‌همه چیز درباره آسم کودکان

کودکان هم مثل بزرگسالان دچار آسم (Asthma) می‌شوند و در صورت عدم درمان، ممکن است این بیماری بر فعالیت‌های روزانه آن‌ها تاثیر منفی بگذارد.

در این مطلب قصد داریم به بررسی بیشتر این بیماری در کودکان، علائم، علل و راه‌های درمان آن بپردازیم.

آسم در کودکان

آسم شایع‌ترین بیماری مزمن در کودکان است که بر مجاری هوایی (راه‌های هوایی) آن‌ها تاثیر می‌گذارد.

در فردی که مبتلا به آسم  است، مجاری هوایی معمولاً به صورت دوره‌ای به دلیل وجود شرایط خاصی که به عنوان محرک عمل می‌کند، متورم و باریک‌ می‌شوند، این اتفاق می‌تواند منجر به خس‌خس سینه، سرفه و سنگینی در قفسه سینه و مشکل در تنفس شود.

باریک شدن مجاری هوایی به صورت کامل یا تا حدی با درمان‌های آسم قابل برگشت هستند.

راه‌های هوایی در بیماران مبتلا به آسم، به محرک‌های مختلفی واکنش نشان می‌دهند که ممکن است شامل شرایط محیطی، عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی)، ورزش و یا استنشاق ماده حساسیت‌زای خاصی باشند که بیمار به آن‌ حساسیت دارد.

به شرایطی که علائم آسم به طور ناگهانی شروع به بدتر شدن ‌کنند، “حمله آسم” گفته می‌شود.

در بیشتر موارد آسم در کودکی و قبل از پنج‌سالگی بروز پیدا می‌کند. کودکان زیادی به آسم مبتلا هستند و این بیماری می‌تواند منجر به غیبت آن‌ها از مدرسه یا بستری شدنشان در بیمارستان شود، اما درمان‌های موجود می‌توانند به مدیریت آسم کمک کنند. در صورت ابتلای کودکمان به آسم باید از تمام دستورات درمانی پزشک معالج کودک خود پیروی کنیم و با مشورت گرفتن از او، از اقدامات لازم در زمان بروز حمله‌های آسم آگاه بشویم.

عوامل ایجاد آسم در کودکان

علت دقیق آسم ناشناخته است. اما می‌توان گفت به احتمال زیاد ژنتیک و عوامل محیطی در ابتلای کودکان به آسم نقش دارند.

حمله آسم زمانی رخ می‌دهد که کودک ما در معرض محرک آسم قرار ‌گیرد. محرک آسم چیزی است که می‌تواند علائم آسم را به وجود بیاورد یا تشدید کند.

محرک‌های مختلف می‌توانند انواع مختلفی از آسم را ایجاد کنند:

آسم آلرژیک توسط آلرژن‌ها ایجاد می‌شود. آلرژن‌ها موادی هستند که می‌توانند منجر به واکنش آلرژیک شوند. مثل:

• مایت‌های گرد و غبار
• حیوانات خانگی
• گرده‌های گیاهان

آسم غیرآلرژیک توسط محرک‌هایی ایجاد می‌شود که آلرژن نیستند، مثل:

• تنفس در هوای سرد
• بعضی داروهای خاص
• مواد شیمیایی خانگی
• عفونت‌هایی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا
• آلودگی هوا در فضای باز
• دود سیگار

آسم ناشی از ورزش، در حین ورزش و به خصوص زمانی که هوا خشک است اتفاق می‌افتد.

محرک‌های آسم ممکن است برای هر کودک متفاوت باشند یا در طول زمان تغییر کنند.

علائم آسم در کودکان

علائم و نشانه‌های آسم در کودکان می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• خس‌خس سینه که باعث شنیده شدن صدایی مثل صدای سوت موقع بازدم می‌شود.
• سرفه، به‌خصوص در شب، صبح‌زود یا در حین ورزش
• مشکلات تنفسی، مثل تنگی‌نفس، تنفس سریع، یا نفس‌نفس زدن
• احساس سنگینی در قفسه سینه
• احساس خستگی
• سیاهی زیرچشم
• تحریک‌پذیری
• مشکل در خوردن یا مکیدن (در نوزادان)

این علائم ممکن است هر روز، هر هفته یا در فواصل بیشتر بروز کنند، شدت علائم هم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. به‌هرحال حمله آسم به ندرت می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد.

