آرتروز و دردهای مفصلی چیست و چه علائمی دارد؟

آشنایی با درد مفاصل

درد مفصل می‌تواند در قسمت‌های مختلف بدن احساس شود. انواع رایج درد مفاصل عبارتند از: زانو درد، درد شانه، درد لگن، درد پا از جمله مچ پا و انگشتان پا، درد دست از جمله مچ دست و انگشتان، درد آرنج و گردن درد. درد مفاصل ممکن است در یک یا چند مفصل به طور همزمان احساس شود. شیوع درد مفاصل با افزایش سن افزایش می‌یابد.

علل درد مفاصل

دلایل زیادی برای درد مفاصل وجود دارد. درد مفاصل ممکن است ناشی از آسیب یا یک مشکل طولانی مدت پزشکی مانند آرتریت باشد.

علائم بیمار می‌تواند در تشخیص علت درد مفصل کمک کننده باشد. در ادامه به برخی از علل شایع درد مفاصل اشاره می‌شود:

استئوآرتریت یا آرتروز

شایع‌ترین نوع آرتریت است که در آن غضروف مفصل دچار تخریبی پیش رونده می‌شود و به مرور زمان ممکن است غضروف از بین برود و استخوان‌ها به هم ساییده شوند. در این بیماری، مفصل سفت، دردناک و ملتهب می‌شود.

آرتریت روماتوئید

نوعی آرتریت است که باعث درد، تورم، سفتی (کاهش انعطاف) و از دست دادن عملکرد مفاصل می‌شود. آرتریت روماتوئید می‌تواند هر مفصلی را درگیر کند اما در مچ دست و انگشتان شایع‌تر است و اغلب باعث تغییر شکل مفاصل می‌شود. آرتریت روماتوئید با استئوآرتریت (شایع ترین نوع آرتریت) که اغلب با افزایش سن بروز می‌کند، متفاوت است. آرتریت روماتوئید می‌تواند علاوه بر مفاصل، بر قسمت‌های دیگر بدن مانند چشم‌ها، دهان و ریه‌ها تأثیر بگذارد. آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است، به این معنی که آرتریت ایجاد شده ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به بافت‌های بدن بیمار است.

نقرس

یک نوع شایع از آرتریت التهابی است که باعث درد، تورم و قرمزی در یک یا چند مفصل می‌شود. در نقرس معمولا عود علائم به صورت شدید و حمله ای اتفاق می افتد که ممکن است یک یا دو هفته طول بکشد و سپس بهتر می‌شود. عودها اغلب از انگشت شست پا یا اندام تحتانی شروع می‌شوند. نقرس زمانی اتفاق می‌افتد که اسید اوریک بیش از حد و برای مدت طولانی در بدن جمع شود. تجمع اسیداوریک می‌تواند منجر به تشکیل کریستال‌هایی در مفاصل شود که می‌توانند منجر به بروز نقرس شوند.

بورسیت

بورسیت التهاب دردناک بورس است. بورس یک کیسه کوچک پر از مایع است که به عنوان یک بالشتک بین استخوان و سایر قسمت های متحرک مانند ماهیچه ها، تاندون‌ها یا پوست عمل می‌کند. بورسیت زمانی رخ می‌دهد که بورس ملتهب می‌شود. افراد با استفاده بیش از حد از مفصل دچار بورسیت می‌شوند. همچنین بورسیت می‌تواند ناشی از آسیب باشد. این مشکل معمولا در زانو یا آرنج رخ می‌دهد و علائم آن شامل درد و تورم است.

آرتریت عفونی

این نوع آرتریت ناشی از عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی در مفاصل است که از قسمت دیگری از بدن به مفصل رسیده است. علائم آرتریت عفونی شامل موارد زیر است: درد شدید در مفصل، قرمزی و تورم مفصل، لرز و تب، ناتوانی در حرکت دادن ناحیه با مفصل عفونی

آرتروز چیست؟

آتروز یک بیماری التهاب مفاصل است که در واقع به ساییدگی مفاصل اطلاق می‌شود. در این بیماری مفاصل به‌تدریج تخریب و دچار ساییدگی می‌شوند. آرتروز در بیش‌تر موارد با درد، تغییرشکل یا تورم مفاصل و محدودیت حرکت همراه است.
در بیش‌تر مواقع افراد مبتلا به این بیماری پس از مدتی طولانی بی‌حرکت ماندن (هنگام برخواستن از بستر، در سفرهای طولانی و …) دچار سفتی مفاصل، درد و محدودیت‌‌های حرکتی می‌شوند؛ این علائم به مرور زمان کم‌تر می‌شوند.

