همه‌‌ی ما به صدای ساز نوازنده‌های تازه‌کار گوش کرده‌ایم. این نوازنده‌ها گاهی خارج از ریتم می‌نوازند و گوش ما این ناهنجاری را تشخیص می‌دهد. قلب ما هم دقیقاً مثل یک ساز موسیقی است که با ریتم خاص خودش نواخته می‌شود. اما زمانی‌که این ریتم طبیعی به‌هم می‌ریزد و دچار اختلال می‌شود، اصطلاحاً آریتمی قلبی اتفاق می‌افتد و صدای موسیقی قلب ناهنجار می‌شود.
فیبریلاسیون دهلیزی نوعی از آریتمی سینوسی
بخشی از قلب که مسئول تحریک الکتریکی ماهیچه‌های قلب برای انقباض است، گره سینوسی نامیده می‌شود. گره سینوسی در واقع نیروگاه (ژنراتور) قلب است و زمانی‌که فعالیت آن به‌دلایل مختلف دچار اختلال می‌شود، آریتمی سینوسی اتفاق می‌افتد. یکی از شایع‌ترین انواع آریتمی سینوسی، فیبریلاسیون دهلیزی (AF) است.
فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟
قلب ما از ۴ حفره تشکیل شده است، دو حفره بالای دهلیزها و دو حفره پایین بطن‌ها هستند. در حالت نرمال، دهلیزها زودتر از بطن‌ها منقبض می‌شوند تا خون را در کل بدن به گردش دربیاورند. در فیبریلاسیون دهلیزی، دهلیزها ساز خودشان را می‌زنند و هماهنگی خود را با انقباض بطن‌ها از دست می‌دهند. در نتیجه این اختلال، ضربان قلب سریع و نامنظم شده و باعث می‌شود گردش خون در بدن به‌درستی اتفاق نیفتد و احتمال نارسایی قلبی افزایش یابد.
این آریتمی قلبی باعث می‌شود که بعد از مرحله انقباض، خون بیشتری داخل دهلیزها باقی بماند. این خون به مرور زمان می‌تواند تبدیل به لخته خونی شود. این لخته شاید به سمت بقیه اعضای بدن حرکت کند و مشکلات جدی برای سلامتی‌مان ایجاد کند که یکی از آنها سکته مغزی است.
علائم فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟
این بیماری ممکن است عوارض خطرناکی داشته باشد. پس اگر علائم فیبریلاسیون دهلیزی را در خودمان مشاهده کردیم یا احتمال می‌دهیم که به این بیماری مبتلا باشیم، حتما باید با پزشکمان درمیان بگذاریم. البته این بیماری همیشه علائم مشخصی ندارد و در بسیاری از موارد بدون علامت است، اما می‌تواند موارد زیر را به همراه داشته باشد:
- احساس تپش قلب
- احساس خستگی مفرط
- ضعف
- گیجی
- احساس سبکی در سر
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تنگی نفسی
شدت علائم فیبریلاسیون دهلیزی در چه افرادی بیشتر است؟
برای پاسخ به سوال بالا فیلم کوتاه زیر را مشاهده کنید.
چه کسانی در معرض خطر فیبریلاسیون دهلیزی هستند؟
این اختلال در افراد بالای ۶۰ سال شایع‌تر است، اما نباید فکر کنیم که برای جوان‌ها اتفاق نمی‌افتد، چون هرکسی با هر سنی ممکن است به آن دچار شود. همچنین افراد مسنی که فشار خون بالا، نارسایی قلبی و دیابت دارند در معرض خطر بیشتری هستند.
بیماری‌های زیر می‌توانند زمینه را برای بروز فیبریلاسیون دهلیزی فراهم کنند:
- فشار خون بالا
- بیماری‌های دریچه‌ی قلب
- بیماری‌های عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- نارسایی قلبی
- سابقه جراحی قلب
- بیماری‌های ریوی
- پرکاری تیروئید
- بیماری‌های مادرزادی قلبی
- آپنه خواب (وقفه تنفسی بیش از ۱۰ ثانیه در حین خواب)
همچنین مصرف الکل، مواد مخدر و کافئین هم می‌تواند احتمال بروز فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد.
فیبریلاسیون دهلیزی چه خطراتی دارد؟
- چرا خطر سکته مغزی در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی بیشتر از سایر افراد است؟
- در چه گروهی از مبتلایان به فیبریلاسیون دهلیزی، خطر بروز سکته مغزی بیشتر است؟
- نارسایی قلب چه ارتباطی با فیبریلاسیون دهلیزی دارد؟
تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی چگونه انجام می‌شود؟
اولین چیزی که پزشک برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی نیاز دارد، نوار قلب است. در نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب ما با استفاده از حسگرهایی که روی قفسه سینه کار گذاشته می‌شود، ثبت می‌گردد.
