هر آنچه باید درباره بیماری آلزایمر بدانیم

بیماری آلزایمر یک اختلال مغزی غیرقابل بازگشت مرتبط با افزایش سن است که به مرور ایجاد می‌شود. علائم این بیماری در ابتدا ممکن است با تغییرات طبیعی حافظه، که گاهی با روند پیری رخ می‌دهند، اشتباه گرفته شوند. با این حال آلزایمر به تدریج منجر به تغییرات رفتاری و شخصیتی، کاهش توانایی‌های شناختی و در نهایت از دست دادن شدید عملکرد ذهنی می‌شود. بروز این اختلالات با پیشرفت آسیب ارتباطات سلول‌های عصبی (نورون‌ها) خاصی در مغز و مرگ آنها مرتبط است.

آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل در افراد 65 ساله و بالاتر است.

علائم آلزایمر چیست؟

علائم بیماری آلزایمر طی چندین سال به آهستگی پیشرفت می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است این علائم با نشانه‌های سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته شوند و یا در ابتدا در زمینه افزایش سن توجیه شوند.

سرعت پیشرفت علائم در هر فرد متفاوت است. در برخی موارد، بیماری‌های دیگر، مانند عفونت‌ها یا سکته مغزی، یا مصرف برخی داروها می‌توانند علائم بیماری را تشدید کنند.

در صورتی که علائم فرد مبتلا به بیماری آلزایمر به سرعت بدتر شود، باید جهت مدیریت بیماری با پزشک مشورت کنیم، زیرا ممکن علت تشدید علائم، قابل رفع باشد.

به طور کلی علائم بیماری آلزایمردر 3 مرحله اصلی توصیف می‌شوند.

علائم اولیه آلزایمر

• فراموش کردن گفتگوها یا رویدادهای اخیر
• قرار دادن وسایل در جای نادرست
• فراموش کردن نام مکان‌ها و اشیا
• مشکل در انتخاب کلمه مناسب
• پرسیدن سوالات تکراری
• ناتوانی در قضاوت یا تصمیم‌گیری
• انعطاف‌پذیری کمتر

علائم مرحله میانی آلزایمر

• مشکل در به یاد آوردن نام افراد و یا شناخت اعضای خانواده و دوستان
• تشدید سردرگمی و سرگردانی، برای مثال، گم شدن یا ندانستن زمان
• رفتار وسواسی، تکراری یا تکانشی
• هذیان (باور به چیزهایی که نادرست است) یا بدبینی و بدگمانی (پارانوئید) نسبت به مراقبان یا اعضای خانواده
• مشکل در گفتار
• خواب آشفته
• تغییرات خلق و خو، مانند نوسانات خلقی مکرر، افسردگی و احساس اضطراب، ناامیدی یا آشفتگی فزاینده
• مشکل در انجام کارهایی که نیاز به ارزیابی فضایی دارد، مانند براورد فاصله
• دیدن یا شنیدن چیزهایی که دیگران نمی‌بینند و نمی‌شنوند (توهم)

علائم مرحله پایانی آلزایمر

• مشکل در غذا خوردن و بلع
• مشکل در جابجا شدن یا حرکت کردن بدون کمک
• کاهش وزن، گاهی اوقات شدید
• بی اختیاری ادرار یا مدفوع
• از دست دادن تدریجی توانایی حرف زدن
• اختلال قابل توجه در حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت

در مراحل شدید بیماری آلزایمر، فرد ممکن است نیاز به مراقبت و کمک تمام وقت برای غذا خوردن، حرکت کردن و انجام امور شخصی داشته باشد.

چرا به آلزایمر مبتلا می‌شویم؟

تصور بر این است که بیماری آلزایمر ناشی از موارد زیر باشد:

• تجمع غیرطبیعی برخی پروتئین‌ها در داخل و اطراف سلول‌های مغز: اگرچه دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث شروع این فرآیند می‌شود، اما دانشمندان اکنون می‌دانند که سال‌ها قبل از ظاهر شدن علائم، فرایند رسوب پروتئین‌ها شروع می‌شود.
• کاهش مولکول‌های پیام‌رسان (انتقال دهنده‌های عصبی) که در ارسال پیام یا سیگنال بین سلول‌های مغزی نقش دارند.
• کوچک شدن نواحی مختلف مغز: معمولاً اولین نواحی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند مسئول خاطرات هستند.