تشخیص آسم در کودکان

تشخیص آسم در کودکان، به ویژه در کودکان خردسال، ممکن است سخت باشد. آسم علائمی مشابه سایر بیماری‌های دوران کودکی دارد و بعضی از کودکان ممکن است علائم آسم را در فواصل کوتاه بروز ندهند، بنابراین ممکن است به نظر برسد دچار عفونت‌های تنفسی شده‌اند.

پزشک معالج کودک ما ممکن است از راه‌های زیادی برای تشخیص آسم استفاده کند:

• بررسی شرح‌حال و سابقه پزشکی
• معاینه
• رادیوگرافی قفسه سینه
• تست‌های عملکرد ریه، از جمله اسپیرومتری، برای بررسی میزان عملکرد ریه‌ها. کودکان کوچکتر معمولاً نمی‌توانند این آزمایش‌ها را انجام بدهند.
• انجام آزمایش‌های پوستی یا خونی آلرژی در صورت داشتن سابقه آلرژی. از این آزمایش‌ها مشخص می‌شود که کدام آلرژن‌ها باعث واکنش سیستم ایمنی می‌شوند.

اگر فرزند خردسالی داشته باشیم که نتواند آزمایش‌های بررسی عملکرد ریه را انجام بدهد، ممکن است پزشک معالج داروهای آسم را برای چند هفته تجویز کند و ببیند آیا علائمش بهتر می‌شوند یا نه.

آیا آزمایشی برای تشخیص آسم در کودکان وجود دارد؟

بله. ممکن است پزشک بخواهد یک نوع آزمایش تنفسی را برای بررسی عملکرد ریه‌های کودک ما انجام دهد. بیشتر کودکان 6 سال به بالا می‌توانند این آزمایش را انجام بدهند. این آزمایش کمک‌کننده است، اما اگر کودک مبتلا به آسم در زمان انجام آزمایش هیچ علامتی نداشته باشد، نتایج در بیشتر اوقات طبیعی خواهد بود.

پزشک ضمن معاینه و بررسی شرح‌حال سوالات زیر را هم می‌پرسد:

• کودک چه علائمی دارد؟
• کودک هر چند وقت یک بار علائم را نشان می‌دهد؟
• آیا علائم منجر به بیداری کودک در شب می‌شوند؟
• آیا علائم جلوی انجام فعالیت‌های مختلف کودک مثل بازی کردن یا رفتن به مدرسه را می‌گیرند؟
• آیا شرایط خاصی منجر به بدتر شدن علائم کودک می‌شود (مثل سرماخوردگی یا ورزش)؟
• آیا عامل خاصی مثل دارو یا استراحت باعث بهبود علائم کودک می‌شود؟

درمان آسم در کودکان

آسم با انواع مختلفی از داروها درمان می‌شود. این داروها می‌توانند به صورت استنشاقی، قرص یا مایع باشند. پزشک بر اساس سن و علائم کودک ما دارو تجویز می‌کند. داروهای آسم به یکی از این دو روش عمل می‌کنند:

• داروهای تسکین‌دهنده سریع علائم: که علائم را به سرعت متوقف می‌کنند. این داروها باید هر چند وقت یکبار مصرف شوند. اگر کودک ما به طور منظم بیش از دو بار در هفته به این داروها نیاز پیدا کند، باید به پزشک اطلاع بدهیم.

همچنین اگر این داروها برای حمله آسم استفاده شوند و علائم بهبود پیدا نکنند، یا به سرعت عود کنند، باید به پزشک کودک خود اطلاع بدهیم.

• داروهای کنترل‌کننده طولانی‌مدت: که آسم را کنترل کرده و به پیشگیری از حملات بعدی کمک می‌کنند. اگر کودک ما علائم را به‌صورت مکرر بروز می‌دهد یا چندین دوره تشدید علائم در یک سال دارد، ممکن است نیاز داشته باشد هر روز این داروها را مصرف کند.

بسیار مهم است که تمام داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک به کودک خود بدهیم، به این دلیل که عدم درمان آسم می‌تواند:

• کودک ما را از انجام فعالیت‌های معمولی مثل ورزش کردن بازدارد.
• منجر به غیبت کودک ما از مدرسه شود.
• به ریه‌های کودک ما آسیب برساند.

