1404/04/09
شناخت، تشخیص و راه‌های درمان بیماری چاقی
چاقی (Obesity) در حال حاضر به یک بیماری همه‌گیر تبدیل شده است که طی نیم قرن گذشته شدت پیدا کرده...
چاقی یک بیماری مزمن است که شیوع آن رو به افزایش است. چاقی می‌تواند با بسیاری از عوارض مهم از جمله بیماری‌های قلبی یا سکته مغزی مرتبط باشد. در این مطلب به عوارض چاقی و اثر مثبت کاهش وزن اضافه در پیشگیری از مشکلات مرتبط با چاقی یا بهبود آن‌ها می‌پردازیم.
تاثیر چاقی و اضافه وزن بر سلامتی
اضافه وزن و چاقی (به ویژه چربی اضافی در ناحیه شکم) ممکن است خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی را در ما بیشتر کنند. رسیدن به وزن سالم و حفظ آن می‌تواند به پیشگیری از این مشکلات، جلوگیری از تشدید آن‌ها یا حتی بهبود بعضی از آن‌ها کمک کند.
ارتباط چاقی با بیماری‌های مختلف:
چاقی و دیابت نوع ۲
بیماری دیابت نوع ۲ به معنای بیش از حد بالا رفتن سطح قند (گلوکز) خون است. از هر ده نفر فرد مبتلا به دیابت نوع 2، تقریباً نه نفرچاقی یا اضافه وزن دارند. قند خون بالا، با گذشت زمان می‌تواند به بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی، مشکلات چشمی، آسیب‌های عصبی و عوارض دیگر منجر شود.
اگر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار داریم، ممکن است بتوانیم با کاهش حداقل پنج تا هفت درصد از وزن خود، از بروز این بیماری پیشگیری کنیم یا آن را به تأخیر بیندازیم.
چاقی و فشار خون بالا
فشار خون بالا، شرایطی است که در آن خون با نیرویی بیشتر از حد معمول در رگ‌های خونی جریان پیدا می‌کند. داشتن حجم بدنی بالا ممکن است باعث افزایش فشار خون شود، چرا که قلب باید سخت‌تر کار کند تا خون را به تمام سلول‌های بدن برساند. همچنین، چربی اضافی ممکن است به کلیه ها که در تنظیم فشار خون نقش دارند، آسیب وارد کند.
فشار خون بالا می‌تواند باعث فشار آمدن به قلب، آسیب به رگ‌های خونی و افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی و حتی مرگ شود. کاهش وزن کافی برای رسیدن به محدوده شاخص توده بدنی سالم ممکن است فشار خون بالا را کاهش بدهد و از مشکلات مرتبط با آن پیشگیری یا آن‌ها را کنترل کند.
چاقی و بیماری قلبی
بیماری قلبی اصطلاحی است برای توصیف مشکلات سلامتی که بر قلب تأثیر می‌گذارند، مثل حمله قلبی، نارسایی قلبی، آنژین یا ریتم غیرطبیعی قلب. داشتن اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به بیماری‌هایی که می‌توانند به بیماری قلبی منجر شوند را افزایش می‌دهد، مثل فشار خون بالا، کلسترول خون بالا و قند خون بالا. علاوه بر این، وزن اضافی باعث می‌شود قلب برای پمپاژ خون به تمام سلول‌های بدن، مجبور باشد بیشتر کار کند. کاهش وزن اضافی ممکن است به کاهش این دسته از عوامل خطر بیماری قلبی کمک کند.
چاقی و سکته مغزی
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز یا گردن مسدود یا پاره شود و در نتیجه جریان خون به بخشی از مغز متوقف شود.
اضافه وزن و چاقی می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند. فشار خون بالا یکی از عوامل اصلی سکته های مغزی است. در نتیجه کاهش وزن ممکن است به کاهش فشار خون و سایر عوامل خطر سکته مغزی، از جمله قند و کلسترول خون بالا کمک کند.
چاقی و سندرم متابولیک
سندرم متابولیک به مجموعه ای از شرایط گفته می‌شود که با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی، دیابت نوع دو و سکته مغزی همراهند. برای تشخیص این سندرم، فرد باید دست‌کم سه مورد از شرایط زیر را داشته باشد:
- دور کمر بزرگ (تجمع چربی در ناحیه شکم)
- سطح بالای تری‌گلیسرید خون
- فشار خون بالا
- سطح بالای گلوکز خون در حالت ناشتا
- سطح پایین HDL (کلسترول خوب) خون
سندرم متابولیک ارتباط نزدیکی با اضافه وزن، چاقی و کم تحرکی دارد. تغییرهای سالم در سبک زندگی که به کنترل وزن کمک می‌کنند، ممکن است در پیشگیری و کاهش سندرم متابولیک مؤثر باشند.
