بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا چیست

بی‌اشتهایی روانی چیست

بی‌اشتهایی عصبی  یا آنورکسیا یکی از انواع اختلال در غذا خوردن است که با وزنِ کمِ غیرطبیعی، ترس شدید از افزایش وزن و تصور نادرست از وزن مشخص می‌شود. افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی برای کنترل وزن خود تلاش زیادی می‌کنند به طوری که این تلاش در زندگی آن‌ها اختلال ایجاد می‌کند.

برای ادامه روند کاهش وزن یا جلوگیری از افزایش وزن، افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی معمولا حجم غذای مصرفی خود را به شدت محدود می‌کنند. ممکن است آن‌ها با القای استفراغ بعد از غذا خوردن یا با استفاده نادرست از ملین‌ها، دیورتیک‌ها (داروهای ادرار‌آور) یا تنقیه، کالری دریافتی خود را محدود کنند. آن‌ها همچنین ممکن است با ورزش شدید سعی در کاهش وزن داشته باشند. برای این افراد مهم نیست که چقدر وزن کم کرده‌اند، آن‌ها همچنان از افزایش وزن می‌ترسند.

بی‌اشتهایی عصبی، یک روش بسیار ناسالم و گاهی اوقات تهدیدکننده زندگی، برای کنار آمدن با مشکلات عاطفی است. هنگامی که فردی دچار بی‌اشتهایی عصبی باشد، اغلب لاغری را معیار ارزشمند بودن خود می‌داند.

بی‌اشتهایی عصبی، مانند سایر اختلالات غذا خوردن، می‌تواند زندگی ما را تحت‌الشعاع قرار دهد و غلبه بر آن بسیار دشوار است. اما با درمان مناسب، می‌توانیم درک بهتری از شخصیت خود به دست آوریم و با کسب عادات غذایی سالم‌تر، برخی از عوارض جدی بی‌اشتهایی عصبی را جبران کنیم.

علائم بی‌اشتهایی عصبی

علائم و نشانه‌های فیزیکی بی‌اشتهایی عصبی مربوط به گرسنگی است. بی‌اشتهایی عصبی همچنین شامل مسائل عاطفی و رفتاری مانند درک غیرواقعی از وزن بدن و ترس بسیار شدید از افزایش وزن یا چاق شدن می‌شود.

ممکن است تشخیص علائم و نشانه‌ها دشوار باشد؛ زیرا وزن کم برای هر فرد متفاوت است و برخی افراد ممکن است خیلی لاغر به نظر نرسند. همچنین، افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی اغلب لاغری، عادات غذایی یا مشکلات جسمی خود را پنهان می‌کنند.

علائم فیزیکی

علائم و نشانه‌های فیزیکی بی‌اشتهایی عصبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کاهش وزن شدید یا عدم افزایش وزن مورد انتظار طبق نمودار رشد
• ظاهر شکننده
• شمارش غیرطبیعی سلول‌های خونی در آزمایش خون
• خستگی
• بی‌خوابی
• سرگیجه یا از حال رفتن (غش)
• کبود شدن انگشتان دست
• موهای نازک و شکننده یا ریزش مو
• عدم قاعدگی
• یبوست و درد شکم
• پوست خشک یا مایل به زرد
• عدم تحمل سرما
• ریتم نامنظم قلب
• فشار خون پایین
• کم‌آبی بدن
• تورم بازوها یا پاها
• پوسیدگی دندان‌ها و پینه بستن انگشتان، ناشی از القای استفراغ

برخی از افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی مانند افراد مبتلا به بولیمیا (پرخوری عصبی)، ممکن است دوره‌های پرخوری داشته باشند. اما افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی به طور کلی با وزن بدن پایین غیرطبیعی دست و پنجه نرم می‌کنند، در حالی که افراد مبتلا به پرخوری عصبی معمولاً وزن طبیعی تا زیاد دارند.

