ویروس HPV ؛ علائم، پیشگیری و درمان

خلاصه صوتی این محتوا را بشنویم:

عفونت با ویروس HPV، می‌تواند در بعضی موارد منجر به بروز عوارض جدی مثل سرطان شود، بنابراین مهم است آگاهی‌ لازم را درباره علائم این عفونت، راه‌های انتقال و چگونگی پیشگیری از ابتلا به آن داشته باشیم. در این مطلب به انواع ویروس HPV، راه‌های انتقال و نحوه پیشگیری از ابتلا به آن می‌پردازیم.

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) چیست؟

 ویروس پاپیلومای انسانی یا به اختصار  “HPV” (human papillomavirus) ویروسی است که می‌تواند منجر به ایجاد زگیل پوستی، زگیل تناسلی و بعضی از انواع سرطان شود. بیش از ۱۰۰ نوع  ویروس HPV وجود دارند که انواع مختلف آن می‌توانند منجر به بروز مشکلات سلامتی متفاوتی شوند.

HPV یک عفونت ویروسی شایع است که معمولاً باعث رشد غیرطبیعی پوست یا غشای مخاطی و بروز زگیل می‌شود. در بیش‌تر موارد عفونت HPV خود به خود بهبود پیدا می‌کند اما بعضی از انواع عفونت‌های HPV باعث ایجاد  زگیل تناسلی می‌شوند و بعضی می‌توانند انواع مختلفی از سرطان مثل سرطان دهانه رحم و مقعد را ایجاد کنند.

البته بیشتر عفونت‌های HPV منجر به سرطان نمی‌شوند، انواع دیگر سرطان‌ها در ارتباط با عفونت HPV شامل سرطان‌های آلت تناسلی، واژن، فرج و قسمت پشت گلو (اوروفارنکس) می‌باشند‌.

این عفونت‌ها در بیشتر موارد با تماس جنسی یا سایر تماس‌های پوستی منتقل می‌شوند. واکسن‌ها می‌توانند به محافظت در برابر سویه‌های HPV که باعث ایجاد زگیل تناسلی و در بعضی موارد سرطان دهانه رحم می‌شوند، کمک کنند.

علائم عفونت HPV چیست؟

در بیشتر موارد، سیستم‌ایمنی بدن می‌تواند عفونت HPV را در عرض دوسال از بین ببرد و زگیل هم ایجاد نمی‌شود. وقتی که زگیل ظاهر می‌شود، بسته به نوع HPV، ظاهر آن متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

زگیل تناسلی

بعضی از انواع HPV می‌توانند منجر به ایجاد زگیل‌های تناسلی شوند. زگیل‌های تناسلی به شکل برجستگی‌های کوچک شبیه گل‌کلم یا برآمدگی‌های ریز ظاهر می‌شوند. در زنان، زگیل تناسلی بیشتر در ناحیه فرج ظاهر می‌شود، اما می‌تواند در نزدیکی مقعد، دهانه رحم یا واژن هم ایجاد شود.

در مردان زگیل تناسلی روی آلت تناسلی و بیضه یا اطراف مقعد ظاهر می‌شود. زگیل تناسلی به‌ندرت باعث ناراحتی یا درد می‌شود، اگرچه ممکن است گاهی خارش داشته باشد یا حساس شود.

زگیل‌های معمولی

زگیل‌های معمولی به‌صورت برجستگی‌های خشن روی پوست ظاهر می‌شوند که در بیش‍‌تر موارد گرد یا بیضی‌شکل هستند و کمتر از یک سانتی‌متر عرض دارند اما گاهی به هم می‌پیوندند یا بزرگتر می‌شوند. زگیل‌های معمولی ممکن است در هر ناحیه‌ای از بدن ایجاد شوند، معمولاً این زگیل‌ها روی دست ها و زانوها ظاهر می‌شوند.

زگیل کف پا

این زگیل‌ها به‌صورت ضایعاتی گرد، کوچک، خشن و ضخیم در کف پا ظاهر می‌شوند، که ممکن است رشد کنند و مناطق بزرگتری را درگیر کنند و باعث احساس ناراحتی شوند. این نوع زگیل روی خطوط طبیعی پوست کف پا ظاهر می‌شود. رگ‌های خونی کوچک و گرفته که شبیه نقاط سیاه یا دانه‌های ریز هستند، معمولاً در زگیل‌های کف پا دیده می‌شوند.

زگیل‌های مسطح

زگیل‌های مسطح معمولاً به صورت برجستگی‌هایی کوچک به رنگ پوست، صورتی یا قهوه ای روی پوست ظاهر می‌شوند و در بیشتر موارد روی صورت، دست‌ها و پاها ظاهر می‌شوند.

