نمای کلی سردرد در کودکان

سردرد در دوران کودکی شایع است. اغلب اوقات، کودکان به همان دلایلی که بزرگسالان سردرد می‌گیرند، دچار سردرد می‌شوند. همانند بزرگسالان، استرس یا کم‌خوابی می‌تواند در کودکان نیز باعث سردرد شود.

سردرد مکرر یا شدید می‌تواند بر بازی و عملکرد کودک در مدرسه تأثیر بگذارد. با این حال، سردرد معمولاً به دلیل مشکل جدی نیست.

برخی از کودکان فقط سردرد دارند درحالی که سایر کودکان همراه با سردرد علائم دیگری نیز دارند، مانند:

بیشتر سردردها را می‌توان با داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه، به طور موثر درمان کرد. عادات مفید مانند نوشیدن آب کافی و خواب منظم می‌تواند به جلوگیری از سردرد کمک کند.

بیشتر بخوانید: علائم میگرن چیست ؛ انواع میگرن و سردردهای میگرنی

دلایل سردرد در کودکان چیست؟

سردرد اولیه

سردردهای اولیه شامل سردردهای تنشی و میگرن، شایع‌ترین انواع درد سر کودکان هستند. سردردهای اولیه نشانه بیماری جدی‌تر دیگری نیستند.
اغلب اوقات، کودکان به دلایل ژنتیکی، بیشتر مستعد سردرد هستند. در این موارد معمولاً عوامل دیگری باعث تحریک سردرد می‌شود. این محرک‌ها عبارتند از:

  • کم‌آبی
  • خواب ناکافی یا خوب نخوابیدن
  • حذف وعده‌های غذایی
  • عوامل استرس‌زا مانند مشکل در یادگیری یا مورد آزار و اذیت بودن در مدرسه
  • تغییرات هورمونی در دوران بلوغ یا دوره قاعدگی

به جز سردرد تنشی و میگرن، انواع دیگری از سردردهای اولیه، مانند سردرد خوشه‌ای نیز وجود دارد. این موارد به ندرت در کودکان دیده می‌شوند. علت این نوع سردردها به طور کامل درک نشده است، هرچند احتمال دارد که مبتلایان به این نوع سردردها زمینه ژنتیکی داشته باشند.

سردرد ثانویه

گاهی اوقات، سردرد کودک ناشی از دلایل دیگر است، که به آن سردردهای ثانویه گفته می‌شود.

عواملی که می‌توانند باعث سردرد ثانویه شوند عبارتند از:

  • بیماری‌ها: به عنوان مثال، آنفلوآنزا یا عفونت سینوس می‌توانند باعث سردرد شوند.
  • مصرف بیش از حد داروها: برای نمونه مصرف استامینوفن یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، برای کنترل سردرد بیش از سه بار در هفته، بدون مشورت پزشک، می‌تواند باعث سردرد شود.
  • عوارض جانبی مصرف دارو: سردرد به عنوان عارضه جانبی احتمالی برای بسیاری از داروهای رایج ذکر می‌شود.
  • تفاوت‌های مادرزادی در ساختار مغز: مانند کیست‌ها. این تفاوت‌ها معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، در برخی موارد می‌توانند باعث سردرد یا علائم دیگر شوند.

در موارد اندکی، سردرد ممکن است نشانه از یک بیماری جدی‌تر باشد. برای نمونه:

  • مننژیت: مننژیت عفونت یا التهاب پرده پوشاننده مغز است.
  • ضربه به سر
  • خونریزی مغزی
  • تومور مغزی

در موارد زیر باید فورا به دنبال دریافت مراقبت‌های پزشکی باشیم:

  • کودک علاوه بر سردرد، علائم دیگری مانند تب، استفراغ، سفتی گردن و … دارد
  • سردرد با گذشت زمان بدتر یا تشدید می‌شود

بیشتر بخوانید: علت سردرد صبحگاهی چیست؟

چطور بفهمیم فرزندمان سردرد دارد؟

کودکان نیز می‌توانند مانند بزرگسالان، سردرد داشته باشند، اما توصیف آن برای کودکان کوچکتر دشوار است.