نکات مهم در پیشگیری و کنترل آسم در کودکان

ما و فرزندمان می‌توانیم این اقدامات را برای جلوگیری از حملات آسم انجام دهیم:

• پیشگیری از بیمار شدن فرزندمان: در کودکان، عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین محرک آسم هستند (محرک‌ها چیزهایی هستند که علائم را بدتر می‌کنند)، به‌عنوان مثال می‌توان به سرماخوردگی و آنفلوآنزا اشاره کرد. اگر فکر می‌کنیم کودک ما به یکی از این عفونت‌ها مبتلا شده است، باید به پزشک اطلاع دهیم تا در مورد نیاز وی به درمان تصمیم‌گیری کند.

فراموش نکنیم کودک ما در صورت صلاحدید پزشک، باید هر سال واکسن آنفلوآنزا بزند.

• از سایر محرک‌ها اجتناب کنیم: سایر محرک های رایج عبارتند از دود، آلودگی هوا، گرد و غبار، گرده گیاهان، مواد شیمیایی یا بوهای قوی و هوای بسیار سرد یا خشک. برای بعضی از افراد، قرار گرفتن در کنار حیوانات خاص می‌تواند منجر به بروزعلائم شود. ورزش و استرس نیز می توانند محرک باشند.

اگر کودک ما نمی‌تواند از محرک خاصی اجتناب کند، باید با پزشک خود در مورد اقداماتی که می‌توانیم انجام دهیم صحبت کنیم. برای مثال، ممکن است لازم باشد کودک ما قبل از ورزش یا وقتی کنار آلرژن‌ها قرار می‌گیرد، دوز اضافی از داروی استنشاقی تسکین‌دهنده سریع خود را مصرف کند.

• از تمام دستورالعمل‌ها مثل زمان و چگونگی مصرف داروهای تجویز شده برای کودک خود پیروی کنیم و با مشورت پزشک بدانیم چگونه و چه زمانی باید از داروی تسکین‌دهنده سریع استفاده کنیم.
• به طور منظم به پزشک مراجعه کنیم، فواصل بین مراجعه‌ها توسط پزشک معالج مشخص می‌شود. در این مراجعه‌ها، پزشک در مورد علائم کودک ما می‌پرسد، بررسی می‌کند ریه‌های او چقدر خوب کار می‌کنند و در مورد برنامه درمانی خود صحبت می‌کند.

چه زمانی کودک مبتلا به آسم نیاز به اقدام فوری دارد؟

در صورتی که کودک ما دچار علائم زیر شود بایدهر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیریم.

• ناتوانی در صحبت کردن به دلیل مشکل در تنفس
• به داخل کشیده شدن پوست و ماهیچه‌های اطراف دنده‌ها با هر تنفس
• رنگ خاکستری یا آبی در صورت، لب‌ها و ناخن‌ها
• خواب‌آلودگی و عدم پاسخگویی (مثل همیشه)

همچنین در شرایط زیر باید سریعتر با پزشک معالج کودک خود مشورت کنیم.

• کودک ما دچار حمله آسم شده‌است و پس از استفاده از داروی تسکین‌دهنده سریع، علائم بهبود پیدا نمی‌کنند یا بدتر می‌شوند.
• کودک ما مجبور می‌شود بیش از 2 بار در هفته از داروهای تسکین‌دهنده سریع علائم استفاده کند.
• کودک ما به دلیل علائم آسم نمی‌تواند فعالیت‌های عادی خود را انجام بدهد.

نقش والدین در کنترل آسم کودکان

اگر کودک مبتلا به آسم داریم باید آگاه باشیم که:

• چه تغییراتی در زندگی ما می‌تواند منجر به کاهش قرار گیری کودکمان در معرض آلرژن‌ها شود
• کودک ما باید هر روز از چه داروهایی در خانه استفاده کند
• چه علائم هشداردهنده‌ای‌ نشان‌دهنده بدتر شدن آسم در کودکمان هستند
• در صورت بدتر شدن علائم فرزندمان چه داروهای دیگری باید به او بدهیم
• در چه شرایطی نیاز به تماس با اورژانس یا پزشک معالج کودکمان داریم

به طور کلی با داشتن آگاهی لازم در باره شرایط کودکمان و اقدامات لازم می‌توانیم نقش مهمی در کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی کودکمان داشته باشیم.

منابع: medlineplus, uptodate

IR-0526-ABD-1957-AS