1403/11/21
دیابت و روزهداری
آیا یک فرد مبتلا به دیابت میتواند روزه بگیرد؟ اگر به دانستن پاسخ این پرسش علاقمند هستید حتما این مقاله را بخوانید.
زنان مبتلا به دیابت بارداری در طول بارداری و در زمان زایمان، بیشتر در معرض بروز عوارض مختلف قرار دارند. همچنین این زنان و حتی به احتمال زیاد فرزندانشان، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو در آینده قرار دارند. در این مطلب به بررسی بیشتر علت ایجاد این اختلال و اهمیت تشخیص و درمان آن بپردازیم.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی دیابت است که میتواند در دوران بارداری در افرادی که پیشتر دیابت نداشتهاند ایجاد شود. این وضعیت معمولاً بعد از زایمان برطرف میشود.
علت ایجاد دیابت بارداری
گلوکز (قند) منبع انرژی سلولهای بدن است. انسولین هورمونی است که باعث میشود گلوکزی که در جریان خون است وارد سلولهای بدن شود.
در دوران بارداری، جنین و جفت هورمونهایی تولید میکنند که به مقاوم شدن سلولهای مادر در برابر انسولین بدن منجر میشوند. به همین دلیل بدن بیشتر زنان باردار برای جبران این مسئله و حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی، انسولین بیشتری تولید میکنند. اما بدن بعضی از زنان باردار نمیتواند به اندازه کافی انسولین بیشتری که مورد نیاز است را تولید کند، در نتیجه سطح قند خون آنها افزایش پیدا میکند و به بروز دیابت بارداری منجر میشود.
علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمیکند و در بیشتر موارد فقط زمانی تشخیص داده میشود که سطح قند خون ما در طول غربالگری دیابت بارداری آزمایش میشود. بعضی از زنان ممکن است در صورت افزایش شدید سطح قند خون (هایپرگلایسمی) علائم زیر را بروز دهند:
- تشنگی بیش از حد
- نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول
- خشکی دهان
- خستگی
- تاری دید
- خارش ناحیه تناسلی
توجه داشته باشیم بعضی از این علائم در دوران بارداری شایع هستند و لزوماً نشانه ابتلا به دیابت بارداری نیستند. بنابراین درباره مشاهده هر گونه علائم باید با پزشک معالج خود صحبت کنیم.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند
احتمال بروز دیابت بارداری در شرایط زیر بیشتر است:
- سن بالای چهل سال
- شاخص توده بدنی بالاتر از سی
- سابقه تولد نوزادی با وزن 5/4 کیلوگرم یا بیشتر
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
- سابقه ابتلا به دیابت در یکی از والدین، خواهر و یا برادر خود
- سابقه جراحی بایپس معده یا سایر جراحیهای کاهش وزن
عوارض دیابت بارداری
تشخیص و درمان دیابت بارداری بسیار مهم است، زیرا میتواند خطر بروز عوارض ناشی از این وضعیت را کاهش دهد. عوارض دیابت بارداری میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تولد نوزاد با وزن بیشتر از 1/4 کیلوگرم، این مساله میتواند خطر آسیب به مادر یا نوزاد حین زایمان و همینطور احتمال نیاز به سزارین را افزایش دهد. ضمن آنکه نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری در طول زندگی خود در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت و چاقی قرار دارند.
- مردهزایی (مرگ نوزاد قبل از تولد)، خوشبختانه با کنترل مناسب قند خون و پایش دقیق مادر و جنین در دوران بارداری، این عارضه امروزه بسیار نادر است.
- هایپوگلایسمی (کاهش سطح قند خون) نوزاد
- پرهاکلامپسی (نوعی از فشارخون بالا که در دوران بارداری پیش میآید)
همچنین زنان مبتلا به دیابت بارداری بعد از پایان دوره بارداری نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به پیشدیابت و دیابت نوع دو قرار دارند، بنابراین لازم است این افراد بعد از زایمان و همینطور در سالهای بعد از نظر ابتلا به دیابت مورد آزمایش قرار بگیرند.
آزمایش دیابت بارداری
توصیه میشود همه زنان باردار از نظر ابتلا به دیابت بارداری آزمایش شوند.
زمان انجام آزمایش دیابت بارداری
آزمایش دیابت بارداری معمولاً یک بار بین هفتههای بیستوچهار تا بیستوهشت بارداری انجام میشود. البته، در صورت داشتن عوامل خطر دیابت، ممکن است پزشک در اولین مراجعه مربوط به بارداری، انجام این آزمایش را درخواست کند. بعضی از این عوامل خطر عبارتند از:
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
- چاقی
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
- سندرم تخمدان پلیکیستیک
شیوه انجام آزمایش دیابت بارداری
چند راه برای آزمایش از نظر ابتلا به دیابت بارداری وجود دارد. لازم به یادآوری است که تفسیر نتایج کلیه آزمایشها به عهده پزشک معالج است.