علائم عاطفی و رفتاری

علائم رفتاری بی‌اشتهایی عصبی ممکن است شامل تلاش برای کاهش وزن به کمک موارد زیر باشد:

• محدود کردن شدید مصرف غذا از طریق رژیم غذایی یا روزه‌داری
• ورزش بیش از حد
• پرخوری و استفراغ القایی برای دفع غذا، استفاده از ملین‌ها، تنقیه یا محصولات گیاهی

علائم و نشانه‌های احساسی و رفتاری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشغول بودن با غذا، که گاهی شامل پختن غذاهای مفصل برای دیگران اما نخوردن آن‌ها می‌شود
• حذف مکرر وعده‌های غذایی یا امتناع از خوردن
• انکار گرسنگی یا بهانه آوردن برای نخوردن
• خوردن فقط چند غذای خاص، معمولاً غذاهای کم چرب و کم‌کالری
• داشتن آداب غذا خوردن خاص، مانند تف کردن غذا بعد از جویدن
• عدم تمایل به غذا خوردن در جمع
• دروغ گفتن در مورد اینکه چقدر غذا خورده‌اند
• ترس از افزایش وزن که ممکن است شامل وزن کردن مکرر خود باشد
• بررسی مکرر خود در آینه برای پیدا کردن عیب در اندام خود
• شکایت از چاق بودن یا داشتن قسمت‌هایی از بدن که چاق هستند
• پوشاندن خود با چند لایه لباس
• فقدان احساسات
• کناره‌گیری اجتماعی
• تحریک‌پذیری
• بی‌خوابی‌
• کاهش میل جنسی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

متأسفانه بسیاری از افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی، به ویژه در ابتدای بروز اختلال، تمایلی به درمان ندارند. تمایل آن‌ها به لاغر ماندن بر نگرانیشان در مورد سلامتی غلبه می‌کند.

اگر متوجه شدیم که یکی از اعضای خانواده یا دوستانمان اعتماد به نفس پایین، رژیم غذایی شدید و نارضایتی از ظاهر دارد، در مورد این مسائل با او صحبت کنیم. اگرچه ممکن است ما نتوانیم از ایجاد یک اختلال در غذا خوردن پیشگیری کنیم، اما می‌توانیم در مورد رفتار سالم‌تر یا گزینه‌های درمانی با او صحبت کنیم.

اگر هر یک از مشکلاتی که در بالا آمده است را داریم یا اگر فکر می‌کنیم که ممکن است اختلال خوردن داشته باشیم، باید از پزشک کمک بگیریم. اگر بی‌اشتهایی عصبی خود را از نزدیکانمان پنهان می‌کنیم، باید فردی را پیدا کنیم که به او اعتماد داریم تا در مورد آنچه در حال رخ دادن است با او صحبت کنیم.

علل بی‌اشتهایی عصبی

علت دقیق بی‌اشتهایی عصبی ناشناخته است. مانند بسیاری از بیماری‌ها، احتمالاً ترکیبی از عوامل زیست‌شناختی، روانشناسی و محیطی در بروز این اختلال دخیل هستند.

زیست‌شناختی: اگرچه هنوز مشخص نیست که کدام ژن‌ها در بروز این اختلال دخیل‌اند، اما ممکن است تغییرات ژنتیکی وجود داشته باشد که برخی از افراد را در معرض خطر ابتلا به بی‌اشتهایی عصبی قرار می دهد.

روانشناسی: برخی از افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی ممکن است ویژگی‌های شخصیتی وسواسی داشته باشند که باعث می‌شود با وجود گرسنگی، رژیم‌های سخت را رعایت و از غذا صرف‌نظر کنند. آن‌ها ممکن است تمایل شدید به کمالگرایی داشته باشند که باعث می‌شود فکر کنند هرگز به اندازه کافی لاغر نیستند. یا ممکن است سطح بالایی از اضطراب داشته باشند و برای کاهش اضطراب، غذا خوردن خود را محدود کنند.

محیطی: فرهنگ مدرن بر لاغری تاکید دارد و موفقیت و ارزش در این فرهنگ، به اشتباه اغلب با لاغر بودن برابر است. فشار همسالان ممکن است به تقویت تمایل به لاغری، به ویژه در بین دختران جوان منجر شود.

عوامل خطر بی‌اشتهایی عصبی

بی‌اشتهایی عصبی در دختران و زنان شایع‌تر است. با این حال، پسران و مردان نیز به طور فزاینده‌ای در معرض اختلالات خوردن هستند که احتمالاً به فشارهای اجتماعی مربوط می‌شود.

