بیماری پسوریازیس (صدف) ؛ علت، علائم، تشخیص و درمان

پسوریازیس یک بیماری پوستی است که می‌تواند به طور چشمگیری بر کیفیت زندگی بعضی از افراد مبتلا به آن تاثیر بگذارد. در این مطلب با این بیماری، علت بروز، درمان و نکات موثر در بهبود روند درمان آن آشنا می‌شویم. 

پسوریازیس چیست؟

پسوریازیس یک بیماری مزمن (طولانی‌مدت) است که در آن سیستم‌ایمنی بیش از حد فعال شده و منجر به تکثیر سریع سلول‌های پوست می‌شود، درنتیجه قسمت‌هایی از پوست ملتهب و پوسته‌پوسته می‌شوند. درگیری در بیشتر موارد در پوست سر، آرنج یا زانو رخ می‌دهد، اما سایر قسمت‌های بدن هم ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرند. علت دقیق پسوریازیس هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این بیماری نقش دارند.

علائم پسوریازیس گاهی اوقات ممکن است به صورت دوره‌ای بروز پیدا کنند، به این ترتیب که ممکن است چند هفته یا چند ماه تشدید شوند و بعد از آن برای مدتی فروکش کرده یا بهبود ‌پیدا کنند.

راه‌های زیاد و مختلفی برای کنترل پسوریازیس وجود دارد و انتخاب راهکار درست به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. پسوریازیس خفیف با داروهای موضعی مثل کرم‌ها و پماد‌ها درمان می‌شود، ولی اشکال متوسط و شدید بیماری ممکن است به داروهای خوراکی، تزریقی یا نوردرمانی نیاز داشته باشند. مدیریت محرک‌های رایج، مثل استرس و آسیب‌های پوستی هم می‌تواند به کنترل علائم کمک کند. 

انواع مختلف پسوریازیس  

انواع مختلفی از پسوریازیس وجود دارد، از جمله:

• پسوریازیس پلاکی

   رایج‌ترین فرم پسوریازیس که به صورت ناحیه‌هایی برجسته و قرمز رنگ که توسط فلس‌های سفید نقره‌ای پوشیده شده‌اند، ظاهر می‌شود. این نواحی معمولاً به صورت متقارن روی بدن ایجاد شده و بیشتر روی سر، تنه و اندام‌ها به‌ویژه آرنج‌ها و زانوها دیده می‌شوند.

• پسوریازیس قطره‌ای

   نوعی که در بیشتر موارد به شکل ظاهر شدن نقاط  کوچک قرمز رنگ روی تنه یا اندام‌ها نمود پیدا می‌کند و معمولاً در کودکان و جوانان دیده می‌شود. محرک این نوع پسوریازیس در بیشتر موارد عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مثل عفونت استرپتوکوکی گلو است.

• پسوریازیس پوسچولار

   نوعی که ویژگی آن ظاهر شدن برجستگی‌های پر از چرک (پوسچول) است که با پوست قرمز احاطه شده‌اند. در این نوع پسوریازیس معمولاً دست‌ها و پاها بیشتر درگیر می‌شوند، اما شکلی از این نوع پسوریازیس وجود دارد که بیشتر قسمت‌های بدن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. علائم این نوع پسوریازیس می‌توانند توسط داروها، عفونت‌ها، استرس یا مواد شیمیایی خاصی ایجاد شوند.

• پسوریازیس معکوس

   نوعی که به صورت ناحیه‌هایی صاف و قرمز در نواحی چین‌های پوستی مثل زیر سینه‌ها، کشاله ران یا زیر بغل ظاهر می‌شود و ضایعاتش می‌توانند با تعریق بدتر ‌شوند.

• پسوریازیس اریترودرمیک

   شکلی نادر اما شدید از پسوریازیس که با پوست قرمز و پوسته‌پوسته در بیشتر قسمت‌های بدن مشخص می‌شود و ممکن است آفتاب سوختگی شدید یا مصرف بعضی از داروها مثل کورتیکواستروئیدها محرک ایجاد آن باشد. پسوریازیس اریترودرمیک می‌تواند بسیار جدی باشد و در بیشتر موارد در افرادی ایجاد می‌شود که مبتلا به انواع دیگری از پسوریازیس هستند و بیماری آن‌ها به خوبی کنترل نشده است. 

پسوریازیس ناخن

بعضی از افراد مبتلا به پسوریازیس دچار مشکلات ناخن، از جمله حفره‌های ریز روی سطح ناخن می‌شوند، حفره‌ها به گونه‌ای به نظر می‌رسند که انگار ناخن با یک سنجاق چندبار سوراخ شده‌است. علاوه بر این، ناخن‌ها ممکن است رنگ قهوه‌ای خرمایی داشته باشند یا از بستر خود جدا شوند. در موارد شدیدتر هم افراد ناخن‌های ضخیم و ترک‌خورده دارند. 

