آفت دهانی چیست و به چه دلیلی رخ می‌دهد؟

آفت دهانی چیست

آفت‌ یا زخم‌های آفتی ضایعات کوچک و کم‌عمقی هستند که بر روی مخاط دهان یا در پایه لثه‌ها ایجاد می‌شوند. بر خلاف تبخال، آفت روی سطح لب ایجاد نمی‌شود و مسری نیست، اما ممکن است دردناک باشد و غذا خوردن و صحبت کردن را دشوار کند.

بیشتر آفت‌ها در عرض یک یا دو هفته خود به خود از بین می‌روند. اگر آفت به طور غیرمعمول بزرگ یا دردناک باشد یا به نظر نرسد که رو به بهبودی باشد، باید با پزشک یا دندان‌پزشک مشورت کنیم.

علائم آفت دهانی

بیشتر آفت‌ها ضایعاتی گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز هستند. آنها در داخل دهان، روی یا زیر زبان، داخل گونه‌ها یا لب‌ها، در پایه لثه‌ها یا روی کام نرم به وجود می‌آیند. ممکن است یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن آفت، در جایی که قرار است ضایعه ایجاد شود، احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش داشته باشیم.

علت آفت دهانی چیست؟

علت دقیق آفت ناشناخته باقی مانده است، اگرچه محققان گمان می‌کنند که ترکیبی از عوامل باعث بروز این ضایعات دهانی هستند.
محرک‌های احتمالی آفت عبارتند از:

• آسیب جزئی به دهان در اثر مداخلات دندانپزشکی، مسواک زدن با شدت بیش از حد، آسیب‌های ورزشی یا گاز گرفتن تصادفی قسمت داخلی گونه
• استفاده از خمیردندان و دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
• حساسیت‌های غذایی، به ویژه به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم‌مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی
• کمبود ویتامین ب12، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن
• پاسخ آلرژیک به برخی باکتری‌های خاص موجود در دهان
• آلودگی به هلیکوباکترپیلوری، باکتری عامل زخم معده
• تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
• استرس عاطفی

ممکن است آفت دهانی به دلیل شرایط و بیماری‌های خاصی مانند موارد زیر ایجاد شود:

• بیماری سلیاک، یک بیماری گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن (پروتئینی که در بیشتر غلات وجود دارد)
• بیماری‌های التهابی روده مانند کرون
• بیماری بهجت، یک اختلال نادر که باعث بروز التهاب در سراسر بدن از جمله دهان می‌شود.
• اختلال عملکرد سیستم ایمنی که باعث حمله سلول‌های دفاعی به سلول‌های سالم در دهان می‌شود.
• ابتلا به HIV یا ایدز

بر خلاف تبخال، آفت ارتباطی با عفونت ویروس هرپس ندارد.

عوامل خطر بروز آفت دهانی چیست؟

هر کسی ممکن است به آفت مبتلا شود. اما آفت در نوجوانان و جوانان و نیز در زنان شایع‌تر است.

اغلب افراد مبتلا به آفت‌های عودکننده، سابقه خانوادگی این اختلال را دارند. این مسئله ممکن است به دلیل وراثت یا یک عامل مشترک محیطی، مانند برخی غذاها یا مواد حساسیت‌زا باشد.

پیشگیری از بروز آفت دهانی

آفت‌ها اغلب عود می‌کنند، اما ممکن است بتوانیم با رعایت نکات زیر دفعات بروز آن را کاهش دهیم:

• مراقب غذاهایی که می‌خوریم، باشیم. بهتر است از مصرف غذاهایی که به نظر می‌رسد مخاط دهان را تحریک می‌کنند، اجتناب کنیم. این غذاها ممکن است شامل آجیل، چیپس، چوب شور، بعضی ادویه‌ها، غذاهای شور و میوه‌های اسیدی مانند آناناس، گریپ فروت و مرکبات باشد. باید از مصرف غذاهایی که به آنها حساسیت یا آلرژی داریم نیز خودداری کنیم.
• غذاهای سالم را انتخاب کنیم. برای کمک به پیشگیری از کمبودهای تغذیه‌ای به میزان کافی میوه، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنیم.
• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنیم. مسواک زدن منظم بعد از غذا و استفاده از نخ‌دندان یک بار در روز می‌تواند دهان ما را تمیز و عاری از عواملی کند که ممکن است باعث ایجاد زخم‌های دهانی شوند. بهتر است از یک مسواک نرم برای جلوگیری از تحریک بافت ظریف دهان استفاده کنیم و از خمیردندان و دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات استفاده نکنیم.
• از دهان خود محافظت کنیم. اگر هر گونه جسم خارجی مثل وسایل دندانپزشکی در دهان داریم، بهتر است با دندانپزشک خود در مورد استفاده از واکس‌های محافظ برای پوشاندن لبه‌های تیز این وسایل مشورت کنیم.
• استرس خود را کاهش دهیم. اگر به نظر می‌رسد که آفت ناشی از استرس است، تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن را یاد بگیریم و استفاده کنیم.