سردردهای کودکان اغلب کوتاه مدت هستند و بنابراین نادیده گرفته می‌شوند. ممکن است کودک در ابتدا از درد شکایت نداشته باشد، اما ساکت یا گوشه‌گیر شود. همین امر می‌تواند تشخیص نوع سردرد را دشوار کند.

اکثر کودکان سردرد تنشی یا میگرن دارند.

 

انواع سردرد در کودکان

سردرد میگرنی در کودکان

حتی نوزادان و کودکان بسیار کوچک ممکن است به میگرن مبتلا شوند یا شرایطی شبیه میگرن را تجربه کنند.

علائم سردرد میگرنی در کودکان عبارتند از:

  • سردرد ضربان‌دار: درد می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد.
  • تهوع و استفراغ
  • سردردی که با تحرک بدتر می‌شود
  • حساسیت به نور و صدا: نور و صدا ممکن است درد را تشدید نماید.
  • تغییر دید: شامل دیدن لکه‌های سیاه، خطوط ناهموار یا هاله رنگی
  • رنگ‌پریدگی

داشتن زمینه ژنتیکی ابتلا به میگرن می‌تواند باعث حساس شدن مغز شود. بسیاری از این کودکان در دوره بزرگسالی دچار میگرن می‌شوند. این زمینه ژنتیکی می‌تواند علائم مختلفی را با رشد کودک ایجاد کند:

  • نوزادان: این نوزادان مستعد ابتلا به کولیک نوزادی هستند.
  • خردسالان: این کودکان ممکن است استفراغ دوره‌ای داشته باشند. استفراغ دوره‌ای، استفراغ مکرری است که ممکن است هر چند هفته یا چند ماه یکبار رخ دهد. میگرن همچنین با سرگیجه در کودکان خردسال همراهی دارد.
  • دوران مدرسه: این کودکان ممکن است درد مبهمی در سراسر شکم احساس کنند که با استفراغ همراه باشد یا نباشد.

سردرد تنشی در کودکان

نوع رایج دیگر سردرد دوران کودکی سردرد تنشی است.

علائم سردرد تنشی از جنبه‌های مهمی با علائم میگرن متفاوت است:

  • درد ضربان‌دار نیست و معمولاً به صورت سفتی یا فشار و معمولاً در دو طرف سر یا گردن احساس می‌شود.
  • برخلاف میگرن، سردرد تنشی باعث تهوع یا استفراغ نمی‌شود.
  • برخلاف میگرن، سردرد تنشی با فعالیت بدتر نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم و درمان سردردهای ناشی از آلرژی یا علائم آلرژی در سر

تشخیص سردرد در کودکان

تشخیص، معمولاً پس از توصیف کودک از سردرد برای پزشک آسان است. همکاری با کودک برای ایجاد دفترچه یادداشتی از علائم می‌تواند کمک‌کننده باشد.

این دفترچه روزانه باید شامل موارد زیر باشد:

  • سردرد چقدر طول می‌کشد
  • شدت درد چقدر است
  • چه درمان‌هایی امتحان شده و آیا موثر بوده است
  • هر چند وقت یک بار سردرد رخ می‌دهد
  • محل درد
  • نوع درد (ضربان‌دار، فشاری و …)
  • هرگونه علائم دیگر، مانند استفراغ، تغییرات بینایی، یا سرگیجه

ممکن است پزشک کودک را معاینه نماید یا بررسی‌های تکمیلی مانند آزمایش خون، عکس برداری از مغز (MRI یا سی‌تی‌اسکن) و … درخواست کند.

 

راه‌های درمان سردرد در کودکان

درمان بستگی به اولیه یا ثانویه بودن سردرد دارد.

درمان سردرد اولیه در کودکان

برای اکثر سردردهای اولیه، درمان بستگی به میزان تکرار و شدت سردرد دارد.

در اکثر درمان‌های سردرد اولیه دو بخش وجود دارد:

  • درمان حاد سردرد

شامل استفاده از داروهایی است که هنگام شروع سردرد تجویز می‌شود. هدف از این درمان کنترل سردرد ظرف یک ساعت پس از مصرف دارو است.

