همه‌چیز درباره سرماخوردگی کودکان؛ علل،علائم و روش‌های درمان

سرماخوردگی در کودکان و بزرگسالان تفاوت‌هایی دارد که با آگاهی از آن‌ها می‌توانیم با شیوه‌های بهتری از کودکان خود مراقبت کنیم.

سرماخوردگی

به طور خلاصه سرماخوردگی یک عفونت ویروسی حاد و خود محدودشونده دستگاه تنفسی فوقانی است که در درجات مختلف می‌تواند به علاِئمی مثل عطسه، احتقان و آبریزش بینی (رینوره)، گلودرد، سرفه، تب خفیف، سردرد و احساس کسالت منجر شود.

 سرماخوردگی در کودکان

نوزادان و کودکان بیشتر از بزرگسالان به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند و علائم طولانی‌تری را تجربه می کنند. سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین علل غیبت بچه‌ها از مدرسه است و طبیعی است که یک کودک هشت بار یا بیشتر در سال سرما بخورد. این مسئله به این دلیل است که صدها ویروس مختلف سرماخوردگی وجود دارد و کودکان خردسال نسبت به هیچ‌‌کدام از آن‌ها مصونیت ندارند، چون قبلاً هرگز به آن‌ها مبتلا نشده بودند و به تدریج با ابتلا به سرماخوردگی در بدن آن‌ها مصونیت ایجاد می‌شود و کمتر دچار این بیماری می‌شوند.

الگوی فصلی سرماخوردگی

سرماخوردگی ممکن است در هر زمانی از سال رخ دهد، اما بیشتر سرماخوردگی‌ها در ماه‌های پاییز و زمستان پیش می‌آیند. نباید از یاد ببریم که عامل سرماخوردگی ویروس‌ها هستند و ابتلا به این بیماری ناشی از آب و هوای سرد در یک منطقه خاص یا قرار گرفتن در معرض هوای سرد نیست.

علائم سرماخوردگی در کودکان

علائم و نشانه‌های سرماخوردگی معمولاً یک تا دو روز پس از مواجهه با ویروس شروع می‌شوند.

در کودکان، احتقان(گرفتگی) بینی بارزترین علامت است. ممکن است کودکان دارای ترشحات شفاف، زرد یا سبزرنگ از بینی هم باشند.  تب در سه روز اول بیماری شایع است و سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• گلودرد
• سرفه
• تحریک‌پذیری
• مشکل در خوابیدن
• کاهش اشتها
• قرمز و متورم شدن مخاط بینی و بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن در بعضی موارد

علائم سرماخوردگی معمولاً در 10 روز اول بدتر هستند. با این حال، در بعضی از کودکان آبریزش‌بینی، احتقان و سرفه بیش‌تر از 10 روز طول می‌کشند.

علل سرماخوردگی در کودکان

ویروس‌های مختلفی می‌توانند منجر به بروز سرماخوردگی شوند؛ شایع‌ترین آن‌ها بیش از صد گونه از راینوویروس‌ها هستند. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، قرار گرفتن در معرض هوای سرد، دلیل ابتلا به سرماخوردگی نیست.

فواصل و دوره سرماخوردگی در کودکان

کودکان کمتر از شش سال به طور متوسط ​​شش تا هشت سرماخوردگی در سال دارند و طول مدت علائم در آن‌ها معمولا 14 روز است.

کودکان بزرگتر و بزرگسالان به طور متوسط ​​دو تا چهار سرماخوردگی در سال دارند و  طول مدت علائم در آن‌ها پنج تا هفت روز است.

راه‌های انتقال سرماخوردگی در کودکان

سرماخوردگی از طریق تماس مستقیم  با فرد بیمار یا از طریق تماس با ویروس موجود در محیط از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و امکان و قدرت سرایت آن در دو تا چهار روز اول بیشتر است.

