‌اس مبتلا هستند. سن شایع ابتلا به این بیماری متأسفانه بین 20-40 سال است. همین‌طور شیوع این بیماری در زنان 2-3 برابر مردان است. با‌ وجود این‌که هنوز دقیقاً علت اصلی بیماری مشخص نیست، اما عواملی هستند که می‌توانند در شروع بیماری ام‌اس موثر باشند. این فاکتورها عبارتند از:

• زمینه‌ی ژنتیکی: مثلا اگر یکی از اقوام درجه یک مبتلا به بیماری ام‌اس باشد، احتمال ابتلای فرد بیشتر می‌شود.
• تولد و زندگی در بعضی مناطق جغرافیایی: در بعضی از مناطق جغرافیایی بیماری ام‌اس شایع‌تر است.
• مواجهه با بعضی از میکروب‌ها و ویروس‌ها در زمان کودکی
• استرس یا خستگی بیش از حد جسمی و روحی
• پایین بودن سطح ویتامین D خون
• مصرف دخانیات
• مصرف بیش از حد نمک

تشخیص ام‌اس چگونه است؟

تشخیص این بیماری باید فقط توسط متخصصین مغز و اعصاب (نورولوژیست) انجام شود. وقتی به پزشک مراجعه می‌کنیم و نشانه‌های ام‌اس را با او در میان می‌گذاریم، بعد از معاینه، پزشک آزمایش‌های تشخیصی تکمیلی درخواست می‌کند تا از تشخیص ام‌اس مطمئن شود. تشخیص این که علائم مربوط به بیماری ام‌اس است یا بیماری‌های دیگر گاهی سخت است و نیاز به آزمایش‌های مختلفی دارد. گاهی تشخیص قطعی ممکن است ماه‌ها طول بکشد که در این صورت، لازم است صبور و پیگیر باشیم.

درمان ام‌اس چطور انجام می‌شود؟

بعد از تشخیص ام‌اس باید به پزشکمان اعتماد کنیم و یک روند درمانی مستمر را زیر نظر او آغاز کنیم. داروهای درمان ام‌اس در سال‌های اخیر به طرز چشمگیری پیشرفت کرده‌اند و در صورت ابتلا به بیماری ام‌اس، دیگر جای نگرانی نیست. درمان‌های مختلفی با توجه به نوع بیماری برای درمان ام‌اس وجود دارد. با پیشرفت علم داروهای خوراکی هم در کنار داروهای تزریقی برای درمان ام‌اس به کار می‌روند که روند درمان را چه از نظر تمایل به مصرف و چه از نظر اثر­بخشی، مؤثرتر می‌کنند.

برای درمان ام‌اس لازم است تا‌ حدی سبک زندگی را تغییر داد. تغییر سبک زندگی در کنار درمان‌های دارویی می‌تواند به کند شدن روند بیماری ام‌اس کمک کند. پس در روند درمان ام‌اس این موارد باید رعایت شود:

• دوری از استرس و کار زیاد
• پرهیز از دخانیات
• ورزش سبک و منظمی که باعث خستگی‌ نشود.
• داشتن یک رژیم متعادل (رژیم متعادل، رژیمی است که چربی، پروتئین و کربوهیدرات آن متناسب باشد.)
• خوردن بیشتر مواد دارای آنتی‌اکسیدان مانند میوه و سبزیجات تازه
• حفظ متعادل سطح ویتامین D خون‌
• حفظ روحیه و اعتماد به پزشک معالج

نتیجه‌گیری

بیماری ام‌اس ممکن است توانایی­‌ها را محدود کند و ما را از داشتن یک زندگی طبیعی دور نماید. پس به نشانه‌های ام‌اس باید حساس بود و در صورت مشاهده‌ی آنها:

• هرچه زودتر به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد.
• درمان مناسب را هرچه زودتر زیر نظر مستقیم پزشک معالج شروع کرد.
• درمان را تاجایی که لازم است ادامه داد.