راه‌‌های انتقال ویروس HPV

لمس کردن زگیل شخصی دیگر می‌تواند منجر به آلوده شدن به ویروس عامل زگیل (HPV) شود. احتمال آلودگی با ویروس HPV در پوستی که آسیب دیده، بیشتر است، اما این ویروس می‌تواند پوست سالم را هم آلوده کند. ممکن است شش ماه یا بیشتر از قرارگیری در معرض ویروس بگذرد تا زگیل ظاهر شود.

عفونت‌های HPV تناسلی از راه تماس دهان یا اندام تناسلی با دستگاه تناسلی فردی که به ویروس HPV آلوده است، منتقل می‌شوند. این انتقال معمولاً از طریق رابطه جنسی دهانی، واژینال یا مقعدی اتفاق می‌افتد. اما از طریق تماس نزدیک پوست به پوست در ناحیه تناسلی، حتی بدون داشتن رابطه جنسی، هم می‌تواند پیش بیاید.

بعضی از عفونت‌های HPV که منجر به ضایعات در دهان یا دستگاه تنفسی فوقانی می‌شوند، از طریق رابطه‌جنسی دهانی منتقل می‌شوند.

ضمن این‌که بسیاری از افراد مبتلا به HPV نمی‌دانند که عفونت دارند، بنابراین به راحتی و بدون آن‌که متوجه شوند می‌توانند آن را به شرکای جنسی خود منتقل کنند و احتمال ابتلا به عفونت تناسلی HPV در افرادی که شرکای جنسی زیادی دارند، بیش‌تر است.

مشکلات و بیماری‌های ناشی از عفونت HPV

بسیاری از افراد آلوده به HPV هیچ علامتی ندارند و متوجه آن نمی‌شوند و در بیشتر موارد، عفونت به خودی خود در عرض دو سال بهبود پیدا می‌کند. اما در بعضی افراد، عفونت از بین نمی‌رود و می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود.

افراد مبتلا به عفونت طولانی مدت HPV شانس بیشتری برای ابتلا به سایر مشکلات سلامتی دارند. انواع مختلف HPV می‌توانند مشکلات مختلفی ایجاد کنند که بعضی از آن‌ها می‌توانند جدی باشند از جمله:

• عفونت HPV در اندام تناسلی می‌تواند منجر به سرطان دهانه رحم، سرطان واژن در خانم‌ها و سرطان آلت تناسلی در آقایان شود. بعضی انواع دیگر HPV می‌توانند منجر به ایجاد زگیل تناسلی شوند.
• عفونت HPV در اطراف مقعد می‌تواند باعث سرطان مقعد شود.
• عفونت HPV در دهان و گلو می‌تواند باعث سرطان دهان و گلو شود.

این مشکلات جدی معمولاً سال‌های بعد از اولین باری که شخص با ویروس HPV  آلوده شده است اتفاق می‌افتد.

عوامل خطر ابتلا به HPV

عوامل خطر ابتلا به عفونت HPV عبارتند از:

تعدد شرکای جنسی

هرچه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد، احتمال ابتلا به عفونت HPV تناسلی بیشتر می‌شود. داشتن رابطه جنسی با فردی که چندین شریک جنسی داشته است هم خطر ابتلا به این عفونت را افزایش می‌دهد.

ضعف سیستم‌ایمنی

افرادی که سیستم‌ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت HPV هستند. ابتلا به HIV یا ایدز یا مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم‌ایمنی باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود.

 پوست آسیب‌دیده

مناطق آسیب‌دیده پوست بیشتر مستعد ابتلا به زگیل‌های معمولی هستند

تشخیص عفونت HPV

زگیل‌های پوستی بر اساس ظاهرشان قابل تشخیص هستند و معمولاً انجام بیوپسی پوست و سایر آزمایش‌ها برای تشخیص آن‌ها ضرورتی ندارد.

در شرایطی که زگیل عجیب به نظر برسد، به سرعت رشد کند، دردناک شود یا با درمان بهبود پیدا نکند، باید حتماً به پزشک مراجعه کنیم. ضمن این‌که گاهی سرطان پوست و سایر انواع مشکلات پوستی هم تظاهراتی شبیه به زگیل دارند.

برای بعضی از انواع HPV آزمایش‌هایی وجود دارد، اما برای بعضی دیگر آزمایشی وجود ندارد. تشخیص زگیل تناسلی در ما توسط پزشک معالج، به معنای ابتلای ما به عفونت HPV است.

برای تشخیص HPV، پزشکان غربالگری سرطان دهانه رحم را هم توصیه می‌کنند، که در بیشتر موارد شامل انجام منظم تست “پاپ‌اسمیر” است. آزمایش HPV می‌تواند به صورت هم‌زمان با تست پاپ‌اسمیر صورت بگیرد و در بعضی موارد این آزمایش به تنهایی برای غربالگری سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود.

تست غربالگری HPV  در مردان توصیه نشده است.

