عامل خطر (Risk Factor) به عاملی گفته می‌شود که وجود آن منجر به افزایش احتمال ابتلا به یک بیماری می‌شود. با توجه به این‌که فشار خون بالا می‌تواند عوارض مهمی مثل حمله قلبی و سکته مغزی داشته باشد، آگاهی از عوامل خطرآن از اهمیت زیادی برخوردار است.

با مطالعه مطلب پیش‌رو، می‌توانیم از عوامل خطر فشار خون بالا و میزان احتمال ابتلای خود به این بیماری، بیشتر آگاه شویم.

عوامل خطر ژنتیکی و فیزیکی

عوامل خطر ژنتیکی و فیزیکی رایج در ابتلا به فشار خون بالا عبارتند از:

سابقه خانوادگی

اگر والدین یا سایر بستگان نزدیک ما به فشار خون بالا مبتلا باشند، احتمال ابتلای ما هم بیشتر می‌شود.

سن

احتمال ابتلا به فشار خون بالا با افزایش سن بیشتر می‌شود؛ به این دلیل که رگ‌های خونی ما با افزایش سن به تدریج بخشی از خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند که این مسئله می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود.

جنسیت

تا سن 64 سالگی، مردان بیشتر از زنان به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند، اما از 65 سالگی به بعد، زنان بیشتر در معرض فشار خون بالا هستند.

بیماری‌های زمینه‌ای

درصد کمی از موارد فشار خون بالا، از نوع فشار خون ثانویه هستند؛ یعنی نوعی که علت بروز آن، وجود یک بیماری دیگر است. مثل:

  • بعضی از بیماری‌های ساختاری قلبی
  • اختلالات کلیوی و بیماری مزمن کلیوی: فشار خون بالا هم می‌تواند ناشی از بیماری‌های کلیوی باشد و هم می‌تواند منجر به بیماری‌های کلیوی شود.در فشار خون بالای ثانویه، لازم است شرایطی که منجر به بروز این مسئله شده‌اند، بررسی و درمان شوند تا بتوانیم فشار خون خود را کنترل کنیم.

عوامل خطر قابل‌اصلاح

بعضی از عوامل خطر، قابل‌‌تغییر هستند و ما می‌توانیم برای کمک به پیشگیری و مدیریت فشار خون بالا آن‌ها را اصلاح کنیم. این عوامل خطر عبارتند از:

فعالیت‌بدنی ناکافی

فعالیت بدنی برای سلامت قلب و سیستم گردش خون و همچنین کنترل فشار خون، بسیار مفید است. نداشتن فعالیت‌بدنی کافی، خطر ابتلا به فشار خون بالا را بیشتر می‌کند.

ضمن این‌که ورزش و فعالیت‌بدنی، به مدیریت وزن، تقویت قلب و کاهش سطح استرس کمک‌ می‌کنند.

رژیم‌غذایی ناسالم؛ به ویژه رژیم‌غذایی سرشار از سدیم

رعایت یک رژیم‌غذایی که شامل منابع موردنیاز بدن ما باشد، برای حفظ سلامتی ضروری است و انتخاب غذاهای سالم، می‌تواند نقش موثری در کاهش فشار خون داشته باشد. یک رژیم‌غذایی مناسب برای سلامتی قلب، رژیمی سرشار از موادغذایی زیر است:

  • میوه‌ها
  • سبزیجات
  • غلات کامل (سبوس‌‌دار)
  • لبنیات کم‌چرب
  • گوشت مرغ و ماهی
  • آجیل و حبوبات

رعایت این رژیم‌غذایی علاوه بر این‌که به ما در مدیریت بهینه فشار خونمان کمک می‌کند، احتمال بروز حمله قلبی، سکته مغزی و دیگر مشکلات سلامتی را در ما کاهش می‌دهد.

می‌توانیم با مطالعه برچسب‌های مواد غذایی در زمان خرید، انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشیم؛ یعنی مواد غذایی حاوی مقادیر کمتری چربی‌های اشباع‌شده (به دلیل خطر افزایش سطح کلسترول) و نمک یا سدیم (به دلیل خطر افزایش فشار خون‌) را تهیه کنیم. ضمن این‌که لازم است برای حفظ سلامتی قلب خود، مصرف گوشت‌های چرب و فرآوری‌شده و موادغذایی حاوی شکر افزوده، مثل نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر را محدود کنیم.