چاقی و کبد چرب
بیماری کبد چرب زمانی ایجاد می‌شود که چربی در کبد تجمع پیدا کند. این بیماری، که می‌تواند به آسیب شدید کبد، سیروز یا حتی نارسایی کبد منجر شود، بیشتر در افراد دچار اضافه‌وزن یا چاقی مشاهده می‌شود. همچنین افراد دچار مقاومت به انسولین، سطوح چربی خون ناسالم، سندرم متابولیک و دیابت نوع ۲ و افراد دارای بعضی از ژن‌ها، می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند.
اگر دچار اضافه وزن یا چاقی باشیم، کاهش حداقل سه تا پنج درصد از وزن بدن ممکن است چربی کبد را کاهش بدهد.
چاقی و سرطان
اضافه وزن و چاقی ممکن است خطر ابتلا به بعضی از انواع سرطان را افزایش بدهند. مردان دچار اضافه وزن یا چاقی، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان‌های کولون (روده بزرگ)، رکتوم (راست روده) و پروستات قرار دارند. در زنان دچار اضافه وزن یا چاقی، سرطان‌های پستان، آندومتر (لایه داخلی رحم) و کیسه صفرا شایع‌ترند.
به طور کلی افرادی که در بزرگسالی وزن کمتری اضافه می‌کنند، در معرض خطر کمتری برای ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان کولون، کلیه، پستان و تخمدان قرار دارند.
چاقی و مشکلات تنفسی
اضافه وزن و چاقی می‌توانند عملکرد ریه ها را تحت تأثیر قرار داده و خطر مشکلات تنفسی را افزایش بدهند.
چاقی و آپنه خواب
آپنه خواب یک مشکل شایع است که می‌تواند موقع خواب پیش بیاید. در این حالت، مجرای هوایی فوقانی فرد مسدود می‌شود و این اتفاق به نامنظم شدن تنفس فرد یا توقف کامل آن برای دوره‌های کوتاهی منجر می‌شود. اگر آپنه خواب درمان نشود، ممکن است خطر ابتلا به بعضی مشکلات سلامتی، مثل بیماری قلبی و دیابت را بیشتر کند.
چاقی یکی از علت‌های شایع آپنه خواب در بزرگسالان است. در افراد دچار اضافه‌وزن یا چاقی، ممکن است چربی اضافی در اطراف گردن جمع شده و مجرای هوایی را باریک‌تر کند. باریک شدن مجرای هوایی می‌تواند باعث دشواری در تنفس یا خر و پف شود. اگر دچار اضافه‌وزن یا چاقی باشیم، کاهش وزن ممکن است به کاهش شدت آپنه خواب کمک کند یا حتی موجب بهبودی کامل آن شود.
چاقی و آسم
چاقی می‌تواند خطر ابتلا به آسم، بروز علائم شدیدتر و مدیریت سخت‌تر این بیماری را افزایش بدهد. در نتیجه کاهش وزن می‌تواند مدیریت آسم را برای ما آسان‌تر کند. برای افرادی که دچار چاقی شدید هستند، جراحی کاهش وزن ممکن است علائم آسم را بهبود ببخشد.
چاقی و استئوآرتریت
استئوآرتریت یک بیماری شایع و مزمن است که باعث درد، تورم، سفتی و کاهش حرکت در مفاصل می‌شود. چاقی یکی از عوامل خطر اصلی استئوآرتریت در زانوها، لگن و مچ پا است.
چاقی یا اضافه وزن می‌تواند با وارد کردن فشار بیش از حد بر مفاصل و غضروف‌ها، خطر بروز استئوآرتریت را افزایش بدهد. همچنین، ممکن است میزان بعضی مواد التهابی، در خون افرادی که چربی بیش از حد دارند، بیشتر باشد. در صورت ابتلا به استئوآرتریت، کاهش وزن ممکن است به بهبود علائم بیماری منجر شود.
چاقی و نقرس
نقرس نوعی آرتریت است که با درد و تورم مفاصل همراه است. این بیماری زمانی بروز پیدا می‌کند که کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل تجمع پیدا کنند. بعضی از عوامل خطر ابتلا به نقرس عبارتند از: چاقی، فشار خون بالا و مصرف زیاد غذاهای سرشار از پورین مثل گوشت قرمز و جگر. درمان نقرس در بیشتر موارد با دارو انجام می‌شود. کاهش وزن هم ممکن است به پیشگیری از این بیماری یا کنترل بهتر آن کمک کند.
چاقی و بیماری‌های کیسه صفرا و پانکراس
اضافه وزن و چاقی ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های کیسه صفرا، مثل سنگ و التهاب کیسه صفرا را افزایش بدهند. افراد مبتلا به چاقی ممکن است سطح کلسترول بالاتری در صفرا داشته باشند که این مسئله می‌تواند باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا شود. همچنین، کیسه صفرای این افراد ممکن است بزرگ‌تر باشد و عملکرد مناسبی نداشته باشد.
چاقی همچنین می‌تواند عملکرد پانکراس (لوزالمعده) را تحت تاثیر قرار بدهد. پانکراس غده‌ای پشت معده است که در ساخت انسولین و آنزیم‌های گوارشی نقش دارد. چاقی خطر ابتلا به پانکراتیت (التهاب پانکراس) را افزایش می‌دهد. چربی خون بالا هم یکی از عوامل خطر بروز پانکراتیت است. رعایت یک رژیم غذایی سالم و کم‌چرب می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.
