عفونت مثانه چیست؟

سیستم ادراری بدن ما شامل کلیه‌ها، حالب‌ها (مجرای انتقال دهنده ادرار از کلیه‌ها به مثانه)، مثانه و مجرای ادراری است. عفونت‌ها بیشتر دستگاه ادراری تحتانی، شامل مثانه و مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند) را درگیر می‌کنند.

زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند.

التهاب مثانه ناشی از عفونت باکتریایی، سیستیت باکتریایی نام دارد و شایع‌ترین نوع عفونت ادراری، به ویژه در زنان است. عفونت مثانه می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد و در صورت گسترش عفونت به کلیه‌ها، می‌تواند به یک مشکل جدی تهدیدکننده سلامت تبدیل شود.

موارد خفیف، اغلب در عرض چند روز به خودی خود بهبود می‌یابند، اما برخی از افراد ممکن است به درمان منظم یا طولانی‌مدت نیاز داشته باشند. به همین دلیل، ضروری است در صورت عدم بهبود علائم به پزشک مراجعه کنیم. معمولاً پزشکان برای درمان سیستیت باکتریایی، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند، اما ما نیز می‌توانیم برای کاهش شانس ابتلا به عفونت ادراری اقداماتی را انجام دهیم.

علائم عفونت مثانه

علائم عفونت مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • احساس شدید و مداوم برای ادرار کردن
  • احساس سوزش هنگام ادرار کردن
  • دفع مکرر مقدار کمی ادرار
  • کدر شدن ادرار
  • ادرار قرمز یا صورتی روشن (نشانه وجود خون در ادرار)
  • ادرار با بوی بد
  • درد لگن در زنان، به ویژه در مرکز لگن و اطراف ناحیه استخوان شرمگاهی
  • احساس فشار در قسمت پایین شکم
  • تب تخفیف

بیشتر بخوانید: زگیل تناسلی چیست؛ تشخیص و علائم آن در زنان و مردان

این علائم ممکن است در سالمندان نادیده گرفته شود یا با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود.

در کودکان خردسال، دوره‌های جدید ادرار کردن غیر ارادی (خیس کردن خود) در طول روز نیز ممکن است نشانه عفونت دستگاه ادراری باشد. شب‌ادراری به خودی خود نشانه عفونت ادرار نیست. علائم احتمالی در کودکان خردسال عبارتند از:

  • درد شکم
  • نیاز به ادرار کردن فوری یا افزایش دفعات ادرار کردن
  • تب ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر
  • ضعف یا تحریک‌پذیری
  • کاهش اشتها و استفراغ

چه چیزی باعث عفونت مثانه می‌شود؟

تصور می‌شود عفونت مثانه بیشتر زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های بی‌ضرری که در روده یا روی پوست ما زندگی می‌کنند، از طریق مجرای ادرار وارد مثانه شوند.

اما برخی موارد ممکن است خطر ابتلا به عفونت مثانه را افزایش دهد، از جمله:

  • داشتن رابطه جنسی
  • شستن یا خشک کردن خود، پس از رفتن به توالت، از پشت بدن به سمت جلو
  • استفاده از سوند یا کاتتر ادراری (قرار دادن یک لوله نازک در مجرای ادرار برای تخلیه مثانه)
  • سن کمتر از ۱ سال یا بیشتر از ۷۵ سال
  • باردار بودن
  • استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری
  • ابتلا به دیابت
  • سیستم ایمنی ضعیف

زنان معمولا بیشتر از مردان به سیستیت مبتلا می‌شوند؛ زیرا فاصله مقعد با مجرای ادرار در آنها کمتر است و مجرای ادرار بسیار کوتاهتری دارند، بنابراین باکتری‌ها می‌توانند راحت‌تر وارد مثانه شوند.

چه کسانی در معرض خطر عفونت مثانه قرار دارند؟

برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به عفونت مکرر مثانه قرار دارند، از جمله خانم‌ها.

همانطور که گفتیم دلیل آن به خاطر آناتومی بدن خانم‌ها است و به خاط اینکه طول پیشابراه در آنها کوتاه‌تر است احتمال ابتلا به عفونت مثانه بیشتر می‌شود.

در صورتی که شرایط زیر را داشته باشیم احتمال ابتلا به عفونت مثانه در ما بیشتر است:

  • فعال بودن از لحاظ جنسی
  • استفاده از برخی روش‌های پیشگیری از بارداری مثل دیافراگم
  • دوران حاملگی
  • دوران یائسگی
  • شیمی‌درمانی و رادیوتراپی
  • دیابت
  • سنگ کلیه
  • ایدز

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در اکثر موارد عفونت مثانه خود به خود و در عرض ۳ روز بهبود پیدا می‌کند. در صورتی که طی این مدت عفونت بهتر بهبود پیدا نکرد باید به پزشک مراجعه کنیم.

اگر شرایط زیر وجود داشته باشد بهتر است از همان شروع علائم برای رفتن پیش پزشک اقدام کنیم:

  • آقایان (آقایان در صورت ابتلا به سیستیت باید حتما به پزشک مراجعه کنند.)
  • دوره حاملگی (هر خانم حامله‌ای که به عفونت مثانه دچار شود نیاز به مراجعه به پزشک دارد.)
  • در صورتی که به طور مکرر دچار عفونت مثانه می‌شویم.
  • اگر برای اولین بار است که به سیستیت مبتلا شدیم.
  • علائمی مثل وجود خون در ادرار،تب و یا درد پهلو داشته باشیم.
  • تهوع و استفراغ داشته باشیم.
  • کودکان با علائم عفونت مثانه در هر صورت باید به پزشک مراجعه کنند.