آرتروز می‌تواند در همه‌ مفاصل بدن اتفاق بیفتد، اما مفاصل استخوان لگن، مفاصل زانوها و مفاصل کوچک دست‌ها بیش‌تر از سایر مفاصل درگیر می‌شوند.
ابتلا به آرتروز بدین‌صورت است که غضروف‌هایی که در محل اتصال مفاصل قرار دارند، ازبین میروند. این اتفاق در صورت پیشرفت بیماری منجر به ساییده شدن استخوان‌هایی می‌شود که زیر مفاصل قرار دارند. این تغییرات ناگهانی رخ نمی‌دهند، بلکه به آهستگی و با مرور زمان پیش می‌آیند و در طول زمان بدتر می‌شوند.

افراد مبتلا به آرتروز ، دردهای شدید، سفتی و التهاب مفاصل را تجربه می‌کنند و در صورت پیشرفت بیماری، با کاهش توانایی‌های حرکتی مواجه می‌شوند، به‌صورتی که دیگر نمی‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند.

در حال حاضر شایع‌ترین علت از کارافتادگی و ناتوانی افراد مسن، دردهای مفصلی است که به دلیل روند رو به رشد چاقی، گسترش آن رو به افزایش است.

فرد مبتلا به آرتروز ممکن است در مفصل درگیر، احساس سفتی، سوزش، درد ضربان‌دار یا درد تیرکشنده داشته باشد. علاوه بر این، ممکن است صبح‌ها احساس کند یک یا چند مفصل سفت شده‌اند. این سفتی به مرور و با حرکت و فعالیت، نرم می‌شود و فرد احساس بهتری پیدا می‌کند. بااین‌حال، فعالیت بیش‌ازحد می‌تواند باعث تشدید درد شود.

درد شدید مفاصل ممکن است بر کارآیی مفاصل ما تأثیر بگذارد، توانایی ما را برای انجام کارهای اساسی محدود کند و کیفیت زندگی ما را تحت تأثیر قرار دهد. درمان درد مفاصل معمولاً نه‌تنها بر کنترل درد، بلکه بر بهبود فعالیت‌ها و عملکردهای کاهش‌یافته تمرکز دارد.

• آرتروز و دردهای مفصلی در خانم‌ها، مخصوصا پس از یائسگی، شایع‌تر است و مفاصل زانو، گردن، مهره‌های کمر، انگشتان، مچ دست و لگن را بیش‌تر از سایر نقاط بدن درگیر می‌کند.

علائم و نشانه‌های آرتروز

• درد شدید
• التهاب و ورم
• احساس سختی و سفتی در حرکات
• کاهش میزان تحرک و عملکردهای فیزیکی

علائم آرتروز باتوجه به میزان تحرک افراد و دمای هوا، به‌صورت دوره‌ای بروز می‌کنند. درحالی‌که در آرتروز شدید و پیشرفته، بروز علائم مداوم و دائمی است.

سایر علائمی که توسط بیمار و یا پزشک مورد توجه قرارمی گیرند شامل موارد زیر می‌شوند:

مفاصلی که در هنگام لمس دردناک هستند

احساس درد و سفتی در مفاصل حتی در مواقع بی‌تحرکی

ورم مفاصل و افزایش سایز آن‌ها

مفاصل صدا دار

ضعیف شدن عضلات، کاهش توده عضلات و ازبین‌رفتن حجم ماهیچه‌های بدن

آرتروز زانو

ابتلا به آرتروز زانو در بیش‌تر موارد با درگیری هردو زانو همراه است، اما اگر درد زانو ناشی از آسیب یا دلیلی به‌جز آرتروز باشد، فقط یکی از زانوها را درگیر خواهد کرد.

آرتروز باعث می‌شود زانوها در زمان حرکت، به‌خصوص موقع بالا و پایین رفتن از پله‌ها یا سطوح شیب‌دار دردناک شوند.

گاهی فشار روی زانوها آن‌قدر زیاد می‌شود که صاف کردن پاها برای فرد مبتلا غیرممکن می‌شود و حرکت زانوها منجر به ایجاد صدایی مانند ترق تروق خواهد شد.

آرتروز لگن

در آرتروز لگن، فرد مبتلا نمی‌تواند مفاصل لگن را به‌راحتی حرکت بدهد. به‌عنوان مثال، پوشیدن کفش و جوراب و ورود و خروج از ماشین برای بیمار سخت می‌شود.