بی‌اشتهایی عصبی در بین نوجوانان شایع‌تر است. با این حال، افراد در هر سنی ممکن است به این اختلال مبتلا شوند، اگرچه در افراد بالای 40 سال نادر است. ممکن است نوجوانان به دلیل تغییراتی که بدن آن‌ها در دوران بلوغ متحمل می‌شود، بیشتر در معرض خطر باشند. آن‌ها همچنین ممکن است با افزایش فشار همسالان روبرو شوند و نسبت به انتقاد یا حتی اظهارنظرهای غیرمعمول در مورد وزن یا فرم بدن خود حساس‌تر باشند.

عوامل خاصی خطر ابتلا به بی‌اشتهایی عصبی را افزایش می‌دهند، از جمله:

• ژنتیک: تغییرات در ژن‌های خاصی ممکن است برخی افراد را در معرض خطر بی‌اشتهایی عصبی قرار دهد. کسانی که بستگان درجه یک، شامل والدین، خواهر و برادر یا فرزند مبتلا به این اختلال دارند، در معرض خطر بسیار بیشتری برای ابتلا به بی‌اشتهایی عصبی هستند.
• رژیم گرفتن و گرسنگی: رژیم غذایی یک عامل خطر برای ابتلا به اختلال خوردن است. شواهد قوی وجود دارد که بسیاری از علائم بی‌اشتهایی عصبی، در واقع علائم گرسنگی هستند. گرسنگی با تأثیر بر مغز سبب تغییرات خلقی، عدم انعطاف در تفکر، اضطراب و کاهش اشتها می‌شود. گرسنگی و کاهش وزن ممکن است نحوه‌ی عملکرد مغز را در افراد آسیب‌پذیر تغییر دهد و باعث تداوم رفتارهای محدود کننده غذا و دشوار شدن بازگشت به عادات غذایی عادی شود.
• تغییر: انواع شامل عوض کردن مدرسه، خانه، شغل و یا قطع رابطه، مرگ یا بیماری یکی از عزیزان، می‌تواند با ایجاد استرس عاطفی، خطر بی‌اشتهایی عصبی را افزایش دهد. استرس و بی اشتهایی عصبی رابصه مستقیم دارند.

عوارض بی‌اشتهایی عصبی

بی‌اشتهایی عصبی می‌تواند عوارض متعددی به دنبال داشته باشد و در فرم شدید ممکن است منجر به مرگ شود. مرگ ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد، حتی زمانی که فردی به شدت کم وزن نباشد. این عارضه ممکن است ناشی از ریتم غیرطبیعی ضربان قلب (آریتمی) یا عدم تعادل الکترولیت‌ها، مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم که تعادل مایعات را در بدن حفظ می‌کنند، باشد.

سایر عوارض بی‌اشتهایی عبارتند از:

• کم‌خونی
• مشکلات قلبی مانند افتادگی دریچه میترال، ریتم غیر طبیعی قلب یا نارسایی قلبی
• پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی
• تحلیل عضلات
• قطع عادت ماهیانه در خانم ها
• کاهش تستوسترون در مردان
• مشکلات گوارشی، مانند یبوست، نفخ یا حالت تهوع
• اختلالات الکترولیتی، مانند پایین بودن پتاسیم، سدیم و کلر خون
• مشکلات کلیوی

اگر فرد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی به شدت دچار سوءتغذیه شود، ممکن است همه اعضای بدن از جمله مغز، قلب و کلیه‌ها آسیب ببینند. این آسیب ممکن است به طور کامل قابل بازگشت نباشد، حتی زمانی که بی‌اشتهایی عصبی تحت کنترل باشد.

علاوه بر انبوه عوارض جسمی، افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی معمولاً دچار سایر اختلالات سلامت روان نیز هستند که ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی
• اختلالات شخصیت
• اختلالات وسواس اجباری
• سوء مصرف الکل و مواد
• آسیب به خود، افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی

پیشگیری از بی‌اشتهایی عصبی

هیچ راه تضمینی برای پیشگیری از بی‌اشتهایی عصبی وجود ندارد. پزشکان (پزشک خانواده، متخصص اطفال و داخلی) ممکن است در موقعیت خوبی برای شناسایی علائم اولیه بی‌اشتهایی عصبی و جلوگیری از پیشرفت بیماری باشند. به عنوان مثال، ممکن است آن‌ها سوالاتی در مورد عادات غذایی و رضایت از ظاهر فرد، طی ویزیت‌های معمول پزشکی بپرسند.