اکثر سردردها را می‌توان با داروهای بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن کنترل کرد. نوشیدن آب به میزان کافی به همراه دارو نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درمان سردرد در اسرع وقت بسیار مهم است، چراکه مصرف دارو، زمانی که درد هنوز شدید نیست، بهترین اثر را دارد.

این داروها نباید بدون مشورت پزشک، بیش از دو تا سه روز در هفته استفاده شوند.

اگر سردرد با داروهای بدون نیاز به نسخه کنترل نشود، ممکن است پزشک مصرف داروهای دیگر مانند تریپتان‌ها را توصیه کند. همچنین پزشک برای کنترل حالت تهوع یا استفراغ، که کودک ممکن است همراه با سردرد داشته باشد، مصرف داروهای ضدتهوع را توصیه کند.

اگر سردرد بسیار شدید باشد یا برای مدت طولانی ادامه یابد، ممکن است مراجعه به اورژانس لازم باشد.

درمان سردرد ثانویه در کودکان

برای سردردهای ثانویه، درمان مشکل زمینه‌ای ایجاد سردرد بسیار مهم است. به عنوان مثال، اگر سردرد ناشی از عفونت باشد، باید عفونت درمان شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع سردرد ؛ رفع سردرد شدید و درمان خانگی سردرد

پیشگیری از سردرد در کودکان

شامل کارهایی است که هر روز برای جلوگیری از بروز سردرد انجام می‌شود. هدف این است که کودک در هفته یک نوبت یا کمتر سردرد داشته باشد.

عادات روزانه سالم برای کودکان

بسیاری از کودکان می‌توانند با داشتن عادات سالم روزانه به کنترل خوبی بر سردرد خود دست یابند. این عادات سالم عبارتند از:

  • نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات. برای اکثر کودکان بزرگتر و نوجوانان، این مقدار معمولاً 8 تا 10 لیوان مایع در روز است. از مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه و نوشابه خودداری کنیم.
  • خوردن سه وعده غذایی سالم در روز. وعده غذایی سالم شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات است. از حذف صبحانه خودداری کنیم.
  • ورزش کافی. آکادمی اطفال آمریکا حداقل یک ساعت فعالیت روزانه را برای اکثر کودکان توصیه می‌کند.
  • خواب منظم شبانه. کودکان در سنین مدرسه به 9 تا 12 ساعت خواب در هر شب نیاز دارند. نوجوانان باید هر شب بین 8 تا 10 ساعت بخوابند. در تعطیلات آخر هفته نیز کودکان و نوجوانان نباید بیش از یک ساعت دیرتر از زمان خواب معمول خود بخوابند.

کنترل استرس و نگرانی در کودکان

بیشتر کودکان، درست مانند بزرگسالان، گهگاه احساس نگرانی یا استرس دارند. از آنجایی که نگرانی و استرس می‌تواند باعث سردرد شود، برای کودکان مهم است که روش‌های سالم مقابله با این احساسات را بیاموزند. تمرینات تنفسی ساده هر شب قبل از خواب می‌تواند در این زمینه کمک کند.

برای کودکانی که برای مدیریت نگرانی به کمک بیشتری نیاز دارند، مشاوره و انواع خاصی از درمان‌ها می‌تواند مفید باشد.

 

کنترل سردردهای مکرر یا شدید کودک

اگر کودک سردردهای مکرر یا بسیار شدید دارد، ممکن است به مصرف داروی پیشگیری از سردرد به صورت روزانه نیاز باشد.

داروهای مختلفی برای پیشگیری از سردرد استفاده می‌شود. این داروها معمولاً با دوز کم شروع می‌شوند و به آرامی افزایش می‌یابند، تا احتمال بروز عوارض جانبی کاهش یابد.

درمان با داروهای پیشگیری روزانه معمولاً تا رسیدن به هدف (یک سردرد در هفته یا کمتر) برای چندین ماه ادامه می‌یابد.

منبع: The Child Neurology Foundation

IR-0523-ABD-8128-AS