پیشگیری از HPV

دریافت واکسن HPV برای بیشتر افراد، بهترین راه پیشگیری از ابتلا به انواع HPV است. این واکسن در پیشگیری از انواع عفونت HPV که منجر به سرطان گردن رحم و واژن و زگیل تناسلی می‌شود موثر است، البته در صورتی‌که قبل از آلوده شدن فرد به HPV تزریق شود، به همین دلیل است که پزشکان دریافت آن را در سنین پایین توصیه می‌کنند.

محافظت در برابر HPV توسط واکسن‌ها کامل نیست و در بعضی موارد، افرادی که واکسن دریافت می‌کنند هم ممکن است به عفونت HPV مبتلا شوند، اما واکسیناسیون همچنان بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به HPV است.

استفاده از کاندوم هم به طور کامل در برابر HPV محافظت نمی‌کند، اما استفاده از آن همچنان راه مهمی برای محافظت در برابر سایر بیماری‌هایی به‌شمار می‌آید که می‌توانند از طریق رابطه جنسی منتقل شوند.

واکسن HPV

شروع واکسیناسیون HPV برای همه نوجوانان (پسران و دختران) در سنین ۱۱ تا ۱۲ سالگی توصیه می‌شود. بهتر است این واکسن در بازه سنی 9 تا 26 سالگی تزریق شود اما تزریق واکسن تا سن 45 سالگی هم توصیه می‌شود. تعداد دوز واکسن HPV بستگی به سن و وضعیت سلامت سیستم‌ایمنی ما دارد:

• در سنین کمتر از پانزده‌سال و با عملکرد طبیعی سیستم‌ایمنی، باید دو تزریق با فاصله حداقل پنج ماه انجام شود.
• در سنین پانزده‌سال یا بیشتر و با عملکرد طبیعی سیستم ایمنی، باید سه دوز واکسن تزریق شود؛ دوز دوم باید یک تا دو ماه بعد از دوز اول تزریق شود و لازم است بین دوز اول و دوم حداقل چهارهفته فاصله، بین دوز دوم و سوم حداقل دوازده هفته فاصله و بین دوز اول و سوم حداقل  پنج‌ماه فاصله باشد.
• افراد مبتلا به HIV یا نقص سیستم‌ایمنی (مثل افراد مبتلا به بیماری‌های دیگری که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند)، بدون توجه به سن شروع واکسیناسیون، باید سه دوز واکسن تزریق کنند.

درمان HPV

درمان زگیل‌های‌ پوستی، به محل قرار گرفتن آن‌ها و میزان آزاری که به فرد می‌رسانند بستگی دارد. درمان در همه موارد ضروری نیست، به‌عنوان مثال، دو‌سوم زگیل‌های پوستی کودکان بدون هیچ درمانی طی دو سال خود به خود برطرف می‌شوند، با این وجود ممکن است زگیل در این مدت بزرگ شود یا زگیل‌های جدیدی هم ظاهر شوند. ضمن این‌که معمولاً معالجه چند زگیل‌ کوچک نسبت به چند زگیل‌ بزرگ راحت‌تر است، بنابراین بیشتر افراد ترجیح می‌دهند زگیل‌های خود را درمان کنند، به‌خصوص اگر آن‌ها دردناک یا از نظر ظاهری آزاردهنده باشند.

راه های زیادی برای درمان زگیل‌ها وجود دارند و بعضی از آن‌ها به چند هفته یا چند ماه برای تاثیرگذاری نیاز دارند، ضمن این‌که ممکن است زگیل‌ها بعد از درمان دوباره عود کنند.

در حال حاضر دارویی برای درمان قطعی عفونت HPV تناسلی در دسترس نیست و اگر عفونت HPV منجر به مشکلات جدی‌ شود، پزشک در مورد گزینه‌های درمانی تصمیم‌گیری می‌کند. هرچند بعضی مکمل‌ها با تقویت سیستم‌ایمنی می‌توانند به روند موثرتر و سریع‌تر بهبود این بیماری کمک کنند.

AHCC از جمله مکمل‌هایی است که می‌تواند در افراد مبتلا به HPV میزان عفونت را کم کند، این ماده حاوی آلفاگلوکان است که نقش موثری در تقویت سیستم ایمنی دارد. مصرف این مکمل حتی در افراد مقاوم که عفونت آن‌ها بیش از دو سال طول کشیده، می‌تواند گسترش عفونت را سریعتر کم کند.

زنانی که به طور معمول آزمایش پاپ‌اسمیر انجام می‌دهند، می‌توانند قبل از ایجاد سرطان پیگیری‌های لازم را در این زمینه انجام بدهند. باید به خاطر داشته باشیم که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.

به طور کلی، با افزایش آگاهی از این ویروس و راه‌های انتقال و پیشگیری از آن، می‌توانیم احتمال ابتلای خود و دیگران به آن را کم کنیم و از عوارض جدی‌اش در امان بمانیم.

منابع:  uptodate, nhs, cdc, medlineplus, mayoclinic

IR-0726-ABD-2168-AS