ممکن است پزشک برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی از ما بخواهد چند روز در حین فعالیت‌های روزمره، فعالیت قلب‌مان ثبت شود. برای این کار از دستگاه هولتر مانیتورینگ استفاده می‌شود که شبیه به دستگاه نوار قلب است و فعالیت الکتریکی قلب را به‌طور مداوم ثبت می‌کند.
در مرحله بعد ممکن است پزشک به بررسی‌های بیشتری برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی نیاز داشته باشد. آزمایش خون جهت بررسی وضعیت کبد، کلیه و تیروئید، عکس قفسه سینه، اکوکاردیوگرافی، تست ورزش و تصویربرداری تخصصی از قلب مثل ام آر آی یا سی تی اسکن، چند نمونه از این بررسی‌ها هستند که به پزشک در تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی کمک می‌کنند.
درمان فیبریلاسیون دهلیزی چگونه انجام می‌شود؟
با توجه به این که علائم فیبریلاسیون دهلیزی چقدر شدید یا خفیف هستند، پزشک می‌تواند روش‌های مختلفی را برای درمان این بیماری به‌کار گیرد.
یکی از راه‌های درمان این نوع آریتمی قلبی، درمان دارویی است که پزشک با توجه به تشخیص، ممکن است این داروها را برایمان تجویز کند:
- داروهایی برای کاهش ضربان قلب (مانند بتابلوکرها)
- داروهایی برای کاهش فشار انقباض‌ها (مانند مهارکننده‌ی کانال‌های کلسیم)
- داروهایی برای برگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی (مانند مهارکننده‌ی کانال‌های سدیم)
- داروهایی برای پیشگیری از ایجاد شدن لخته‌ی خونی (ضدانعقادها یا ضدپلاکت‌ها)
افرادی که از دارو برای کاهش ضربان قلب استفاده می‌کنند، ممکن است لازم باشد از دستگاه ضربان‌ساز (پیس میکر) هم استفاده کنند. این دستگاه که حکم باتری را دارد، داخل بدن زیر پوست کار گذاشته می‌شود و زمانی که سرعت ضربان قلب کم می‌شود، امواج الکتریکی به قلب می‌فرستد.
در بعضی موارد درمان دارویی کافی نیست. در نتیجه پزشک با شیوه‌هایی مثل شوک الکتریکی برای بازگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی، درمان فیبریلاسیون دهلیزی را پیش می‌برد.
یکی دیگر از راه‌های درمان فیبریلاسیون دهلیزی سوزاندن بافت قلبی (ابلیشن) است. در این شیوه‌ی درمانی، بخش‌هایی از بافت‌های سطحی قلب سوزانده می‌شود تا عامل ایجاد مشکل از بین برود.
بخش‌های مختلف درمان فیبریلاسیون دهلیزی
- کنترل عوامل خطرزا مثل دیابت، فشارخون و چاقی
- کاهش خطر بروز سکته مغزی با داروهای ضدانعقادخون
- کنترل تعداد زیاد ضربان قلب با دارو
- کنترل علائم با برگرداندن ریتم قلب به حالت طبیعی با:
- مصرف دارو
- شوک الکتریکی قلبی
- سوزاندن مدارهای الکتریکی غیرطبیعی قلب
اگر در درمان فیبریلاسیون دهلیزی کوتاهی کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
همان طور که گفتیم یکی از خطرناک‌ترین عوارض فیبریلاسیون دهلیزی، سکته مغزی است. این بیماری ریسک سکته مغزی، عود سکته مغزی و مرگ را تا ۵ برابر افزایش می‌دهد. اگر پزشک ریسک سکته مغزی را بالا تشخیص بدهد، داروهای ضد انعقاد تجویز می‌کند تا از این عارضه پیشگیری کند؛ مانند نسل جدید داروهای ضد انعقاد.
حالا که می‌دانیم عدم درمان فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است چه عوارض خطرناک و برگشت‌ناپذیری داشته باشد، نسبت به آریتمی قلبی خود حساس باشیم و با مشاهده‌ی علائم سریعاً به پزشک مراجعه کنیم. امیدواریم که دهلیزهایمان هیچ‌وقت ساز مخالف نزنند!
چگونه می‌توان از بروز سکته مغزی، به عنوان مهم‌ترین عارضه فیبریلاسیون دهلیزی پیشگیری کرد؟
- آیا مصرف آسپرین برای کاهش بروز سکته مغزی در این افراد مناسب است؟
- با داروهای ضدانعقاد قابل استفاده برای کاهش خطر بروز سکته مغزی در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی آشنا شویم
- مشکلات وارفارین به عنوان داروی قدیمی ضدانعقاد خون چیست؟
- مزایای نسل جدید داروهای ضدانعقاد خون، نسبت به داروی قدیمی وارفارین چیست؟
- مهم‌ترین شرط استفاده از داروهای ضدانعقادخون برای بهره بردن از تاثیر مثبت آنها چیست؟
پاسخ به سوالات بالا را در فیلم کوتاه زیر مشاهده کنید.