درد در کشاله‌ی ران و یا باسن از دیگر علائم آرتروز لگن است که ممکن است در زمان حرکت دادن لگن یا حتی موقع خوابیدن و استراحت کردن پیش بیاید.

آرتروز دست

در آرتروز دست، انگشتان دست سفت و دردناک و ملتهب می‌شوند و مفاصل دست، تغییر می‌کند و حالتی برآمده پیدا می‌کند. درد آرتروز دست ممکن است کمتر شود اما برآمدگی و التهاب باقی می‌ماند.

در بعضی موارد این التهاب در انگشت شست ایجاد و باعث می شود انجام کارهایی مانند نوشتن ، بازکردن درب ظروف و چرخاندن کلید هم برای فرد مبتلا مشکل شود.

علت ابتلا به آرتروز

علت اصلی ابتلا به آرتروز، صدمه و آسیب دیدن مفاصل است. عوامل متعددی وجود دارند که خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می دهند از جمله:

آسیب به مفاصل یا کار کشیدن زیاد از آن‌ها: استفاده بیش از حد از مفاصل و آسیب‌رساندن به آن‌ها مثلا خم کردن زیاد زانوها می‌تواند  منجربه تخریب مفاصل شود و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.

سن: افزایش سن یکی از عوامل خطر ابتلا به آرتروز محسوب می شود.

 جنسیت: خطر ابتلا به آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان است به‌خصوص بعد از سن 50 سالگی.

چاقی: افزایش‌وزن به مفاصل، به‌خصوص مفاصل لگن و مفاصل زانوها فشار وارد می‌کند و احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.

ژنتیک: سابقه فامیلی می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش بدهد.

تشخیص آرتروز

پزشک با توجه به علائمی که در بیمار وجود دارد، از طریق انجام معاینه‌بالینی، عکس برداری و آزمایش‌های تشخیصی می تواند به وجود بیماری در شخص پی ببرد.

درمان آرتروز

برای آرتروز درمان‌ قطعی وجود ندارد، بلکه پزشک می‌تواند با به‌کار بردن یک روش‌درمانی و یا ترکیب چند روش، علائم آرتروز را کاهش بدهد و درد آن را تسکین ببخشد. این روش‌ها شامل  موارد زیر هستند:
ـ افزایش فعالیت‌های فیزیکی

ـ  فیزیوتراپی
ـ  توصیه به کاهش‌وزن

ـ  استفاده از داروهای مُسکن و ضددرد

ـ  استفاده از وسایل ارتوپدی مانند عصا و واکرجهت کاهش فشار روی مفاصل و تسهیل حرکت
ـ  جراحی (این روش تنها در صورتی توصیه می‌شود که هیچ‌کدام از روش‌های فوق جواب نداده باشند.)

به‌طور کلی این بیماری پیش‌رونده و مزمن است و متاسفانه درمان قطعی ندارد. با این وجود، طی سال‌های اخیر پیشرفت‌های خوبی در کنترل و درمان تعدادی از آرتریت‌ها صورت گرفته است. به‌عنوان مثال در مورد آرتریت‌های التهابی ثابت شده که شروع به‌موقع درمان مناسب می‌تواند در کنترل بیماری بسیار مفید باشد.

به عبارت دیگر، با دریافت درمان و پیگیری‌های به‌موقع و مناسب  می‌توان علائم آرتروز را کنترل کرد. فرد مبتلا به آرتروز در هرشرایطی که قرار داشته باشد، نباید دست از تحرک و فعالیت‌های بدنی بردارد، چرا که تداوم فعالیت‌های فیزیکی علاوه بر این‌که برای سلامت‌عمومی افراد لازم است، به درمان آرتروز هم کمک می‌کند.

به‌طور خلاصه، با کمک راهکار‌هایی مثل حرکات ورزشی صحیح و آب‌درمانی، فیزیوتراپی، کاهش وزن، تغذیه مناسب، گرم یا سرد کردن مفصل و استفاده از داروهای ضد‌التهاب و ضد‌درد می‌توان آرتروز را کنترل کرد.

