تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی داروسازی دکتر عبیدی رسیده است.
Medically Approvedداروسازی دکتر عبیدی / دانستنی های سلامتی / سرطان / سرطان ریه چیست، علائم و درمان انواع سرطان ریه
آنچه در این مطلب میخوانیم:
در این مقاله میخواهیم درباره یکی از شایعترین انواع سرطان صحبت کنیم و آن چیزی نیست جز سرطان ریه. اما سرطان ریه چطور آغاز میشود و افراد را درگیر میکند؟ وقتی یک مادهی سرطانزا در تقسیم سلولهای ریه اختلال ایجاد کند، باعث تکثیر بیرویه آنها شده و سرطان ریه را ایجاد میکند.
این سلولها کمکم یک توده (تومور) در ریه ایجاد میکنند و ریه سالمی که در مجاورشان هست را درگیر میکنند. در نهایت، این سلولهای سرطانی میتوانند در غدد لنفاوی نزدیک ریه و سایر بخشهای بدن پخش شوند که به آنها «متاستاز» میگوییم. کبد، استخوان، غدد فوقکلیوی و مغز جاهایی هستند که بیشترین احتمال بروز متاستاز را دارند.
در اکثر موارد، مواد شیمیایی موجود در دود دخانیات، عامل اصلی سرطان در ریه است. اگرچه در سالهای اخیر تشخیص سرطان ریه در افرادی که تا به حال سیگار مصرف نکردهاند، بیشتر شده است، اما این افراد هنوز درصد کمی از مبتلایان به سرطان ریه را تشکیل میدهند.
ریه یک عضو بزرگ بدن است. از این رو، توده سرطانی میتواند مدت زیادی در ریه رشد کند بدون این که علامتی داشته باشد و به همین علت، احتمال زیادی وجود دارد که دیر تشخیص داده شود. خستگی و سرفه دو علامتی هستند که ممکن است ناشی از سرطان ریه باشند و در بیشتر موارد افراد از آن به سادگی میگذرند و آن را به علل دیگر ربط میدهند.
سرفه یا ذاتالریه (پنومونی) که علیرغم درمان مکرر عود میکند، میتواند اولین نشانههای سرطان ریه باشند.
شایعترین نشانههای سرطان ریه شامل سرفه مداوم و تشدید شونده، تنگی نفس، درد قفسه سینه، خشن شدن صدا و از دست دادن بدون توجیه وزن است.
بر حسب اینکه سرطان از کدام قسمت ریه شروع به گسترش کند، بعضی از علائم زودتر و در مراحل ۱ یا ۲ ظاهر میشوند. اما اغلب تا زمانی که سرطان تا مراحل بالاتر پیشرفت نکند بدون علامت خواهد بود.
بیشتر مبتلایان به سرطان ریه یک یا چند علامت زیر را دارند:
اگر سرطان ریه به بیرون از ریه پخش شود، علائم دیگری هم ظاهر میشوند، مثلاً اگر به استخوان سرایت کند، استخواندرد هم به این علائم اضافه میشود.
علائمی که در بالا شرح دادیم فقط مختص سرطان ریه نیستند و بیماریهای دیگری هم هستند که علائم مشابهی ایجاد میکنند. اگر موارد بالا را در خودتان مشاهده کردهاید، به پزشک معالج متخصص داخلی یا ریه مراجعه کنید تا تشخیص دقیقتر صورت بگیرد.
در بعضی از انواع سرطان ریه سلولهای کوچک، موادی در بدن ترشح میشوند که تعادل خونی برخی مواد مثل کلسیم و سدیم را از بین میبرند. پس وقتی این مواد در خون سطح مناسبی ندارند میتوانیم به این نوع سرطان ریه شک کنیم.
اگرچه این علائم در افراد مختلف متفاوت است. در اینجا به شایعترین موارد علائم سرطان ریه بدخیم اشاره میکنیم:
در صورتی که سرطان ریه به سایر قسمتهای بدن گسترش پیدا کند (متاستاز) ممکن است علائم زیر مشاهده شود:
بیشتر بخوانید: علائم سرطان معده و دلایل به وجود آمدن آن چیست؟
لکههای سفید رنگی که در سیتی اسکن و یا عکس رادیوگرافی قفسه سینه دیده میشوند، به عنوان ندول ریوی شناخته شده هستند.
ندولها ضایعات کوچک (معمولا کمتر از ۳ سانتی متر) و گردی هستند که به طور شایعی در ریه مشاهده میشوند. این ضایعات معمولا بدخیم نیستند و فقط احتیاج به پیگیری دارند.
