علائم، علت‌ها، درمان و راه‌های پیشگیری آمبولی ریه

آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) یا به‌اختصار PE؛ یکی از انواع ترومبوآمبولی وریدی به شمار می‌رود و در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند زندگی افراد را به خطر بیندازد.

ترومبوآمبولی وریدی چیست ؟

ترومبوآمبولی وریدی وضعیتی است که در آن لخته خون در یکی از وریدها تشکیل می‌شود و شامل دو نوع اصلی است: ترومبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریه .(PE)

ترومبوز ورید عمقی زمانی پیش می‌آید که لخته خون در یکی از ورید(سیاهرگ)های عمقی بدن، معمولاً در ساق، ران یا لگن تشکیل شود. در بعضی موارد، DVT  ممکن است در بازوها هم ایجاد شود.

آمبولی ریه چیست و چه عواملی باعث بروز آن می‌شود؟

آمبولی ریه زمانی پیش می‌آید که لخته خونی که در نقطه‌ای دیگر از بدن تشکیل شده (معمولاً وریدهای عمقی پا، ران یا لگن)، به ریه برسد و مسیر جریان خون را در یک یا چند شریان ریوی مسدود کند؛ این وضعیت می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و سایر قسمت‌های بدن شود.

آمبولی ریه یک مشکل جدی است و می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• آسیب دائمی به بافت ریه‌ها
• کاهش سطح اکسیژن خون
• آسیب به سایر اندام‌های بدن به‌دلیل کمبود اکسیژن کافی

آمبولی ریه می‌تواند زندگی افراد را به خطر بیندازد، به‌ویژه اگر لخته خون بزرگ باشد یا چندین لخته به‌طور هم‌زمان وجود داشته باشد.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به آمبولی ریه (PE) قرار دارند؟

هر کسی ممکن است دچار آمبولی ریه شود، اما بعضی عوامل می‌توانند احتمال بروز این وضعیت را افزایش بدهند:

• انجام جراحی، به‌ویژه جراحی‌های تعویض مفصل
• بعضی شرایط پزشکی مثل:
• سرطان‌ها
• بیماری‌های قلبی مثل نارسایی قلبی
• بیماری‌های ریوی
• شکستگی استخوان لگن یا پا، یا هر نوع آسیب‌دیدگی شدید
• مصرف داروهای هورمونی، مثل قرص‌های جلوگیری از بارداری
• بارداری و بعد از زایمان (خطر آمبولی ریه در دوران بارداری و تا حدود شش هفته بعد از زایمان بیشتر است.)
• بی‌تحرکی طولانی‌مدت (مثل بستری بودن در تخت، گچ‌گرفتگی اندام (معمولاً پا) یا سفر هوایی طولانی‌مدت)
• افزایش سن (خطر بروز آمبولی ریه با افزایش سن، به‌ویژه بعد از ۴۰ سالگی، بیشتر می‌شود.)
• چاقی

علائم آمبولی ریه

نشانه‌ها و علائم آمبولی ریه ممکن است در هر فرد متفاوت باشد، اما علائم شایع آن عبارتند از:

• تنگی نفس
• تنفس سریع‌تر از حالت معمول
• درد یا ناراحتی در قفسه سینه، به‌ویژه درد تیز و خنجری موقع تنفس عمیق
• سرفه ( که ممکن است با خون همراه باشد)
• افزایش سرعت ضربان قلب
• فشار خون بسیار پایین، سرگیجه، سبکی سر یا در موارد نادر غش کردن

اگر فرد یکی از این علائم و در عین حال احساس درد یا تورم پا داشته باشد، احتمال این‌که لخته خون از پا به سمت ریه حرکت کرده و باعث آمبولی ریه شده باشد، بیشتر است.

آمبولی ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر شرح‌حال، علائم و معاینه‌ی فیزیکی ما نشان‌دهنده‌ی احتمال وجود آمبولی ریه باشد، پزشک برای تأیید یا رد تشخیص، آزمایش‌هایی انجام می‌دهد.
بعضی از آزمایش‌هایی که برای تشخیص یا رد آمبولی ریه (PE) انجام می‌شوند، شامل آزمایش خون D-dimer و تصویربرداری (معمولاً سی‌تی‌‌آنژیوگرافی ریه) می‌شوند.