چند روش برای کاهش درد مفاصل

درد پدیده‌ای است که ممکن است در بعضی موارد درمان قطعی نداشته باشد، اما همیشه شیوه‌ای برای مدیریت آن وجود دارد. گاهی اوقات  ممکن است درد با مصرف داروهای بدون نسخه یا انجام تمرین‌های روزانه ساده از بین برود. گاهی اوقات هم ممکن است درد نشانه‌ی مشکلاتی باشد که فقط با مصرف دارو یا جراحی قابل اصلاح هستند. در ادامه با چند روش‌درمانی که به تسکین درد مفاصل کمک می‌کنند، آشنا می‌شویم:

• درمان‌های خانگی ساده: مانند استفاده کوتاه‌مدت از پد گرم یا یخ، بر روی ناحیه آسیب‌دیده که ممکن است چند بار در روز توصیه شود.
• ورزش: ورزش می‌تواند به بازگشت قدرت و عملکرد مفصل کمک کند. پیاده‌روی، شنا یا سایر ورزش‌های هوازی با شدت کم، برای این منظور بسیار مناسب هستند. افرادی که تمرینات شدید یا فعالیت‌های ورزشی سنگین دارند، ممکن است لازم باشد شدت این تمرینات را کاهش داده و تمرینات‌کششی ملایم را جایگزین تمرین‌های ورزشی شدید کنند.
  پیش از شروع یا ادامه هر برنامه ورزشی، مشورت با پزشک توصیه می‌شود.
• کاهش وزن: کاهش وزن در افرادی که اضافه‌وزن یا چاقی دارند، می‌تواند منجربه کاهش فشار بر مفاصل شود.
• مصرف مسکن‌ها: استفاده از استامینوفن، یا داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، با مشورت پزشک یا داروساز، ممکن است.

به کاهش درد کمک کند.
در صورت داشتن سابقه‌ی ابتلا به زخم معده، بیماری کلیوی یا بیماری کبدی، مشورت با پزشک پیش از شروع مصرف داروها لازم است.

• درمان‌های موضعی: مانند پمادها یا ژل‌هایی که بر روی پوست مفصل دردناک استفاده می‌شوند، ممکن است به کاهش درد کمک کنند. برخی از این محصولات ممکن است بدون نسخه پزشک قابل تهیه باشند و بعضی تنها با تجویز پزشک قابل استفاده‌ هستند.
• مکمل‌های خوراکی: مانند گلوکزامین، ممکن است به تسکین درد کمک کنند. مشورت با پزشک پیش از شروع مصرف این مکمل‌ها لازم است.

اگر داروها یا روش‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، درد را کاهش ندهند، پزشک ممکن است روش‌های زیر را تجویز کند:

• روش‌های حمایتی مانند کمربند طبی (بریس)، عصا، کفش یا کفی طبی که می‌توانند به تسهیل حرکت مفاصل کمک کنند. انتخاب مناسب‌ترین روش در این زمینه به عهده‌ی پزشک یا فیزیوتراپیست است.
• فیزیوتراپی یا کاردرمانی، همراه با یک برنامه‌ی متعادل کاهش وزن ، می‌تواند به‌تدریج به کاهش درد و بهبود انعطاف مفصل کمک کند.
• داروهای ضدافسردگی ممکن است برای کمک به بعضی از افراد تجویز شوند.
• کورتیکواستروئیدها که اغلب در مفصل تزریق می‌شوند، می‌توانند درد و تورم را برای مدت کوتاهی تسکین دهند.
• داروهای مسکن نیز به کاهش درد کمک می‌کنند.

نکته‌ای که نباید از یاد برد این است که تاثیر داروها، حتی داروهایی که تهیه آن‌ها نیاز به نسخه‌پزشک ندارد، بر افراد مختلف، متفاوت است. به‌عبارت دیگر، دارویی که به یک فرد کمک می‌کند، ممکن است برای دیگری مؤثر نباشد. به همین دلیل، لازم است هر دارو حتماً با مشورت پزشک و دقیقا طبق دستور دقیق او مصرف شود.

اگر هیچ‌کدام از راهکارهای درمانی فوق، در بهبود شرایط بیمار موثر نبودند، جراحی بیمار توصیه می‌شود.

روش‌های جراحی مختلفی وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:

• آرتروسکوپی: در این روش، جراح با ایجاد دو یا سه برش کوچک در مفصل و با استفاده از آرتروسکوپ (یک وسیله نازک و انعطاف‌پذیر دارای دوربین) غضروف آسیب‌دیده را ترمیم یا تکه‌های استخوانی زائد داخل یا نزدیک مفصل را خارج می‌کند.
• تعویض مفصل: زمانی که غضروف محافظ انتهای استخوان‌ها به‌تدریج دچار فرسودگی شده باشد و درصورتی‌که درمان‌های دیگر اثربخشی لازم را نداشته باشند، ممکن است جراحی تعویض مفصل توصیه شود.