سیگار کشیدن به عنوان عامل اصلی سرطان ریه شناخته شده است، چه در افراد سیگاری، چه در کسانی که در معرض دود سیگار قرار دارند.
هر چند سرطان ریه میتواند در افرادی که تا به حال سیگار نکشیده اند یا در معرض دود سیگار هم نبودهاند، ایجاد شود.
با استنشاق دود سیگار مقدار قابل توجهی ماده سرطانزا (کارسینوژن) وارد ریهها میشود. این مواد با آسیب رساندن به سلولهای ریه میتوانند باعث اختلال در سیستم تقسیم سلولی شوند. در ابتدا بدن میتواند آسیب وارد شده را جبران کند، اما با گذشت زمان و مواجهه مکرر در نهایت ممکن است سرطان ایجاد شود.
عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش میدهند. برخی از آنها را میتوان اصلاح کرد مثل سیگار کشیدن. چند مورد از شایعترین عوامل خطر شامل موارد زیر است:
سرطان ریه را بر اساس شکل سلولها زیر میکروسکوپ، به دو دسته کلی تقسیم میکنند:
۸۵ درصد سرطانهای ریه از نوع سلول غیرکوچک هستند. این نوع سرطان ریه معمولاً به ریه محدود میشود و بیرون از قفسه سینه پخش نمیشود. درمان این نوع سرطان در بسیاری از مواقع با جراحی و بیرون آوردن توده انجام میشود.
این نوع سرطان ریه خود به سه دسته تقسیم میشود:
کارسینوم واژهای لاتین است که به هر سرطانِ آغازشده از سلولهای مخاطی (لایه داخلی اعضای بدن) یا پوستی اطلاق میگردد.
در ریه به سرطانهایی که از سلولهای مخاط ریه (لایه پوششی داخل ریه) آغاز شده باشد، کارسینوم گفته میشود.
جراحی بیشتر برای برداشت توده سرطان ریه سلول غیرکوچک به کار میرود. تجویز شیمیدرمانی یا پرتودرمانی (رادیوتراپی یا همان درمان با استفاده از اشعه ایکس) پیش از جراحی هم ممکن است در نظر گرفته شود. هدف از این درمان، کوچک شدن توده سرطانی و سهولت جراحی است.
شاید بتوان گفت ۱۵ درصد بقیه سرطان ریه از این نوع است. این نوع سرطان ریه به طور معمول بسیار سریعتر از سرطان ریه سلول غیرکوچک رشد میکند.
در این نوع سرطان ریه، شیمیدرمانی نقش مهمی دارد. در اغلب موارد، پاسخدهی سرطان ریه سلول کوچک به شیمیدرمانی بهتر از سرطان ریه سلول غیرکوچک است.
در بسیاری از موارد ممکن است همراه شیمیدرمانی، پرتودرمانی هم تجویز شود. پرتودرمانی برای درمان توده متاستاز این نوع سرطان (بهویژه در تومور مغزی) هم کاربرد دارد.
در این نوع، به دلیل احتمال بالای پخش شدن سلولهای سرطانی، جراحی کمتر کاربرد دارد. در صورت انجام جراحی، پرتودرمانی پس از جراحی میتواند امکان عود این نوع سرطان را به شدت کاهش دهد.
این سرطان از سلولهای جدار داخلی قفسهسینه آغاز میشود و بیشتر در افرادی دیده میشود که در معرض استنشاق آزبست قرار داشتهاند. آزبست یک ماده معدنی است و در صنعت موارد استفاده متعددی دارد که از جمله میتوان به تهیه محصولات نساجی نسوز، لباسهای محافظ و مقاوم در برابر آتشسوزی، تولید ایرانیت و … اشاره کرد.
شیمیدرمانی، پرتودرمانی و جراحی همگی ممکن است در درمان مِزوتلیوما نقش داشته باشند.
این تومور بیشتر در معده یا روده دیده میشود ولی بهندرت ممکن است از ریه هم آغاز شود و درمان آن اغلب شامل جراحی است.
گاهی از شیمیدرمانی و/یا پرتودرمانی همراه جراحی یا در موارد غیرقابل جراحی استفاده میشود.
نوع سرطان ریه نشان میدهد که روند سرطان از کدام نوع از سلولهای ریه آغاز شده است. تشخیص نوع سرطان ریه از این جهت حائز اهمیت است که پزشک معالج بر اساس آن، درمان مناسب برای همان نوع سرطان ریه را آغاز میکند.