تشخیص بی‌اشتهایی عصبی

اگر پزشک، مشکوک به بی‌اشتهایی عصبی باشد، معمولاً معاینات و آزمایشهایی را برای کمک به تشخیص دقیق، رد سایر علل پزشکیِ کاهش وزن و بررسی هرگونه عوارض مرتبط انجام می‌دهد. این موارد به طور کلی عبارتند از:

• معاینه بدنی: شامل اندازه‌گیری قد و وزن، بررسی علائم حیاتی مانند ضربان قلب، فشار خون و درجه حرارت، بررسی پوست و ناخن‌ها، گوش دادن به صدای قلب و ریه و معاینه شکم.
• بررسی‌های آزمایشگاهی: شامل شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) و آزمایش‌های خونی تخصصی‌تر برای بررسی الکترولیت‌ها و پروتئین و همچنین عملکرد کبد، کلیه و تیروئید و در بعضی موارد آزمایش ادرار.
• ارزیابی روانشناختی: پزشک یا متخصص روانپزشک احتمالاً در مورد افکار، احساسات و عادات غذایی از فرد سؤال خواهد پرسید. همچنین ممکن است از فرد خواسته شود که پرسشنامه‌های خودارزیابی روانشناختی را تکمیل کند.

آزمون‌های دیگر ممکن است شامل بررسی تراکم استخوان، بررسی شکستگی‌ یا مشکلات قلبی باشد. نوار قلب ممکن است برای بررسی بی‌نظمی ریتم قلب گرفته شود.

درمان بی‌اشتهایی عصبی

به طور کلی، درمان بی‌اشتهایی عصبی به کمک یک رویکرد تیمی شامل پزشک، متخصص روانپزشک و تغذیه انجام می‌‌شود. تداوم درمان و آموزش تغذیه برای ادامه روند بهبودی بسیار مهم است.

در این قسمت، روند معمول در درمان افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی را با هم مرور می‌کنیم.

بازیابی وزن سالم

اولین هدف درمان، بازگشت به وزن مناسب است. نمی‌توانیم بدون بازگشت به وزن سالم و یادگیری برنامه تغذیه مناسب، از بی‌اشتهایی عصبی خلاص شویم. افرادی که در این فرآیند دخیل هستند، عبارتند از:

• پزشک، که می‌تواند مراقبت‌های درمانی لازم را ارائه دهد و بر دریافت کالری مورد نیاز و افزایش وزن فرد نظارت کند.
• روانشناس یا متخصص روانپزشک، که می‌تواند برای ایجاد استراتژی‌های رفتاری برای کمک به بازگشت به وزن سالم با فرد همکاری کند.
• متخصص تغذیه، که می‌تواند راهنمایی‌هایی لازم را برای بازگشت به الگوهای منظم غذا خوردن، از جمله برنامه غذایی خاص و دریافت کالری مورد نیاز برای رسیدن به اهداف وزنی، به فرد ارائه دهد.
• خانواده، که می‌توانند به حفظ عادات غذایی سالم کمک کنند.

بستری شدن در بیمارستان

اگر جان فرد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی در معرض خطر فوری باشد، ممکن است برای مسائلی مانند اختلال در ریتم قلب، کم آبی بدن، عدم تعادل الکترولیت‌ها یا یک اورژانس روانپزشکی، به درمان اورژانس در بیمارستان نیاز باشد. بستری شدن در بیمارستان ممکن است برای عوارض پزشکی، مشکلات روانی شدید، سوءتغذیه شدید یا امتناع مداوم از خوردن غذا لازم شود.

مراقبت پزشکی

به دلیل عوارض فراوان ناشی از بی‌اشتهایی عصبی، ممکن است فرد مبتلا، به کنترل منظم علائم حیاتی، سطح هیدراتاسیون (آب‌رسانی) و الکترولیت‌ها و همچنین ارزیابی شرایط جسمی نیاز داشته باشد.

مراقبت معمولا توسط پزشک یا یک متخصص روانپزشک هماهنگ می‌شود.

داروها

باید توجه داشت که دارودرمانی به تنهایی برای بی اشتهایی عصبی توصیه نمی‌شود، ولی در کنار روان‌درمانی، برخی از داروهای ضدافسردگی تجویز می‌شوند که به درمان سایر اختلالات روانی همزمان، مانند افسردگی، اضطراب و یا هراس اجتماعی کمک می‌کنند.

منابع: Mayo Clinic

IR-0323-ABD-7968-AS