علائم بیماری پسوریازیس

علائم پسوریازیس از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما بعضی از علائم رایج آن عبارتند از:

• لکه‌های پوستی ضخیم و قرمز با پوسته‌های سفید-نقره‌ای که خارش یا سوزش دارند و معمولاً روی آرنج، زانو، پوست سر، تنه، کف دست و کف پا ظاهر می‌شوند.
• پوست خشک و ترک‌خورده که خارش یا خونریزی دارد.
• ناخن‌های ضخیم، با برآمدگی یا فرورفتگی
• کیفیت پایین خواب

علائم پسوریازیس معمولاً متناوب هستند؛ ممکن است متوجه شویم که در بعضی زمان‌ها علائم ما بدتر می‌شوند، که به آن‌ها دوره‌های شعله‌ور شدن بیماری گفته می‌شود و به دنبال آن‌ها دوره‌هایی از بهبودی را تجربه کنیم. 

علائم آرتریت پسوریاتیک

بعضی از افراد، به یک بیماری مرتبط به نام آرتریت پسوریاتیک مبتلا می‌شوند که با علائمی مثل مفاصل سفت، متورم و دردناک و درد گردن، کمر و پاشنه پا مشخص می‌شود. در صورت بروز علائم آرتریت پسوریاتیک، مراجعه زودهنگام به پزشک بسیار مهم است، چرا که آرتریت پسوریاتیک در صورت عدم درمان می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. 

علت بروز بیماری پسوریازیس 

پسوریازیس یک بیماری مرتبط با سیستم‌ایمنی است، به این معنی که سیستم‌ایمنی بدن شروع به فعالیت بیش از حد و ایجاد مشکل می‌کند. در پسوریازیس سلول‌های ایمنی فعال می‌شوند و مولکول‌هایی تولید می‌کنند که باعث تکثیر سریع سلول‌های پوست می‌شوند، به همین دلیل است که پوست افراد مبتلا به این بیماری ملتهب و پوسته پوسته می‌شود.

هرچند که علت دقیق فعال شدن نابجای سیستم‌ایمنی مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این فرآیند نقش دارند. بسیاری از افراد مبتلا به پسوریازیس سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند و بعضی از ژن‌هایی که ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند، شناسایی شده‌اند، خیلی از این ژن‌ها در عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش دارند. 

بعضی از عواملی خارجی که ممکن است شانس ابتلا به پسوریازیس را بیشتر کنند عبارتند از:

• عفونت‌ها، به ویژه عفونت‌های استرپتوکوکی و HIV
• بعضی داروها، مثل داروهای درمان بیماری‌های قلبی، مالاریا و مشکلات روحی 
• سیگار کشیدن
• چاقی 

عوامل محرک پسوریازیس 

علائم پسوریازیس در بسیاری از افراد به دلیل عوامل خاصی به نام «محرک‌ها» ایجاد یا بدتر می‌شوند. آگاهی داشتن از محرک‌ها ممکن است به ما در جلوگیری از شعله‌ور شدن(تشدید) بیماری کمک کند.

محرک های رایج پسوریازیس عبارتند از:

• آسیب به پوست، مثل بریدگی، خراش، نیش حشره یا آفتاب‌سوختگی 
• مصرف الکل
• سیگار کشیدن
• استرس
• تغییرات هورمونی، به ویژه در زنان، به عنوان مثال، در دوران بلوغ و یائسگی
• بعضی از داروها 
• نوعی پسوریازیس به نام پسوریازیس قطره‌ای در بعضی از افراد، معمولاً کودکان و جوانان، پس از عفونت استرپتوکوکی گلو ایجاد می‌شود، اما بیشتر افرادی که به عفونت استرپتوکوکی گلو مبتلا می‌شوند، به پسوریازیس مبتلا نمی‌شوند.
• سایر اختلالات ایمنی، مثل HIV، که ممکن است منجر به ایجاد یا شعله‌ور شدن پسوریازیس ‌شوند.

ابتلا به پسوریازیس خطر ابتلا به کدام بیماری‌ها را بیشتر می‌کند؟

• آرتریت پسوریاتیک، که یک شکل مزمن از آرتریت است و باعث درد، تورم و سفتی مفاصل و محل اتصال تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان‌ها می‌شود.
• حوادث قلبی‌عروقی، مثل حملات قلبی و سکته مغزی.
• مشکلات روحی، مثل اعتماد به نفس پایین، اضطراب و افسردگی.
• افراد مبتلا به پسوریازیس ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به بعضی سرطان‌های خاص، بیماری التهابی دستگاه گوارش (کرون)، دیابت، سندرم متابولیک، چاقی، پوکی استخوان، یووئیت (التهاب قسمت میانی چشم)، بیماری‌های کبدی و کلیوی باشند. 