از تصویربرداری پزشکی مانند سیتیاسکن یا آزمایش میکروسکوپی سلولهای خلط میتوان برای تعیین نوع سرطان ریه کمک گرفت.
در بیشتر موارد، برای تعیین دقیق نوع ضایعه ریه، از توده ریوی نمونهبرداری شده و برای آزمایشگاه پزشکی (آزمایشگاه پاتولوژی یا آسیبشناسی) فرستاده میشود.
پزشک متخصص پاتولوژی در آزمایشگاه و زیر میکروسکوپ، نمونه ارسالی را مطالعه میکند و از روی شکل و سایر خصوصیات سلولها یا سایر آزمایشها، سرطانی بودن یا خوشخیم بودن توده و نوع سرطان ریه مشخص میشود.
به همین دلیل در نامگذاری نوع سرطان گاهی از خصوصیات شکل یا اندازه سلولها استفاده میشود.
به تودههای کوچک متشکل از بافت، نُدول گفته میشود. ندول ممکن است خوشخیم (غیرسرطانی) یا پیشسرطانی باشد. به ندولی پیشسرطانی میگوییم که امکان تبدیل شدن به سرطان را دارد.
گاهی توده ریوی یا ندول ریه یک ندول متاستازی است. وقتی سلولهای سرطانی از عضو اصلی که سرطان در آنجا آغاز شده، حرکت میکنند و در جای دیگری از بدن، توده سرطانی (از همان نوع اول) به وجود میآورند، به آن متاستاز گفته میشود.
به عنوان مثال، سرطان پستان میتواند باعث ایجاد ندول در ریه از نوع متاستازی شود. یعنی تودهای در ریه وجود دارد که از همان سلولهای سرطان پستان تشکیل شده است. این توده، حاصل پخش شدن سلولهای سرطان پستان در قسمتهای مختلف بدن از جمله ریه است.
به طور معمول، ندولهای ریویِ بزرگتر، بیشتر احتمال دارد بدخیم باشند و ندولهای ریوی کوچکتر، اغلب خوشخیم هستند.
ندول ریه به ندرت علائم ایجاد میکند. در صورتی که ندول به اندازهای بزرگ شود که به راه هوایی فشار وارد کند، علائمی مثل سرفه و تنفس صدادار و یا مشکل در حبس کردن نفس به وجود میآورد. همچنین به ندرت امکان دارد علائمی مشابه سرطان ریه ایجاد کند. در صورت بروز علائم باید با پزشک مشورت کنیم.
اگرچه ندولهای ریوی ممکن است به سرطان تبدیل شوند، اما اکثر موارد خوشخیم هستند و مشکلی ایجاد نمیکنند. پزشک در صورت مشاهده ندول در تصاویر ریه، ممکن است با درخواست تکرار سی تی اسکن سایز ندول و روند رشد آن را در طول زمان پیگیری کند. در صورتی که ندول ریه با گذر زمان رشد کند یا اندازه آن بزرگ باشد، احتمال این که خطرناک باشد و به سرطان تبدیل شود بیشتر است.
تشخیص سرطان ریه توسط پزشک به صورت قدم به قدم انجام میشود.
در مرحله اول شرححال گیری و معاینه بالینی انجام میشود. پزشک در ابتدا علائم را بررسی کرده و سپس معاینه بالینی (شامل گوش دادن به صدای قلب و ریه) انجام میدهد. در صورتی که پزشک بعد از بررسی علائم به سرطان ریه شک داشته باشد، در قدم بعدی از تصویربرداری مثل سیتیاسکن و ام آر آی استفاده کرده و در نهایت با انجام نمونهبرداری از بافت مشکوک به تشخیص قطعی میرسد. سایر تستها مثل پت اسکن برای بررسی گسترش و متاستاز سرطان ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
تستهای مولکولی: به عنوان بخشی از نمونهبرداری، بافت برداشته شده از لحاظ تغییرات ژنی بررسی میشود. چون بعضی داروها هستند که این تغییرات ژنی را مورد هدف قرار میدهند.
از آنجایی که سرطان ریه علائم قابل توجهی ایجاد نمیکند، معمولا در مراحل اولیه تشخیص داده نمیشود. همین عامل باعث شده است که در زمان تشخیص بیماران نسبت به سایر انواع سرطان شرایط وخیمتری داشته و در نتیجه میزان مرگ و میر بالاتری هم دارد.