• انتقال از طریق تماس مستقیم: اگر مبتلا به سرماخوردگی باشیم، معمولاً ویروس سرماخوردگی را روی دست‌های خود حمل می‌کنیم و می‌توانیم تا حداقل دو ساعت از این طریق این بیماری را به دیگران منتقل‌کنیم. این مسئله در مورد کودکان مبتلا به سرماخوردگی هم صدق می‌کند و اگر آن‌ها با دست‌های خود فردی را لمس کنند و آن فرد دست آلوده به ویروس خود را به چشم یا دهانش بزند، ویروس سرماخوردگی به او نیز منتقل می‌شود.
• انتقال از طریق سطوح: بعضی از ویروس‌های سرماخوردگی تا یک روز روی سطوحی مثل میز، دستگیره‌در و اسباب‌بازی‌ها باقی می‌مانند، در نتیجه لمس این سطوح می‌تواند منجر به انتقال سرماخوردگی شود.
• انتقال از طریق استنشاق ذرات ویروسی: اگر مبتلا به سرماخوردگی باشیم، می‌توانیم قطره‌های حاوی ذرات ویروسی را با تنفس یا سرفه به هوا وارد کنیم و منجر به بیمارشدن افراد سالمی که در آن نزدیکی قرار دارند بشویم.

ویروس‌های سرماخوردگی معمولاً از طریق بزاق منتقل نمی‌شوند.

دوره کمون سرماخوردگی در کودکان

دوره کمون یا نهفتگی (زمان بین ورود ویروس به بدن تا ظهور علائم) برای بیش‌تر ویروس‌های سرماخوردگی 24 تا 72 ساعت است. نباید از یاد ببریم  که حتی در دوره کمون یعنی زمانی که هنوز علائم در فرد آلوده به ویروس بروز پیدا نکرده هم احتمال انتقال ویروس به دیگران وجود دارد.

سرماخوردگی در کودکان تا چند روز واگیر دارد؟

کودک می‌تواند ویروس سرماخوردگی را از چند روز قبل از ظاهر شدن علائم تا زمانی که همه علائم از بین بروند، منتقل کند. بیشتر افراد می‌توانند تا دو هفته ویروس سرماخوردگی را به دیگران منتقل کنند.

درمان سرماخوردگی کودکان

سرماخوردگی یک عفونت خودمحدود‌شونده است و داروهایی که برای آن تجویز می‌شوند، در واقع سرماخوردگی را درمان نمی‌کنند، بلکه علائمی مثل تب را تسکین می‌دهند. درمان یک نوزاد یا کودک مبتلا به سرماخوردگی هم با درمان توصیه شده برای بزرگسالان متفاوت است.

داروهای موجود برای تسکین علائم سرماخوردگی کودکان

داروهای آنتی‌هیستامین، ضداحتقان‌ها، داروهای ضد‌سرفه و خلط‌آور‌ها به تنهایی و به‌صورت ترکیبی برای تسکین علائم سرماخوردگی در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند. نباید فراموش کنیم که استفاده از این داروها در کودکان کمتر از شش سال باید با نظر پزشک معالج باشد.

درمان تب در سرماخوردگی کودکان

در ابتدا لازم است بدانیم که در صورت بروز تب در کودکان زیرسه ماه باید به سرعت با پزشک معالج مشورت کنیم.

برای کنترل تب معمولا، استامینوفن تجویز می‌شود. همچنین برای این منظور می‌توانیم با مشورت پزشک از ایبوپروفن نیز در کودکان بزرگتر از شش ماه استفاده کنیم. در کودکان مبتلا به آسم ممکن است نتوانیم از ایبوپروفن استفاده کنیم و باید در این زمینه با پزشک معالج مشورت کنیم. نباید از یاد ببریم که در مورد زمان و نحوه کنترل تب کودک، همیشه باید از پزشک معالج راهنمایی بگیریم.

