رژیم غذایی در افراد مبتلا به دیابت

اهمیت کنترل عوارض ناشی از دیابت (مثل افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی عروقی) و از طرف دیگر، نقش مهم رژیم غذایی سالم در کنترل قندخون، ما را بر آن داشت تا در مطلب پیش‌رو، به بایدها و نبایدهای یک رژیم غذایی سالم در افراد مبتلا به دیابت بپردازیم.

با ما همراه باشید.

دیابت و پیش‌دیابت چیست؟

درصورت ابتلا به دیابت، سطح گلوکز (قند) خون ما از مقدار نرمال، بالاتر است. گلوکز از مواد غذایی مصرفی ما به‌دست می‌آید؛ یعنی بدن ما غذایی را که می‌خوریم به قطعات کوچکی به نام گلوکز، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب تجزیه می‌کند.

سلول‌های بدن ما با کمک هورمون انسولین، گلوکز را از جریان خون وارد سلول‌ها کرده و برای تولید انرژی از آن استفاده می­کنند.

در صورت ابتلا به دیابت نوع یک، بدن ما انسولین نمی‌سازد و در صورت ابتلا به دیابت نوع دو، بدن ما انسولین کافی تولید نمی‌کند یا به ‌درستی از انسولین استفاده نمی‌کند. در این شرایط، گلوکز در خون ما باقی می‌ماند و این مسئله به افزایش سطح قند خون منجر می‌شود.

پیش‌دیابت هم به‌معنای بالاتر از حد طبیعی‌بودن سطح گلوکز خون ماست، اما نه در حدی بالا که بتوانیم آن را دیابت بدانیم. در صورت ابتلا به پیش‌دیابت، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو در ما نسبت به سایرین بیشتر خواهد بود.

تاثیر رژیم غذایی بر افراد مبتلا به دیابت

بخش عمده گلوکز خون ما از طریق مصرف کربوهیدرات‌ها به دست می‌آید. بعضی از غذاهایی که میزان زیادی کربوهیدرات دارند عبارتند از: شیرینی‌جات، نوشابه‌های گازدار، نان و برنج سفید. به‌طور کلی، هرچه کربوهیدرات بیشتری مصرف کنیم، سطح گلوکز خون ما بالاتر خواهد بود.

چه مبتلا به دیابت نوع یک باشیم و چه مبتلا به دیابت نوع دو، انتخاب صحیح مواد غذایی یک راه مهم برای حفظ گلوکز خون در سطحی است که برای حفظ سلامت ما ضروری است. کنترل سطح گلوکز خون، احتمال ابتلا به مشکلات جدی ناشی از دیابت مثل از دست‌دادن بینایی و مشکلات قلبی را کاهش می‌دهد.

اگر به پیش‌دیابت مبتلا باشیم هم، رژیم غذایی مناسب می‌تواند با نگه داشتن سطح گلوکز خون ما در محدوده سالم، به پیشگیری از دیابت نوع دو در آینده کمک کند.

اهمیت رژیم غذایی در افراد مبتلا به دیابت

مدیریت دیابت در صورت ابتلا به این بیماری، به دلایل زیر اهمیت زیادی دارد:

• در محدوده هدف نگه‌داشتن گلوکز خون
• پیشگیری از بروز عوارض ناشی از دیابت مثل مشکلات قلبی یا کلیوی (که ممکن است بعد از چندسال پیش بیایند)

به‌دلیل نقش پُررنگ رژیم غذایی در مدیریت و کنترل دیابت، لازم است بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری نوع و میزان مواد غذایی مصرفی خود را در راستای کنترل بهتر قندخون خود، تغییر بدهند.

ضمن این‌که تغییر رژیم غذایی می‌تواند به درمان چاقی، فشار خون بالا و کلسترول بالا (شرایطی که در صورت عدم‌کنترل می‌توانند به افزایش احتمال بروز مشکلاتی مثل سکته قلبی یا سکته مغزی در افراد مبتلا به دیابت منجر شوند) هم کمک کند.

رژیم غذایی مناسب افراد مبتلا به دیابت

درصورت ابتلا به دیابت، لازم است موارد زیر را در برنامه‌ریزی رژیم‌ غذایی خود درنظر بگیریم:

میزان و منابع کربوهیدرات‌های مصرفی: کربوهیدرات‌ها، قندهایی به‌شمار می‌آیند که بدن برای تولید انرژی از آن‌ها استفاده می‌کند و لازم است مصرف آن‌ها به دلیل افزایش سطح گلوکز خون، در افراد مبتلا به دیابت محدود شود. درمورد میزان کربوهیدراتی که می‌توانیم در هر وعده یا میان‌وعده مصرف کنیم، می‌توانیم از یک متخصص تغذیه یا پزشک معالج خود راهنمایی بگیریم. غذاهایی که کربوهیدرات دارند عبارتند از:

• نان، ماکارونی و برنج
• سبزیجات و میوه‌ها
• غذاهای لبنی
• غذاها و نوشیدنی‌های دارای قند افزوده

بهتر است کربوهیدرات مورد نیاز خود را از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و شیر کم‌چرب دریافت کنیم و از مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند افزوده مثل نوشابه و آبمیوه‌های غیرطبیعی خودداری کنیم.