چاقی و بیماری کلیوی
بیماری مزمن کلیوی (CKD) به شرایطی گفته می‌شود که در آن، کلیه‌ها آسیب می‌بینند و نمی‌توانند خون را به درستی فیلتر کنند. چاقی خطر ابتلا به دیابت نوع دو و فشار خون بالا را افزایش می‌دهد که شایع‌ترین علل بیماری مزمن کلیوی هستند. حتی در صورت نداشتن دیابت یا پرفشاری خون، چاقی ممکن است باعث افزایش خطر بروز یا تسریع روند پیشرفت CKD شود.
اگر دچار اضافه‌وزن یا چاقی باشیم، کاهش وزن ممکن است به پیشگیری یا کند شدن روند پیشرفت این بیماری کمک کند.
چاقی و سلامت جنین و مشکلات دوران بارداری
اضافه‌وزن و چاقی در دوران بارداری خطر ابتلا به مشکلاتی را افزایش می‌‌دهند که می‌توانند هم سلامت مادر و هم سلامت جنین را تحت تأثیر قرار بدهند.
زنان باردار مبتلا به چاقی، ممکن است بیشتر در معرض شرایط زیر قرار بگیرند:
- ابتلا به دیابت بارداری
- ابتلا به پره‌اکلامپسی (افزایش فشار خون در دوران بارداری که در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به‌همراه داشته باشد)
- نیاز به زایمان سزارین
- افزایش خطر عوارض مرتبط با جراحی و بی‌هوشی، به‌ویژه در صورت ابتلا به چاقی شدید
چاقی یا افزایش بیش از اندازه وزن مادر در دوران بارداری همچنین می‌تواند خطرهای زیر را برای جنین در پی داشته باشد:
- تولد نوزاد با وزن بیشتر از حد انتظار
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مثل دیابت نوع دو، چاقی، بیماری‌های قلبی و آسم در بزرگسالی
برای کاهش این خطرها، لازم است با مشورت پزشک کارهای زیر را انجام بدهیم:
- پیش از بارداری به وزن سالم برسیم
- در طول بارداری افزایش وزن کنترل‌شده و سالمی داشته باشیم
- بعد از زایمان، کاهش وزن ایمنی را تجربه کنیم
چاقی و ناباروری
چاقی خطر ناباروری را در زنان و مردان افزایش می‌دهد. در مردان، چاقی با کاهش تعداد و کیفیت اسپرم ارتباط دارد. در زنان، چاقی با اختلال در چرخه قاعدگی و تخمک‌گذاری مرتبط است. ضمن این‌که، چاقی می‌تواند شانس موفقیت درمان‌های ناباروری را کاهش دهد.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند زنان دچار چاقی، ممکن است با کاهش فقط پنج درصد از وزن بدن خود، بتوانند شانس داشتن قاعدگی‌های منظم، تخمک‌گذاری و باروری را بیشتر کنند.
چاقی و مشکلات عملکرد جنسی
چاقی ممکن است خطر ابتلا به مشکلات عملکرد جنسی را بیشتر کند. مردان دچار اضافه‌وزن یا چاقی، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال نعوظ قرار دارند. مطالعات محدودتری هم در مورد تأثیر چاقی بر عملکرد جنسی در زنان (از جمله کاهش میل جنسی، ناتوانی در رسیدن به ارگاسم و درد حین رابطه جنسی) انجام شده است.
تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که تغذیه سالم، افزایش فعالیت بدنی و کاهش وزن ممکن است به بهبود عملکرد جنسی در افراد دچار چاقی کمک کنند.
چاقی و مشکلات سلامت روان
چاقی علاوه بر افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های جسمی، می‌تواند بر سلامت روان نیز اثر بگذارد و فرد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات زیر قرار بدهد:
- استرس مزمن
- نارضایتی از تصویر ذهنی بدن
- عزت‌نفس پایین
- افسردگی
- اختلال‌های خوردن
همچنین مطالعات نشان داده‌اند که افراد دچار چاقی یا اضافه‌وزن ممکن است در محیط‌های تحصیلی یا شغلی با تبعیض مرتبط با وزن مواجه شوند که این مسئله ممکن است در بلندمدت کیفیت زندگی آنان را کاهش بدهد.
کاهش وزن می‌تواند به بهبود عزت‌نفس و تصویر ذهنی از بدن و همین‌طور کاهش علائم افسردگی کمک کند.
با توجه به اثر مثبت کاهش وزن در حفظ و بهبود سلامتی جسمی و روانی بدن، لازم است در صورت داشتن اضافه وزن یا ابتلا به چاقی با مشورت پزشک معالج خود، وزنمان را به طور ایمن به محدوده سالم برسانیم.
منابع:
0827-ABD-3951-AS
دیدگاه کاربران