درمان علائم بینی در سرماخوردگی کودکان

با مرطوب کردن هوا، ممکن است بتوانیم علائم احتقان و آبریزش‌بینی را بهبود ببخشیم. برای نوزادان، می‌توانیم از قطره‌های بینی حاوی سدیم‌کلراید استفاده کنیم تا ترشحات بینی رقیق بشود و بتوانیم آن‌ها را با ساکشن خارج کنیم. برای کودکان بزرگ‌تر هم می‌توانیم از اسپری‌بینی‌های حاوی سدیم‌کلراید استفاده کنیم.

درمان گلودرد در سرماخوردگی کودکان

ممکن است گلوی کودک ما یک یا دو روز قبل از شروع سرماخوردگی خشک و دردناک شده باشد. برای کاهش درد با صلاح‌دید پزشک می‌توانیم به کودکمان استامینوفن یا ایبوپروفن بدهیم. گلودردها بعد از چند روز خودبه‌خود بهتر می‌شوند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که اگر گلودرد کودکمان بیش‌تر از چهار روز طول کشید، دمای بدنش بالا بود و حال عمومی خوبی نداشت، لازم است به پزشک مراجعه کنیم.

آنتی بیوتیک‌ها و درمان سرماخوردگی کودکان

باید بدانیم به این دلیل که سرماخوردگی یک عفونت‌ویروسی است، آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند به درمان آن کمک کنند و تنها در صورتی ممکن است استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها لازم  شود که سرماخوردگی منجر به بروز عوارضی با عفونت باکتریایی شود، مثل عفونت گوش، ذات‌الریه یا سینوزیت.

استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی و عوارضی از جمله واکنش‌های آلرژیک شود.

نکاتی برای تحمل راحت تر دوره سرماخوردگی کودکان

برای تحمل راحت‌تر دوره سرماخوردگی و تسکین علائم آن در کودک، می‌توانیم کارهای زیر را انجام بدهیم:

باید کودک خود را به نوشیدن مایعات به مقدار کافی تشویق کنیم. اغلب در هنگام سرماخوردگی اشتهای کودک کم می‌شود و ممکن است کمتر از حد معمول غذا بخورد. اگر نوزاد یا کودک برای مدت طولانی و به طور کامل از خوردن یا نوشیدن امتناع کند، باید با پزشک تماس بگیریم.

استفاده از قطره‌های آب نمک می‌تواند به رقیق شدن ترشحات بینی و رفع گرفتگی‌بینی کمک کند.

افزایش رطوبت هوا با دستگاه بخور نیز می‌تواند به تسکین علائم مربوط به بینی، کمک کند.

تب در سرماخوردگی کودکان

تب از جمله تظاهرات غالب سرماخوردگی در مراحل اولیه عفونت در کودکان خردسال است که درکودکان بزرگتر و بزرگسالان کمتر رایج است و معمولاً در سه روز بهبود پیدا می‌کند. در صورت بروز تب در کودکان زیر سه‌ماه، باید خیلی سریع با پزشک معالج مشورت کنیم.

شروع تب سه روز بعد از شروع علائم و یا عود تب ممکن است نشان‌دهنده عفونت‌باکتریایی ثانویه (مانند اوتیت یا عفونت گوش میانی، سینوزیت، ذات الریه) باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که کودک ما هرکدام از علائم زیر را داشت، باید خیلی سریع به پزشک معالج اطلاع بدهیم:

• امتناع از نوشیدن برای مدت طولانی
• تغییرات رفتاری، از جمله تحریک‌پذیری یا بی‌حالی (کاهش پاسخگویی). این مساله معمولاً احتیاج به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد.
• سختی در تنفس یا تنفس‌سریع. این مورد نیز معمولاً به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد.
• بروز تب در کودکان زیر سه ماه

در صورت مواجهه با موارد زیر نیز باید پزشک معالج را از آنها مطلع سازیم:

• تب بیش از 38.4 درجه سانتیگراد که بیش از سه روز طول بکشد. (در نوزادان زیر سه ماه از بتدای بروز تب با پزشک معالج مشورت کنیم.)
• عدم بهبودی یا بدتر شدن گرفتگی (احتقان) بینی در طی 10 روز
• قرمز شدن یا ایجاد ترشحات زرد رنگ در چشم‌ها
• علائم عفونت گوش مانند درد گوش

راهکارهای پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان

اقدامات ساده بهداشتی می‌توانند به جلوگیری از عفونت با ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی می‌شوند کمک کنند.