روش‌های تشخیص پسوریازیس

پزشک برای تشخیص پسوریازیس معمولاً پوست بدن، پوست سر و ناخن‌ها را از نظر علائم این بیماری معاینه می‌کند. همچنین ممکن است سوالاتی در مورد وضعیت سلامت، سابقه پزشکی ما و خانواده ما بپرسد، از جمله اینکه آیا:

• علائمی مثل خارش یا سوزش پوست داریم؟
• به تازگی بیمار بوده‌ایم یا استرس شدیدی را تجربه کرده‌ایم؟
• داروهای خاصی مصرف می‌کنیم؟
• آیا سابقه ابتلا به این بیماری را در اقوام خود داریم؟
• آیا در مفاصل خود درد یا حساسیت به لمس داریم؟

این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا ما پسوریازیس داریم یا نه و در صورت ابتلا، نوع آن چیست. برای رد سایر بیماری‌های پوستی که شبیه پسوریازیس هستند، پزشک ممکن است از قسمتی از پوست ما برای بررسی میکروسکوپی، نمونه‌برداری کند. 

درمان بیماری پسوریازیس

با وجود این‌که در حال حاضر درمان قطعی برای پسوریازیس وجود ندارد، روش‌هایی در دسترس هستند که علائم را کنترل می‌کنند تا بتوانیم فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیریم و خواب بهتری داشته باشیم. راه‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد و پزشک با در نظر گرفتن نوع پسوریازیس، شدت آن، محل ضایعات و عوارض جانبی احتمالی داروها، درباره بهترین گزینه درمانی برای ما تصمیم‌گیری خواهد کرد. روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند: 

درمان دارویی پسوریازیس

• داروهای موضعی: شامل کرم‌ها، پمادها، لوسیون‌ها، فوم‌ها یا محلول‌ها، به ویژه آن‌هایی که حاوی کورتیکواستروئیدها هستند و معمولاً برای درمان افراد مبتلا به نوع خفیف تا متوسط بیماری استفاده می‌شوند. بعضی دیگر از درمان‌های موضعی شامل داروهای مبتنی بر ویتامین D و رتینوئیدها (از مشتفات ویتامین A) هستند. 
• داروهای تزریقی یا خوراکی

فتوتراپی برای درمان پسوریازیس

این روش شامل تاباندن نور فرابنفش به پوست در مراکز درمانی و توسط پزشک است و معمولاً درمان با فتوتراپی در صورتی توصیه می‌شود که نواحی وسیعی از پوست تحت تأثیر بیماری قرار گرفته باشد. 

چگونه می‌توانیم به بهبود علائم پسوریازیس خود کمک کنیم؟

پسوریازیس می‌تواند زندگی روزمره از جمله کار و خواب ما را تحت تاثیر قرار بدهد. علاوه بر مراجعه منظم به پزشک، در ادامه به نکاتی اشاره کرده‌ایم که می‌توانیم برای مدیریت علائم خود انجام دهیم:

• پوست خود را به خوبی مرطوب نگه داریم؛ در حمام از آب ولرم و صابون ملایم و بعد از حمام و در حالی که پوستمان هنوز مرطوب است، از لوسیون‌های مرطوب‌کننده استفاده کنیم.
• وزن خود را در محدوده سلامت حفظ کنیم؛ چاقی علائم پسوریازیس را بدتر می‌کند.
• سیگار را ترک کنیم؛ سیگار می‌تواند منجر به بدتر شدن علائممان شود. 
• الکل ننوشیم؛ مصرف الکل علائم پسوریازیس را تشدید می‌کند.
• از قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب خودداری کنیم؛ قرار گرفتن به میزان کم در معرض نور خورشید می‌تواند علائم ما را کم کند، اما آفتاب بیش از حد می تواند باعث تشدید علائممان شود، بنابراین باید در این زمینه با پزشک خود مشورت کنیم.
• از محرک‌های شناخته شده اجتناب کنیم؛ باید سعی کنیم مواردی را که باعث شعله‌ور شدن پسوریازیس می‌شوند شناسایی و از آن‌ها دوری کنیم. گاهی استرس، هوای سرد، آسیب‌های پوستی، مصرف بعضی داروها و ابتلا به بعضی عفونت‌ها باعث شعله‌ور شدن بیماری می‌شوند.