رژیم‌غذایی DASH، “Dietary Approaches to Stop Hypertension” یعنی ” رژیم غذایی طراحی‌شده با هدف توقف فشار خون بالا “، رژیمی متمرکز بر سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل و شامل لبنیات فاقد چربی یا کم‌چرب، ماهی، مرغ، لوبیا و آجیل است. در این رژیم، مصرف غذاهایی که نمک (سدیم) زیاد دارند، غذاهای حاوی قند اضافه‌شده ازجمله شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای حاوی چربی‌های اشباع‌شده مثل گوشت‌های چرب و لبنیات پرچرب، محدود می‌شود. این رژیم غذایی برای کمک به کنترل فشار خون بالا طراحی شده است.

اضافه‌وزن یا چاقی

اضافه‌وزن یا چاقی، با تحمیل فشار اضافی بر قلب و سیستم گردش خون ما، می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی سلامتی شده و خطر ابتلا به بیماری‌های زیر را بیشتر کند:

کاهش وزن حتی به میزان کم، می‌تواند نقش موثری در بهبود وضعیت سلامتی ما ایفا کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند کاهش وزن به میزان دو تا چهار کیلوگرم، می‌تواند به کاهش فشار خون سیستولی به میزان سه تا هشت میلی‌متر جیوه کمک کند و این تاثیر تنها در چند هفته قابل مشاهده است. برای دانستن مناسب‌ترین روش کاهش وزن، بهتر است از پزشک معالج خود راهنمایی بگیریم.

کلسترول بالا

با وجود این‌که حفظ سطح کلسترول خون در محدوده طبیعی برای حفظ سلامت قلب و کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی بسیار مهم است، سطح کلسترول خون(کلسترول بد) در بیشتر از نیمی از افراد مبتلا به فشار خون بالا، از حد طبیعی بالاتر است. بنابراین لازم است اعداد کلسترول خون خود را بدانیم و در فواصل مشخص شده طبق نظر پزشک معالج خود کلسترول خون خود را با آزمایش خون، اندازه گیری کنیم.

دیابت

بیشتر افراد مبتلا به دیابت، به فشار خون بالا هم مبتلا می‌شوند. قند خون بالای ناشی از دیابت می‌تواند به رگ‌های خونی و اعصابی که قلب و عروق خونی ما را کنترل می‌کنند آسیب برساند و با گذشت زمان، این آسیب می‌تواند منجر به بیماری قلبی شود. به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت نسبت به افراد غیردیابتی در سنین پایین‌تری به بیماری قلبی مبتلا می‌شوند. ضمن این‌که بزرگسالان مبتلا به دیابت به‌طور تقریبی دو برابر بیشتر از سایر بزرگسالان در معرض ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی قرار دارند. خبر خوب این است که اقداماتی که برای مدیریت دیابت و کنترل قند خون خود انجام می‌دهیم، به کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی یا سکته مغزی هم کمک می‌کنند.

استعمال دخانیات و تنباکو

سیگار کشیدن، هم می‌تواند منجر به افزایش موقت فشار خون ما شود و هم خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش ‌می‌دهد. همچنین می‌تواند به خطر تشکیل پلاک و آسیب سرخرگ‌ها (آترواسکلروز) منجر شود، حتی قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران خطر بیماری قلبی را در افراد غیرسیگاری هم بیشتر می‌کند. ترک سیگار می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات سلامتی را کم کند و هر چه زودتر سیگار را ترک کنیم، بهتر است. بعضی از مزایای ترک سیگار که به دنبال آن قابل مشاهده است عبارتند از:

  • کاهش ضربان‌قلب و فشار خون
  • کاهش مونوکسید کربن در خون (مونوکسید کربن توانایی خون برای حمل اکسیژن را کم می‌کند)
  • بهبود گردش خون
  • کاهش سرفه و خس خس سینه

استرس

استرس بیش از حد ممکن است به افزایش فشار خون منجر شود. با داشتن عادت‌های سالمی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود می‌توان با استرس مقابله کرد.

  • ورزش منظم
  • خواب کافی؛ حداقل هفت‌ساعت در شبانه روز
  • پرهیز از پرخوری، مصرف الکل و کشیدن سیگار
  • داشتن ارتباط‌های اجتماعی
  • تغییر نحوه واکنش خود به شرایط دشوار و تمرکز روی نکات مثبت
  • زمان گذاشتن برای انجام فعالیت‌های لذت‌بخش

به یاد داشته باشیم که با افزایش آگاهی از عوامل خطرساز ابتلا به فشار خون بالا، می‌توانیم قدم‌های موثری برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری و عوارض مهم آن برداریم.

منابع: heart, niddk

IR-0826-ABD-2334-AS