عوامل خطر ابتلا به آلزایمر کدامند؟

اگرچه هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث بیماری آلزایمر می‌شود، اما عوامل خطر متعددی برای افزایش احتمال ابتلا به این بیماری شناخته شده است:

• سن: احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر پس از رسیدن به 65 سالگی هر 5 سال دو برابر می‌شود.
• سابقه خانوادگی: ژن‌هایی که از والدین خود به ارث می‌بریم می‌توانند در خطر ابتلا به بیماری آلزایمر نقش داشته باشند، اگرچه نقش ژنتیک در افزایش خطر بروز این بیماری اندک است.
• سندرم داون: افراد مبتلا به سندروم داون در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری آلزایمر هستند، زیرا تغییرات ژنتیکی منجر به سندرم داون می‌توانند باعث تجمع غیرطبیعی پروتئین در اطراف سلول‌های مغزی در طول زمان شوند.
• ضربه به سر: افرادی که سابقه ضربه شدید به سر داشته‌اند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری آلزایمر باشند.
• بیماری قلب و عروقی: تحقیقات نشان می‌دهد که سبک زندگی (شامل چاقی، سیگار کشیدن و …) و ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی (از جمله فشار خون بالا، کلسترول بالا و …) می‌توانند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهند.
• سایر عوامل خطر: آخرین تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل زیر نیز در ابتلا به بیماری آلزایمر دخیل هستند:
  o از دست دادن شنوایی
  o افسردگی درمان نشده (اگرچه افسردگی می‌تواند یکی از علائم بیماری آلزایمر نیز باشد)
  o تنهایی یا انزوای اجتماعی
  o بی‌تحرکی

تشخیص آلزایمر

اگر در مورد حافظه خود یا در برنامه‌ریزی و سازماندهی امور نگرانی یا مشکلی داریم و یا اگر در مورد اعضای خانواده خود نگران هستیم بهتر است به پزشک مراجعه کنیم.
تشخیص دقیق و به موقع بهترین فرصت را برای برنامه‌ریزی برای آینده و همچنین دسترسی به درمان‌ها و حمایت‌های کمک کننده به ما می‌دهد.

باید به خاطر داشته باشیم که اختلال حافظه تنها ناشی از زوال عقل نیست، بلکه می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• افسردگی یا اضطراب
• فشار و تنش عصبی
• مصرف بعضی داروها
• مصرف الکل یا مواد مخدر
• سایر بیماری‌ها مانند اختلالات هورمونی یا کمبودهای تغذیه‌ای

پزشک می‌تواند با انجام معاینه و بررسی‌های لازم علت علائم را تشخیص دهد.

بیشتر بخوانید: مواد معدنی مورد نیاز بدن چیست؟

درمان آلزایمر

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. اما داروهایی وجود دارند که می‌توانند به طور موقت علائم بیماری را کاهش دهند.

چگونه از ابتلا به آلزایمر پیشگیری کنیم؟

از آنجایی که علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز ناشناخته است، هیچ راه قطعی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. اما داشتن سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.

از آنجایی که بیماری‌های قلبی عروقی با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل عروقی مرتبط هستند، ممکن است بتوانیم با انجام اقداماتی برای بهبود سلامت قلبی عروقی خود، خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهیم. این اقدامات شامل موارد زیر است:

• ترک سیگار
• پرهیز از مصرف الکل
• داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل شامل حداقل مصرف 5 وعده میوه و سبزیجات در هر روز
• تحرک و داشتن حداقل 150 دقیقه ورزش در هفته با انجام فعالیت‌های هوازی با شدت متوسط (مانند دوچرخه سواری یا پیاده‌روی سریع) در حد امکان
• کنترل کردن فشار خون
• کنترل کردن دیابت

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان زوال عقل در افرادی که در طول زندگی خود از نظر ذهنی و اجتماعی فعال هستند، کمتر است. کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل ممکن است با موارد زیر امکان پذیر باشد:

• مطالعه
• یادگیری زبان‌های خارجی
• نواختن آلات موسیقی
• فعالیت‌های داوطلبانه در جامعه محلی
• شرکت در ورزش‌های گروهی
• پیدا کردن فعالیت‌ها یا سرگرمی‌های جدید
• داشتن زندگی اجتماعی فعال

منابع: NIH National Institute of Neurological Disorders and Stroke , National Health Service

IR-0923-ABD-8748-AS