پسوریازیس می‌تواند بر سلامت روان ما تأثیر بگذارد و خطر اضطراب و افسردگی را بیشتر کند، در این شرایط حمایت اطرافیان می‌تواند به ما برای مقابله و زندگی با این بیماری کمک کند.

اهمیت مراجعه منظم به پزشک و پیروی از درمان 

مهم است که حتی اگر پسوریازیس ما بهبود پیدا کرد، درمان خود را تا زمانی که پزشک معالج ما لازم می‌داند ادامه بدهیم؛ ادامه دادن درمان و پیروی از آن می‌تواند به جلوگیری از شعله‌ور شدن بیماری کمک کند. اگر نگرانی یا سوالی هم درباره روند درمان خود داریم، باید با پزشک خود مشورت کنیم.

به این دلیل که پسوریازیس معمولا یک بیماری طولانی‌مدت است، ممکن است نیاز داشته باشیم به طور منظم پزشک معالج خود را ملاقات کنیم، در این مراجعه‌ها می توانیم علائم یا نگرانی های خود را با او در میان بگذاریم؛ هر چه پزشک ما درباره شرایط ما بیشتر بداند، بیشتر می‌تواند به ما کمک کند. 

پسوریازیس و بارداری

پسوریازیس بر قدرت باروری تأثیر نمی‌گذارد و زنان مبتلا به پسوریازیس می‌توانند یک بارداری طبیعی و یک نوزاد سالم داشته باشند. بعضی از زنان متوجه می‌شوند پسوریازیس آن‌ها در دوران بارداری بهبود پیدا می‌کند، اما در بعضی دیگر این بیماری بدتر می‌شود.
بعضی از درمان‌های پسوریازیس می‌توانند برای تکامل جنین در حال رشد مضر باشند، به همین دلیل لازم است اگر تصمیم به بچه دار شدن داریم، در این زمینه با پزشک معالج خود مشورت کنیم. همچنین شاید لازم باشد در حین استفاده از بعضی از درمان‌ها، از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنیم.

تفاوت پسوریازیس و اگزما 

اگزما منجر به خارش شدید می‌شود؛ به‌طوری که فرد ممکن است آن‌قدر پوست خود را خراش بدهد که پوستش خونریزی کند.  

پسوریازیس هم می‌تواند خارش داشته باشد، اما علاوه بر آن ممکن است منجر به ایجاد احساس گزش یا سوزش در پوست شود. 

ناحیه‌هایی از پوست که دچار اگزما هستند قرمز و ملتهب هستند و ممکن است ظاهری پوسته‌پوسته، خشن و گاهی چرمی شکل داشته باشند و تیره و متورم باشند.

نواحی در گیر در پسوریازیس هم می‌توانند قرمز باشند، این نواحی ممکن است نقره ای، پوسته‌پوسته و برجسته باشند و اگر دقت کنیم‌، ضخیم‌تر و ملتهب‌تر از نواحی دچار اگزما هستند. 

جواب چند سوال رایج درباره پسوریازیس

آیا پسوریازیس مسری است؟ 

پسوریازیس یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی است و مسری نیست، درنتیجه نمی‌تواند از فردی به فرد دیگر سرایت کند.

چه کسانی به پسوریازیس مبتلا می‌شوند؟

هر کسی ممکن است به پسوریازیس مبتلا شود، اما این بیماری در بزرگسالان شایع‌تر از کودکان است و مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

آیا تغییر رژیم غذایی در درمان پسوریازیس نقش دارد؟

 نقش تغییر رژیم غذایی در درمان پسوریازیس نامشخص است. اما کارشناسان توصیه می‌کنند در صورت ابتلای هم‌زمان به پسوریازیس و اضافه‌وزن یا چاقی، میزان کالری مصرفی خود را برای کاهش وزن، کم کنیم و در صورت ابتلای هم‌زمان به پسوریازیس و بیماری سلیاک یا تایید حساسیت به گلوتن در آزمایش‌های خونمان، یک رژیم غذایی فاقد گلوتن را رعایت کنیم.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

در مواجهه با شرایط زیر لازم است با پزشک معالج خود مشورت کنیم:

• شروع درد یا تورم در مفاصل
• شعله‌ور شدن بیماری به گونه‌ای که قسمت بیشتر بدن ما را بپوشاند
• تاثیر گذاشتن بیماری روی انجام کارهای روزمره ما 
• عدم تاثیرگذاری درمان یا گسترش بیماری 

به طور کلی با پیروی از درمان، آگاهی از محرک‌های این بیماری و رعایت یک سبک زندگی سالم، می‌توانیم در روند بهبود بیماری خود نقش موثری داشته باشیم. 

منابع: uptodate, niams, nhs, webmd

IR-0826-ABD-2219-AS