بعضی بیماران با تشخیص احتمالی آمبولی ریه ممکن است از نظر ترومبوز ورید عمقی (DVT) هم مورد بررسی قرار گیرند.

درمان آمبولی ریه

اگر دچار آمبولی ریه شویم، باید خیلی فوری مورد درمان پزشکی قرار بگیریم. هدف از درمان، از بین بردن لخته‌های خونی و پیشگیری از تشکیل لخته‌های جدید است. درمان شامل داروها و روش‌های تخصصی است.

درمان آمبولی ریه با داروها

1. داروهای ضدانعقاد  یا رقیق‌کننده‌ خون: این داروها باعث می‌شوند لخته‌های موجود بزرگ‌تر نشوند و از تشکیل لخته‌های جدید جلوگیری شود و ممکن است به شکل تزریقی یا خوراکی تجویز شوند. این داروها می‌توانند باعث خون‌ریزی شوند (به‌ویژه اگر سایر داروهای رقیق‌کننده خون را مصرف می‌کنیم).
2. داروهای ترومبولیتیک یا حل‌کننده لخته: این داروها برای از بین بردن یا حل‌کردن لخته‌های خونی به‌کار می‌روند و معمولاً در در بخش مراقبت‌های ویژه،  با نظارت دقیق و در مواردی تجویز می‌شوند که لخته بزرگ باشد و بتواند باعث بروز علائم شدید یا عوارض خطرناک شود. این داروها می‌توانند باعث خون‌ریزی ناگهانی و شدید شوند، بنابراین فقط زمانی استفاده می‌شوند که آمبولی ریه جدی و تهدید‌کننده باشد.

روش‌های تخصصی درمان آمبولی ریه

1. برداشتن لخته با کاتتر : در این روش، پزشک از یک لوله‌ باریک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) برای دسترسی به لخته در ریه استفاده می‌کند، بعد با ابزار مخصوصی که از داخل کاتتر عبور داده می‌شود، لخته را خرد و از رگ خارج می‌کند یا دارویی مخصوص از راه کاتتر به‌طور مستقیم در محل لخته تزریق می‌کند تا سریع‌تر حل شود.
2. فیلتر وِنا کاوا: این روش ممکن است برای افرادی که نمی‌توانند داروهای رقیق‌کننده خون مصرف کنند، مورداستفاده قرار بگیرد. در این روش پزشک یک فیلتر کوچک در یکی از سیاهرگ‌های بزرگ بدن (ونا کاوا) قرار می‌دهد. این فیلتر از رسیدن لخته‌ها به ریه و ایجاد آمبولی ریه جلوگیری می‌کند، اما از تشکیل لخته‌های جدید پیشگیری نمی‌کند.

پیشگیری از آمبولی ریه

پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی جدید می‌تواند از بروز آمبولی ریه جلوگیری کند. راه‌های پیشگیری شامل موارد زیر است:

• ادامه مصرف داروهای رقیق‌کننده خون (در صورت تجویز و صلاحدید پزشک معالج). همچنین لازم است به‌طور منظم برای چک‌آپ به پزشک مراجعه کنیم تا مطمئن شویم دوز داروهایمان در پیشگیری از لخته خون مؤثر است و باعث خون‌ریزی هم نمی‌شود.
• رعایت سبک زندگی سالم برای قلب، مثل رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و ترک سیگار (در صورت مصرف سیگار).
• استفاده از جوراب‌های فشاری طبی برای پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی (با مشورت پزشک)
• حرکت دادن پاها هنگام نشستن طولانی، برای مثال موقع سفرهای طولانی.
• بلند شدن و حرکت کردن در اولین فرصت ممکن بعد از جراحی یا زمانی که مجبوریم در تخت بستری باشیم.

به‌طور کلی تشخیص و درمان سریع آمبولی ریه می‌تواند خطر عوارض شدید و مرگ ناشی از آن را به میزان چشمگیری کاهش بدهد. بنابراین آشنایی با این وضعیت و علائم آن اهمیت زیادی دارد.

IR-1227-ABD-4605-AS

منابع:

1. https://www.nhlbi.nih.gov
2. https://medlineplus.gov/
3. https://www.uptodate.com/