این روش برای مفاصل لگن، زانو و شانه کاربرد دارد. در این روش، جراح قسمت‌هایی از استخوان را برمی‌دارد و مفصل مصنوعی فلزی یا پلاستیکی را جایگزین می‌کند. این روش در بیشتر موارد نتایج خوبی دارد و بیشتر افراد پس‌ازاین نوع جراحی، تسکین طولانی‌مدت درد را تجربه می‌کنند.

افزایش کیفیت زندگی با کنترل آرتروز

افراد مبتلا به آرتروز می‌توانند با استفاده از 4 روش زیر کیفیت زندگی خود را افزایش دهند :

1. به صورت روتین فعالیت‌های فیزیکی را انجام دهید

پیشنهاد می شود که افراد حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت‌های ورزشی متوسط داشته باشند . فعالیت‌هایی مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه‌سواری. فعالیت‌های ورزشی منظم ریسک سایر بیماری‌های مزمن مانند بیماریهای قلبی ، سکته و دیابت را نیز کاهش می‌دهند. افرادی که  از انجام فعالیت‌های ورزشی می‌ترسند و یا از تاثیرات مثبت این فعالیت‌ها مطمئن نیستند، بهتر است در فعالیت‌های ورزشی گروهی که متناسب با آرتروز طراحی و اجرا شده‌اند، شرکت کنند. شرکت در فعالیت‌های گروهی علاوه بر کمک به کاهش درد، می تواند منجربه افزایش سرزندگی و بهبود و بازیابی توانایی حرکتی افراد شود.

2. با پزشک متخصص در زمینه بیماری خود مشاوره کنید

مشاوره با پزشک و عمل به توصیه‌های پزشکی و راهکارهای درمانی، می‌تواند به مدیریت آرتروز کمک کند.

3. وزن خود را کاهش دهید

کاهش وزن همچنین می‌تواند به کنترل بیماری آرتروز کمک کند.

در افراد دچار اضافه وزن، کاهش وزن منجربه کاهش فشار بر مفاصل، به‌خصوص مفاصل لگن و زانو می‌شود، در نتیجه رسیدن به وزن متعادل می‌تواند نقش موثری در کاهش درد و بهبود عملکردهای حرکتی ایفا کند.

4. از مفاصل خود محافظت کنید

آسیب به مفاصل باعث بدتر شدن بیماری آرتروز می‌شود. انجام فعالیت‌هایی که فشار کمتری بر مفاصل وارد می‌‌کنند، مانند  دوچرخه‌سواری و شنا خطر کمتری از لحاظ بروز آسیب بر روی مفاصل دارند .

 آرتروز و آینده ما

پیش‌بینی این‌که آرتروز چگونه آینده ما را تحت‌‌تاثیر قرار می‌دهد، بسیار سخت است. گاهی اوقات علائم آرتروز شدید و گاهی خفیف می‌شوند. بیشتر افرادی که با وجود آرتروز هنوز محدودیت حرکتی آنچنانی ندارند، با دریافت درمان مناسب ممکن است از بروز آسیب‌های مفصلی مصون بمانند. نکته‌ای که باید به‌خاطر داشته باشیم این است که تمرکز بر سلامتی وتندرستی و حفظ روحیه، از تمرکز بر بیماری مهم‌تر است.

آرتروز ممکن است آینده شغلی افراد مبتلا را تحت‌تاثیر قرار دهد. بررسی کنید که شما به‌عنوان یک کارمند یا کارگر در محیط کار از چه حقوقی برخوردار هستید. شاید لازم باشد برای کنترل علائم، موقعیت شغلیتان تغییر کند و نیاز باشد برای موقعیت تازه آموزش‌های لازم را دریافت کنید. با مدیر خود درمورد شرایط جسمی و وضعیت آرتروزخود صحبت کنید. و ببینید که او چگونه می‌تواند به شما کمک کند، این نخستین قدم شما برای استفاده از حق قانونی خود به‌عنوان کارگر یا کارمند برای حفظ سلامتیتان است.

درد کشیدن برای مدت طولانی می‌تواند عوارض خاصی به‌همراه داشته باشد، افسردگی و اضطراب از نخستین عوارض درد مزمن هستند. درباره آرتروز خود با اقوام، دوستان و همکاران صحبت کنید. این صحبت در کنار مشاوره روانشناسی یا رفتاردرمانی شناختی شما را قادر می‌سازد تا علائم آرتروز خود را مهار کنید.

در آخر باید گفت، فعالیت‌های اجتماعی خود را حفظ کنید. به‌این‌ترتیب، هم حفظ کیفیت زندگی، هم کنترل علائم بیماری راحت‌تر خواهدشد.

IR-0126-ABD-1467-AS

منابع: nih, nhs, cdc