تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی داروسازی دکتر عبیدی رسیده است.
Medically Approvedزخم اثنی عشر
آنچه در این مطلب می‌خوانیم:
زخم اثنی عشر یا سرطان اثنی عشر چیست؟
بسیاری اوقات دچار علائمی مثل سوزش سردل و دردشکم می‌شویم و در مراجعه به پزشک تشخیص زخم روده داده می‌شود اما لازم است درباره کارکرد اثنی‌عشر، زخم اثنی‌عشر و تفاوت آن با زخم معده بیشتر بدانیم.
اثنی‌عشر یا دوازدهه قسمت ابتدای روده باریک و اولین قسمتی است که غذا بلافاصله بعد از خروج از معده وارد آن می‌شود و زخم اثنی‌عشر یکی از انواع زخم‌های پپتیک است. این نوع زخم‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که لایه مخاطی پوشاننده سطح معده و روده دچار آسیب شده و اسید معده و آنزیم‌های موجود برای هضم مواد غذایی باعث ایجاد آسیب به دیواره داخلی روده یا معده می‌شوند و شایع‌ترین علامت آن درد شکم است .
زخم های پپتیک شامل دو نوع زیر است:
- زخم معده
- زخم اثنی‌عشر
تفاوت زخم معده و زخم اثنی‌عشر
مهمترین تفاوت زخم معده و اثنی‌عشر در محل ایجاد آن است. همان طور که گفتیم زخم معده در معده و زخم اثنی‌عشر در قسمت ابتدای روده‌ی باریک ایجاد می‌شود که گاهی اوقات فرد ممکن است هر دو نوع زخم را به صورت هم‌زمان داشته باشد.
به طور کلی علائم زخم اثنی‌عشر و زخم معده مشابه بوده و مهمترین شکایت بیمار در صورت ابتلا سوزش سردل می‌باشد. زخم اثنی‌عشر معمولا باعث ایجاد درد چند ساعت بعد از صرف غذا شده و با خوردن غذاها و داروهایی که اسید معده را کم می‌کنند، به خوبی تسکین پیدا می‌کند؛ هر چند به محض از بین رفتن اثر آن‌ها درد مجددا شروع می‌شود. این شرایط باعث می‌شود تمایل بیمار به مصرف غذا بیشتر شده و حتی ممکن است باعث افزایش وزن شود، در حالی که درد زخم معده با غذا خوردن تشدید شده و ممکن است باعث کاهش وزن شود.
علت‌های ایجاد زخم اثنی‌عشر
همان‌طور که گفتیم زخم دوازدهه در اثر از بین رفتن لایه‌ی محافظت‌کننده دیواره‌ی داخلی روده ایجاد می‌شود.
عوامل زیر در بروز این شرایط نقش مهمی دارند:
- وجود مقدار زیادی اسید در معده یا دستگاه گوارش
- به‌هم خوردن تعادل دستگاه گوارش
- آسیب دیدن لایه‌ی مخاطی پوشاننده سطح داخلی معده و روده
مصرف برخی داروها و ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری می‌تواند باعث ایجاد زخم اثنی‌عشر شود که در ادامه درباره هر کدام توضیح خواهیم داد.
عفونت با هیلکوباکترپیلوری
عفونت با هیکوباکترپیلوری شایع‌ترین دلیل ابتلا به زخم پپتیک است. این باکتری با تاثیر بر مخاط محافظت‌کننده لایه داخلی معده و روده، منجر به تماس مستقیم اسید و لایه داخلی و ایجاد زخم می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد باکتری اچ-پیلوری از طریق ظروف، غذا و آب آلوده ممکن است منتقل شود. همچنین تماس مستقیم با بزاق افراد ناقل این باکتری منجر به انتقال آن می‌شود.
بسیاری از افراد در زمان کودکی به هلیکوباکترپیلوری مبتلا می‌شوند، اما معمولا تا سنین بزرگسالی علائمی نخواهند داشت.
داروهای ایجادکننده زخم پپتیک
افرادی که داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل؛ آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن مصرف می‌کنند، ممکن است دچار زخم پپتیک شوند. این داروها با آسیب به مخاط پوشاننده دیواره روده و معده باعث ایجاد زخم می‌شوند. توصیه می‌شود در افراد مستعد به جای این داروها از استامینوفن استفاده گردد.