بیشتر بخوانید: ویروس HPV چیست؟

چه زمانی باید برای بررسی آفت به پزشک مراجعه کنیم؟

در موارد زیر بهتر است با پزشک مشورت کنیم:

• آفت‌ بزرگ غیرمعمول
• آفت عودکننده، یا ایجاد زخم‌های جدید قبل از بهبودی زخم‌های قدیمی
• زخم های مداوم به مدت دو هفته یا بیشتر
• زخم‌هایی که به سمت لبه‌های لب‌ها گسترش می‌یابند
• درد شدیدی که با اقدامات خودمراقبتی کنترل نمی‌شود
•  مشکل شدید در غذا خوردن یا نوشیدن
• تب بالا همراه با آفت

اگر فکر کنیم که سطح دندانی تیز باعث ایجاد زخم‌های دهانی می‌شوند، بهتر است به دندانپزشک خود مراجعه کنیم.

تشخیص آفت دهانی

برای تشخیص آفت نیازی به انجام آزمایش نیست. پزشک یا دندانپزشک می‌تواند آنها را با معاینه شناسایی کند. در برخی موارد، ممکن است پزشک انجام آزمایش‌هایی را توصیه کند که برای بررسی سایر مشکلات و بیماری‌های منجر به بروز آفت لازم هستند، به خصوص اگر آفت شدید و مداوم باشد.

درمان آفت دهانی

معمولاً برای آفت‌های خفیف که خود به خود طی یک یا دو هفته از بین می‌روند، درمان لازم نیست. اما زخم‌های بزرگ، مداوم یا بسیار دردناک اغلب نیاز به مداخله پزشکی دارند.

دهانشویه

اگر چند آفت داشته باشیم، ممکن است پزشک برای کاهش درد استفاده از دهانشویه‌های خاصی را توصیه کند.

محصولات موضعی

پمادها، کرم‌‎ها، ژل‌‎ها یا محلول‌هایی که ممکن است به تسکین درد و تسریع روند بهبودی کمک کنند. این محصولات باید به محض ظاهر شدن آفت، بر روی زخم استفاده شوند.

داروهای خوراکی

زمانی که آفت شدید باشد یا به درمان موضعی پاسخ ندهد، ممکن است پزشک داروهای خوراکی را تجویز نماید.

کوتر کردن آفت

در این روش از یک ابزار یا ماده شیمیایی برای سوزاندن، تراشیدن یا تخریب آفت استفاده می‌شود.

مکمل‌ها

در صورتی که دچار کمبود مواد مغذی مهم مانند فولات (اسید فولیک)، ویتامین ب6، ویتامین ب12 یا روی باشیم، ممکن است پزشک استفاده از یک مکمل غذایی را به ما توصیه کند.

بیشتر بخوانید: ویتامین های اساسی مورد نیاز بدن انسان کدامند؟

بیماری‌های زمینه‌ای

اگر آفت به علت یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شده باشد، برای برطرف نمودن آن، درمان بیماری زمینه‌ای ضرورت دارد.

اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی

برای کمک به تسکین درد و تسریع بهبودی آفت، رعایت این نکات توصیه می‌شود:

• دهان خود را بشوییم. برای این کار می‌توانیم از آب نمک یا محلول جوش شیرین (حل کردن یک قاشق چایخوری جوش شیرین را در نصف فنجان آب گرم) استفاده کنیم.
• از مصرف غذاهای اسیدی، تند یا غذاهایی که باعث زخم شدن دهان می‌شوند و می‌توانند تحریک و درد بیشتری ایجاد کنند، خودداری کنیم.
• با قرار دادن یخ روی ضایعات آفت، اجازه دهیم یخ به آرامی روی زخم‌ها آب شود.
• دندان‌های خود را به آرامی و با استفاده از یک مسواک نرم و خمیردندان‌های فاقد سولفات بشوییم.

منابع: Mayo Clinic

IR-0823-ABD-8544-AS