میزان و منابع پروتئین مصرفی

پزشک معالج یا متخصص تغذیه می‌تواند درمورد پروتئین روزانه موردنیاز ما هم راهنماییمان کند. به‌طورکلی بهتر است با مصرف گوشت فاقد چربی، ماهی، تخم مرغ، لوبیا، نخود، محصولات سویا و آجیل، پروتئین مورد نیازمان را تامین کنیم و از مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده مثل بیکن، کالباس و سوسیس بپرهیزیم یا مصرف آن‌ها را محدود کنیم.

نوع و میزان چربی‌های مصرفی

باید توجه داشته باشیم نوع چربی مصرفی ما مهم‌تر از میزان آن است و مصرف چربی‌های “اشباع” و “ترانس”، می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات قلبی (مثل سکته قلبی) را در ما بیشتر کند.

از غذاهای دارای چربی‌های اشباع می‌توانیم به گوشت، کره، پنیر و بستنی و از غذاهای دارای چربی‌های ترانس، می‌توانیم به غذاهای سرخ‌شده اشاره کنیم. این درحالی است که مصرف غذاهای حاوی چربی‌های غیراشباع مثل ماهی، آووکادو، روغن زیتون و آجیل، برای حفظ سلامتی ما مناسب‌‌تر است.

میزان کالری مصرفی

برای ثابت نگه‌داشتن وزن خود، لازم است با درنظرگرفتن قد و وزنمان، روزانه مقدار مشخصی کالری مصرف کنیم و اگر اضافه‌وزن یا قصد کاهش‌وزن داریم، باید کالری کمتری مصرف کنیم.

میزان فیبر مصرفی

خوردن غذاهای حاوی فیبر بالا، می‌تواند به مدیریت سطح گلوکز خون ما کمک کند. غذاهایی که فیبر زیادی دارند عبارتند از: سیب، لوبیا سبز، نخود، لوبیا، عدس، آجیل و غلات کامل.

میزان نمک مصرفی

درصورت ابتلا به فشارخون بالا، باید از مصرف غذاهای حاوی مقدار زیادی نمک یا سدیم بپرهیزیم و مواد غذایی سالمی مثل میوه‌ها، سبزیجات و لبنیات کم‌چرب را در برنامه غذایی خود قرار بدهیم.

نوشیدنی‌های شیرین

نوشیدنی‌های شیرین (مثل آب‌میوه و نوشابه) می‌توانند سطح قند خون را افزایش ‌بدهند.

غذاهای مناسب برای افراد مبتلا به دیابت

رژیم غذایی مناسب افراد مبتلا به دیابت، رژیمی شامل موادغذایی سالم از همه گروه‌های غذایی است؛ از جمله:
• میوه‌ها و سبزیجات
• غلات کامل
• منابع پروتئینی مثل گوشت بدون چربی، مرغ، بوقلمون، ماهی، تخم مرغ، آجیل، لوبیا و عدس
• لبنیات بدون چربی یا کم‌چرب مثل شیر، ماست و پنیر

غذاهای نامناسب برای افراد مبتلا به دیابت

برای کنترل سطح گلوکز خون خود، ممکن است لازم باشد مصرف بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها را محدود کنیم. این مسئله به معنای کاهش مصرف آن‌هاست و نه حذفشان.

مواد غذایی‌ای که لازم است درصورت ابتلا به دیابت، مصرف آن‌ها را کاهش بدهیم عبارتند از:

• غذاها و نوشیدنی‌های پُرکربوهیدرات از جمله:

ـ غذاهای شیرین مثل شیرینی‌جات، غلات شیرین‌شده و میوه‌های کنسروشده با قند افزوده

ـ نوشیدنی‌های حاوی قندهای افزوده مثل آبمیوه‌های غیرطبیعی و نوشابه

ـ سبزیجات نشاسته‌ای (مثل سیب‌زمینی سفید و ذرت)

ـ  برنج سفید، نان و پاستا (به‌ویژه اگر با آرد سفید تهیه شده باشند)

• غذاهای سرخ‌شده و سایر غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع و ترانس
• غذاهای سرشار از سدیم یا نمک

به‌طور کلی با رعایت یک رژیم غذایی سالم، می‌توانیم علاوه بر کنترل بهتر بیماری دیابت، عوارض آن را کاهش بدهیم و سلامت کلی خود را  هم به میزان زیادی بهبود ببخشیم.

منبع: medlineplus, uptodate

IR-0127-ABD-2909-AS