برخی عوامل فرد را بیشتر در معرض ابتلا به زخم اثنی‌عشر قرار می‌دهد. ازجمله:
- استفاده از دخانیات
- نوشیدن الکل
- استرس زیاد
علائم و نشانه‌های زخم اثنی‌عشر
علائم زخم اثنی‌عشر به شرح زیر است:
- درد شکم
- احساس نفخ و پری بعد از صرف غذا
- عدم تحمل غذاهای چرب
- سوزش سردل
- تهوع
شایع‌ترین نشانه این بیماری درد سوزشی معده است که به دنبال ترشح اسید معده تشدید می‌شود؛ به همین دلیل خالی بودن معده باعث افزایش درد شده و مصرف غذا درد را کم می‌کند.
برخی اوقات افراد مبتلا به زخم اثنی‌عشر ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. علائمی که با شیوع کمتر و معمولا به دنبال خون‌ریزی از زخم دیده می‌شوند شامل موارد زیر است:
- استفراغ یا استفراغ خونی
- مدفوع تیره یا وجود خون در مدفوع
- تنگی‌نفس
- احساس سبکی سر
- کاهش وزن
- تغییر در اشتها
زخم اثنی‌عشر ممکن است باعث ایجاد عوارض جدی مثل پارگی روده یا خون‌ریزی شدید شود، بنابراین توصیه می‌شود در صورت داشتن علائم زیر سریع به پزشک یا اورژانس مراجعه کنیم:
- درد تیز و شدیدی که از بین نمی‌رود.
- در صورت وجود خون در استفراغ یا مدفوع یا داشتن مدفوع تیره‌رنگ
عوارض زخم اثنی‌عشر
در صورتی که زخم اثنی‌عشر درمان نشود، شدیدتر شده و ممکن است عوارضی ایجاد کند. از جمله؛
- خون‌ریزی
- انسداد
- پارگی دیواره روده
نحوه تشخیص زخم اثنی‌عشر
برای تشخیص زخم اثنی‌عشر، پزشک علاوه بر گرفتن شرح‌حال و پرس و جو درباره علائم و معاینه بالینی ممکن است آزمایشات زیر را درخواست کند:
- آزمایش خون
- آزمایش مدفوع (بررسی خون و آنتی‌ژن هلیکوباکترپیلوری)
- تست تنفسی اوره آز
- آندوسکوپی
- بلع باریم
از بین موارد گفته شده، اندوسکوپی اهمیت بیشتری در تشخیص بیماری دارد. چون به پزشک این امکان را می‌دهد تا با مشاهده مستقیم زخم، تشخیص را تایید کرده و با گرفتن نمونه بافتی بدخیم بودن یا نبودن زخم را بررسی کند.
روش‌های درمان زخم اثنی‌عشر
در صورتی که عامل ایجاد زخم اثنی‌عشر ابتلا به هلیکوباکترپیلوری باشد، درمانی که توسط پزشک در نظر گرفته می‌شود شامل؛ دو نوع آنتی‌بیوتیک و یک داروی کاهنده اسید معده است.
اگر بیمار داروهای ضدالتهاب مصرف کرده و مبتلا به عفونت با هلیکوباکترپیلوری نباشد، در قدم اول در صورت امکان پزشک داروهای بیمار را قطع کرده و داروی کاهنده اسید معده تجویز خواهد کرد.
در کنار مواردی که گفتیم، توصیه‌هایی در مورد سبک زندگی وجود دارد که به بهبود سریع‌تر بیمار کمک می‌کند. از جمله:
- ترک سیگار
- خودداری از مصرف الکل
- کاهش وزن (در صورت چاقی)
همچنین بهتر است مصرف غذاهای زیر به حداقل ممکن برسد:
- نوشیدنی‌های داغ
- غذاهای ادویه‌دار
- غذاهای چرب
- غذاهای اسیدی مثل گوجه‌فرنگی
چگونه از ایجاد زخم اثنی‌عشر پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از زخم اثنی‌عشر ممکن است به طور کامل امکان‌پذیر نباشد، اما با رعایت موارد زیر می‌توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد:
- مصرف داروهای ضدالتهاب را کم کرده یا در صورت امکان داروی دیگری جایگزین آن شود.
- در صورت مصرف داروی ضدالتهاب، بهتر است همراه با وعده غذایی استفاده شود.
- مصرف سیگار بهتر است ترک شود؛ زیرا علاوه بر کاهش خطر ابتلا به زخم‌های پپتیک، احتمال ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش را کم می‌کند.
- درصورت تشخیص ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری برای جلوگیری از عود بیماری و ایجاد مقاومت دارویی، باید تمام داروهای تجویزشده طبق دستور پزشک مصرف شوند.
- ورزش کردن با تقویت سیستم ایمنی و کمک به کاهش التهاب، خطر ابتلا به زخم اثنی‌عشر را کم می‌کند.
IR-0625-ABD-9726-AS
منابع: healthdirect , medicalnewstoday , my.clevelandclinic , mayoclinic , hopkinsmedicine , patient , healthline