تست دو مرحلهای
در این روش، در روز آزمایش غربالگری، میتوانیم بهطور معمول غذا بخوریم و بنوشیم. در زمان آزمایش باید محلولی حاوی پنجاه گرم گلوکز را در عرض چند دقیقه بنوشیم و یک ساعت بعد، سطح قند خون اندازهگیری شود. اگر سطح قند خون ما طبیعی باشد، آزمایش دیگری انجام نمیشود. اما اگر سطح قند خون در این آزمایش بسیار بالا باشد (۲۰۰ میلی گرم در دسیلیتر و یا بیشتر)، احتمال ابتلا به دیابت بارداری بسیار زیاد است.
در شرایطی که سطح قند خون در این آزمایش کمی بیشتر از حد طبیعی باشد، پزشک برای تایید تشخیص دیابت بارداری، آزمایش دیگری درخواست میکند. این آزمایش تست تحمل گلوکز خوراکی (GTT) نام دارد. در این آزمایش سطح قند خون ابتدا در حالت ناشتا و سپس یک، دو و سه ساعت بعد از نوشیدن محلول حاوی ۱۰۰ گرم گلوکز اندازهگیری میشود.
معمولاً در صورت بالا بودن دو مورد و یا بیشتر از اعداد قند خون به دست آمده در آزمایش GTT دیابت بارداری تشخیص داده میشود. گاهی ممکن است پزشک در صورت بالا بودن یکی از مقادیر آزمایش GTT نیز درمان را توصیه کند، به خصوص اگر علائم دیگر دیابت بارداری (مثل بزرگی جنین یا وجود مایع اضافی در اطراف جنین) وجود داشته باشد.
تست تک مرحلهای
این آزمایش با اندازهگیری سطح قند خون ناشتا و سپس یک و دو ساعت پس از نوشیدن محلول حاوی ۷۵ گرم گلوکز انجام میشود. در صورت بالا بودن یک یا چند عدد به دست آمده در این آزمایش، دیابت بارداری تشخیص داده میشود.
درمان دیابت بارداری
در صورت تشخیص دیابت بارداری، لازم است تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنیم و یاد بگیریم که سطح قند خون خود را اندازهگیری کنیم. همچنین ممکن است پزشک ورزش بیشتر را توصیه کند. در صورتی که تغییر رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی برای دستیابی به سطح قند خون نرمال کافی نباشد، به دریافت دارو یا تزریق انسولین نیاز خواهیم داشت.
هدف اصلی درمان دیابت بارداری کاهش خطر عوارض آن است که پیشتر به آنها اشاره شد.
اصلاح رژیم غذایی
اولین قدم در درمان دیابت بارداری، اصلاح رژیم غذایی است. دستورالعملهای کلی زیر در این زمینه به ما کمک میکنند:
- به یک رژیم غذایی سالم در بارداری ادامه دهیم.
- پرهیز از مصرف خوراکیها و نوشیدنیهای شیرینشده مثل آبنبات، کیک، کلوچه، بستنی، مربا و ژله، شربتها، سسهای شیرین، نوشابه و چای شیرین و خودداری از افزودن شکر به غذا یا نوشیدنیها.
- استفاده از شیرینکنندههای مصنوعی درصورت صلاحدید پزشک و رعایت اعتدال
- استفاده از منابع پروتئینی حاوی چربی اشباعشده محدود مثل گوشت قرمز بدون چربی، گوشت مرغ، پنیر، تخممرغ، آجیل، دانهها و کره بادامزمینی
- مشورت با پزشک درباره میزان مجاز مصرف میوه و آبمیوه
- استفاده از لبنیات کمچرب
- مصرف سالاد، سبزیجات (مثل اسفناج)، کلم بروکلی، هویج، لوبیا سبز، گوجه فرنگی، پیاز، قارچ و و سایر سبزیجاتی که قند و کربوهیدرات کمی دارند (نیمی از بشقاب ما در هر وعده غذایی میتواند حاوی سبزیجات غیرنشاستهای باشد.)
- استفاده از چربیهای سالم مثل روغن زیتون
پایش قند خون
باید یاد بگیریم که چگونه سطح قند خون خود را اندازهگیری کرده و نتایج را ثبت کنیم.
معمولاً لازم است سطح قند خون خود را چهار بار در روز اندازه بگیریم:
- صبحها قبل از غذا خوردن
- یک یا دو ساعت بعد از صرف اولین لقمه غذا در وعدههای صبحانه، ناهار و شام
این اطلاعات میتواند به تعیین اینکه آیا سطح قند خون ما در محدوده هدف است یا نه کمک کند. اگر سطح قند خون بالاتر از حدطبیعی باشد، به احتمال زیاد پزشک شروع مصرف انسولین را توصیه میکند.
ورزش
ورزش ممکن است به کنترل سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت بارداری کمک کند. اگر قبلاً ورزش میکردیم، بعد از تشخیص دیابت بارداری هم باید به ورزش کردن ادامه بدهیم.