عفونت مثانه در آقایان باید جدی‌تر گرفته شود چون می‌تواند در اثر شرایطی مثل عفونت و یا بزرگی پروستات،سرطان‌ها و انسداد مجاری ادراری اتفاق بیافتد.

در صورتی که عفونت مثانه در آقایان درمان نشود،مشکلات بزرگتری از جمله آسیب و عفونت کلیه و پروستات ایجاد خواهد کرد.

تشخیص عفونت مثانه

پزشک معالج پس از بررسی شرح حال و معاینه بالینی ممکن است آزمایش ادرار درخواست کند. آزمایش کشت ادرار هم معمولا برای تعیین عامل ایجاد کننده عفونت انجام می‌شود و پزشک بر اساس نتیجه آن اقدام به تجویز آنتی بیوتیک خواهد کرد.

در صورتی که مکرر دچار عفونت مثانه می‌شویم احتمال دارد به تست‌های تشخیصی دیگری مثل سونوگرافی، عکس رادیوگرافی یا سیستوسکوپی نیاز باشد.

درمان عفونت مثانه

درمان عفونت مثانه شامل دو قسمت درمان دارویی و غیردارویی است که در ادامه درباره هرکدام توضیح خواهیم داد.

درمان دارویی عفونت مثانه

قدم اول درمان عفونت مثانه استفاده از آنتی بویتیک است. اینکه چه آنتی بیوتیکی و برای چه مدتی باید مصرف شود بستگی به شرایط کلی سلامت بدن و نوع باکتری ایجاد کننده عفونت دارد.

درمان خانگی عفونت مثانه

علائم خفیف و کمتر از ۳ روز را می‌توانیم به کمک روش‌های زیر تسکین دهیم:

  • قرار دادن کیسه آب گرم روی شکم یا بین ران‌ها
  • اجتناب از رابطه جنسی تا برطرف شدن علائم
  • خودداری از نگه‌داشتن ادرار
  • شستن و پاک کردن بدن، از سمت جلو به عقب
  • شستن آرام ناحیه تناسلی با صابون مخصوص پوست‌های حساس
  • استفاده از استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد (داروها حتما باید با مشورت پزشک یا داروساز مصرف شوند.)
  • نوشیدن مقدار کافی مایعات
  • پرهیز از مصرف الکل

بیشتر بخوانید: علت و روش های درمان شب ادراری در کودکان چیست؟

برای عفونت مثانه چی بخوریم؟

هدف از داشتن برنامه غذایی برای درمان عفونت مثانه، افزایش حجم و رقیق کردن ادرار است.

همچنین مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که خواص آنتی‌باکتریال داشته و با قلیایی کردن ادرار باعث کاهش درد می‌شوند توصیه می‌گردد.

رژیم غذایی که بهتر است رعایت کنیم شامل موارد زیر است:

  • نوشیدن مقدار زیادی مایعات، به ویژه آب
  • مصرف میوه‌هایی مانند موز، زغال اخته، هندوانه، انواع ملون (خربزه، طالبی)، گلابی، سیب و …
  • استفاده از سبزی‌هایی مانند مارچوبه، آووکادو، کرفس، زیتون سیاه، خیار، لوبیا سبز، فلفل دلمه‌ای، انواع لوبیا و …

مصرف نوشیدنی برای رفع عفونت مثانه

نوشیدن مایعات، به ویژه آب، ممکن است به دفع سریع‌تر عفونت از مثانه کمک کند.

برخی افراد بر این باورند که نوشیدن آب زغال اخته (کرن بری) به کاهش علائم کمک می‌کند.

در صورت سابقه‌ی بیماری قلبی یا کلیوی و ابتلا به هر نوع عفونت ادراری، باید در مورد میزان مصرف مایعات برای کمک به تسکین علائم، با پزشک خود مشورت کنیم.

بهتر است از مصرف قهوه، الکل، نوشابه‌های حاوی کافئین و آب مرکبات و نیز غذاهای تند، تا زمانی که عفونت برطرف شود، خودداری کنیم. این موارد می‌توانند با تحریک مثانه، نیاز مکرر یا فوری به دفع ادرار را تشدید کنند.

پیشگیری از عفونت مثانه

در صورت ابتلای مکرر به عفونت مثانه، با رعایت موارد زیر می‌توانیم از بازگشت این عفونت جلوگیری کنیم:

  • عدم استفاده از صابون معطر یا پودر تالک برای شستن ناحیه تناسلی خود (از انواع صابون‌های ساده بدون عطر استفاده کنیم)
  • دوش گرفتن، به جای دراز کشیدن در وان حمام (این کار از قرار گرفتن بیش از حد ناحیه تناسلی در معرض مواد شیمیایی موجود در محصولات شوینده برای مدت طولانی جلوگیری می‌کند)
  • رفتن به دستشویی به محض احساس نیاز به ادرار کردن و تخلیه کامل مثانه
  • نوشیدن مایعات به میزان کافی در طی روز
  • شستن و خشک کردن بدن از جلو به سمت عقب
  • خالی کردن مثانه در اسرع وقت پس از رابطه جنسی
  • عدم استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری (استفاده از روش‌های دیگر برای پیشگیری از بارداری)
  • پوشیدن لباس‌ زیرِ پنبه‌ای به جای مواد مصنوعی، مانند نایلون
  • نپوشیدن شلوار جین و شلوار تنگ

نوشیدن آب زغال اخته به طور سنتی به عنوان راهی برای کاهش احتمال ابتلا به سیستیت توصیه می‌شود، هرچند مطالعات بزرگ اثربخشی آن را تایید نکرده است.

 

منابع:
niddk.nih.gov , urologyhealth , .nhsinform , nhs.uk , nhs.uk , mayoclinic , healthline , medicalnewstoday

IR-0225-ABD-9379-AS