این اقدامات عبارتند از:

• انجام تمام واکسیناسیون‌های کودک در زمان مقرر.
• هر چند ممکن است اجتناب کامل از افراد بیمار سخت یا غیرممکن باشد، باید سعی کنیم تا حد امکان از تماس مستقیم فرزند خود با کودک یا بزرگسال مبتلا به سرماخوردگی خودداری کنیم.
• همان‌طور که پیش تر گفتیم، به این دلیل که ویروس‌های سرماخوردگی می‌توانند حتی تا یک روز روی سطوح زنده بمانند، یکی از راه‌های انتقال ویروس، لمس سطوح آلوده به ویروس و لمس‌شده توسط یک فرد مبتلا است، در نتیجه شستن دست‌ها یک راه ضروری و بسیار موثر برای جلوگیری از گسترش عفونت است. دست‌ها باید با آب و صابون خیس شوند و به مدت پانزده تا سی ثانیه شسته شوند. شست‌‌وشوی صحیح و مستمردست‌ها را به کودکان آموزش بدهیم.
• در صورتی که امکان شستن دست‌ها فراهم نباشد، ضدعفونی‌کننده‌های دست حاوی الکل، می‌توانند جایگزین مناسبی باشند.

 جلوگیری از انتشار ویروس سرماخوردگی

در صورت ابتلای کودکمان به سرماخوردگی، می‌توانیم با انجام کارهای زیر از انتشار ویروس به دیگران جلوگیری کنیم:

• مدرسه نرفتن کودک ما در صورت علائم داشتن
• تشویق کودکمان به پوشاندن دهان خود با دستمال‌کاغذی موقع سرفه و عطسه.
• آموزش الزام شستن دست‌ها بعد از سرفه، عطسه و خارج کردن ترشحات بینی به کودکان.

عوارض سرماخوردگی در کودکان

با وجود این‌که ابتلا به سرماخوردگی در بیش‌تر کودکان بدون عوارض است، لازم است ما پدرها و مادرها، از علائم و نشانه‌های عوارض احتمالی این بیماری آگاه باشیم.

عفونت گوش: کودکان مبتلا به سرماخوردگی ممکن است به عفونت گوش باکتریایی یا ویروسی مبتلا شوند. اگر کودکی بعد از سه روز اولِ علائم سرماخوردگی دچار تب شود، ممکن است نشانه عفونت گوش باشد.

آسم : سرماخوردگی می‌تواند باعث شروع خس خس سینه و یا تشدید آسم در کودکانی شود که سابقه این بیماری را دارند.

سینوزیت: عدم بهبودی گرفتگی بینی پس از ۱۰ روز ممکن است نشانه ابتلای کودک به عفونت باکتریایی سینوس باشد.

ذات‌الریه: کودکانی که بعد از سه روز از شروع علائم سرماخوردگی، دچار تب می‎شوند، ممکن است به ذات‌الریه باکتریایی مبتلا شده باشند، به خصوص اگر کودک سرفه کند و تند نفس بکشد.

به‌طور کلی، با رعایت نکاتی که در این مطلب به آن ها اشاره کردیم، می‌توانیم هم احتمال ابتلای کودکانمان به سرماخوردگی را کاهش بدهیم  و هم به آن‌ها در راحت‌تر سپری کردن دوره سرماخوردگی کمک کنیم.

منابع: NIH , NHS , CDC.  , uptodate

IR-0326-ABD-1640-AS