اگر قبلاً ورزش نمیکردیم، باید از پزشک خود بپرسیم که آیا ورزش توصیه میشود یا نه. بیشتر زنانی که مشکلات پزشکی یا عوارض بارداری را ندارند، میتوانند در طول بارداری، حداقل به میزان متوسط ورزش کنند.
درمان دارویی دیابت بارداری
تقریباً پانزده درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری برای کنترل آن به انسولین نیاز دارند. انسولین دارویی است که به کاهش سطح قند خون و به دنبال آن کاهش خطر عوارض مرتبط با دیابت بارداری کمک میکند. انسولین رایجترین دارو برای درمان دیابت بارداری است و به صورت تزریقی استفاده میشود.
در صورت مصرف انسولین، باید حداقل چهار بار در روز سطح قند خون خود را اندازهگیری کنیم و نتایج این اندازهگیریها و میزان انسولین مصرفی خود را یادداشت و در هر ویزیت با پزشک خود مطرح کنیم. این کار به تنظیم دوز انسولین کمک میکند و میتواند خطر عوارض دیابت بارداری را کم کند. انسولین موثر و بیخطر است و از راه جفت به جنین نمیرسد.
ممکن است پزشکان برای بعضی افراد داروهای خوراکی کنترل کننده دیابت را تجویز کنند.
زایمان و دیابت بارداری
سطح قند خون در طول زایمان کنترل میشود. بیشتر زنان در طول زایمان سطح قند خون طبیعی دارند و تزریق انسولین ضرورت پیدا نمیکند. در صورت بالا رفتن سطح قند خون، انسولین تجویز میشود. سطح بالای قند خون در حین زایمان میتواند مشکلاتی را برای نوزاد، چه قبل و چه بعد از زایمان، ایجاد کند.
مراقبتهای پس از زایمان برای مادران دیابتی
سطح قند خون اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری، بعد از زایمان به حد طبیعی باز میگردد و نیازی به ادامه درمان با انسولین نیست.
با این وجود، ممکن است پزشک روز بعد از زایمان سطح قند خون را بررسی کند تا مطمئن شود که طبیعی است. بارداری به خودی خود خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش نمیدهد اما ابتلا به دیابت بارداری احتمال بروز دیابت نوع دو را در سالهای بعد بیشتر میکند.
بعد از زایمان، باید برای بررسی ابتلا به دیابت نوع دو آزمایش انجام دهیم که معمولاً این تست بین چهار تا دوازده هفته بعد از زایمان انجام میشود.
خطر ابتلای مجدد به دیابت بارداری
بین یکسوم تا دوسوم افرادی که در یک بارداری دچار دیابت بارداری میشوند، در بارداریهای بعدی هم دوباره به آن مبتلا خواهند شد.
اگر دچار اضافهوزن یا چاقی باشیم، کاهش وزن با رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم میتواند این خطر را کمتر کند.
خطر ابتلا به دیابت نوع دو در زنان با سابقه دیابت بارداری
افرادی که دچار دیابت بارداری میشوند، در سالهای بعد بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند، بهویژه اگر عوامل خطر دیگری مثل سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع دو هم داشته باشند.
باید به خاطر داشته باشیم که خطر ابتلا به دیابت نوع دو تا حد زیادی تحتتأثیر وزن بدن است. بنابراین در صورت اضافه وزن داشتن یا چاق بودن، کاهش وزن و ورزش منظم میتواند خطر ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش بدهد.
انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه میکند تمام افرادی که سابقه دیابت بارداری دارند، بعد از اولین آزمایش بررسی دیابت بعد از زایمان، هر یک تا سه سال یک بار از نظر ابتلا به دیابت نوع دو آزمایش شوند. اگر در غربالگری پس از زایمان، قند خون در محدودهی پیشدیابت باشد، توصیه میشود آزمایش دیابت نوع دو به صورت سالانه انجام شود.
ارتباط بیماریهای قلبیعروقی و دیابت بارداری
زنانی که سابقه ابتلا به دیابت بارداری دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی از جمله حمله قلبی و سکته مغزی قرار دارند. هرچند این خطر (خطر ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی) بیشتر با ابتلا به دیابت نوع دو مرتبط است، اما به نظر میرسد حتی در کسانی که به دیابت نوع دو مبتلا نمیشوند هم خطر ابتلا به بیماری قلبی در سنین بالاتر کمی بیشتر است. پیروی از سبک زندگی سالم مثل رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و پرهیز از سیگار میتواند به کاهش این خطر کمک کند.
به طور کلی با توجه عوارض ناشی از دیابت بارداری در مادر و جنین، تشخیص و درمان این اختلال اهمیت ویژه ای دارد و به این دلیل که ابتلا به دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع دو و برخی دیگر از مشکلات سلامتی را افزایش میدهد، با داشتن سبک زندگی سالم میتوان گام مهمی برای کاهش خطر ابتلا به سایر مشکلات سلامتی برداشت.
IR-1127-ABD-4471-AS
منابع:
دیدگاه کاربران