هر چند میزان بقا در سرطان ریه به عوامل مختلفی از جمله تشخیص زودهنگام و میزان گسترش آن در بدن بستگی دارد.
بقای یک ساله حدود ۴۰%، بقای ۵ ساله ۱۵% و بقای ۱۰ ساله را حدود ۱۰% تخمین زدهاند.
بیشتر بخوانید: سرطان خون چیست؟ علائم و درمان سرطان خون
بعد از اینکه پزشک این بیماری را تشخیص داد، با توجه به میزان پیشروی بیماری و پخش شدن آن در بدن، پزشک نوع درمان را گزینش میکند.
برای درمان سرطان ریه سلول غیرکوچک، که هنوز در بیرون از قفسه سینه پخش نشده، جراحی و خارج کردن توده سرطانی مهمترین درمان محسوب میشود. نوع این جراحی به اندازه تومور و وجود سایر بیماریهای ریوی بستگی دارد. گاهی برداشتن بخش کوچکی از ریه کفایت میکند. گاهی لازم است یک لوب ریه برداشته شود. علاوه بر ریه، غدد لنفاوی اطراف ریه هم برداشته میشوند که وضعیت پخش سلولهای سرطانی بیشتر ارزیابی شود.
اما اگر سرطان بیرون از قفسه سینه پخش شده باشد، شیمیدرمانی اهمیت پیدا میکند. این نوع درمان قبل یا بعد از جراحی توده هم انجام میشود. در بعضی موارد پیشرفتهی سرطان ریه، شیمی درمانی باعث علاج نمیشود. اما علائم را بهبود میبخشد و طول عمر بیمار را افزایش میدهد.
یکی دیگر از شیوههای درمانی برای بهبود علائم، پرتودرمانی است. این شیوه برای کاهش درد استخوان (در متاستاز استخوانی) و علائم مغزی (برای پخش شدن در مغز) مفید است. پرتودرمانی بهتنهایی یا در کنار شیمیدرمانی برای درمان کاربرد دارد.
برای درمان سرطان ریه سلولهای کوچک، هم شیمیدرمانی، هم پرتودرمانی، هم بهکارگیری هردو روش و گاهی جراحی بهکار میآیند. این نوع سرطان به شیمیدرمانی پاسخ بهتری میدهد.
مثل سرطانهای دیگر، نکته کلیدی در درمان سرطان ریه تشخیص زود هنگام آن است. هر چه سرطان ریه زودتر تشخیص داده شود احتمال درمان آن بیشتر خواهد بود. بیماران مبتلا به نوع سرطان سلول کوچک در صورتی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود، شانس درمان آنها ۸۰ الی ۹۰% خواهد بود.
در شیمی درمانی از داروهایی استفاده میشود که سلولهای سرطانی را از بین میبرند. این داروها به صورت تزریق داخل وریدی یا خوراکی و معمولا به صورت ترکیبی استفاده میشوند.
شیمی درمانی بعد از جراحی برای ازبین بردن سلولهای سرطانی باقی مانده، به تنهایی یا همراه با رادیوتراپی به کار برده میشود.
همچنین قبل از جراحی هم برای کوچک کردن توده سرطانی و امکان برداشت راحتتر آن استفاده میشود.
در افراد مبتلا به سرطان پیشرفته شیمی درمانی به رفع علائم و درد بیمار کمک میکند.
امکان پیشگیری از سرطان ریه همیشه وجود ندارد، اما با انجام کارهای زیر میتوانیم عوامل خطرزا را به حداقل ممکن برسانیم و احتمال بروز سرطان ریه را کم کنیم. این عوامل عبارتند از:
بهترین راههای کاهش احتمال ابتلا به سرطان ریه این است که:
اگر پیش از وقوع سرطان ریه، استعمال دخانیات را متوقف کنیم، بافت آسیبدیده ریه به تدریج خود را ترمیم میکند.
مهم نیست اکنون چه سنی داریم یا چند سال است در هر حال مصرف دخانیات هستیم؛ هر لحظه که دخانیات را ترک کنیم، احتمال ابتلا به سرطان ریه کم میشود و در واقع، بر طول عمر ما اضافه می شود.
برای دریافت اطلاعات تخصصی درباره ترک دخانیات میتوانیم با جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران تماس بگیریم یا از راهنمای موسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان استفاده کنیم.
برخی مواد مانند آزبست بهشدت سرطانزا هستند. متاسفانه برخی مشاغل به گونهای هستند که احتمال مواجهه با مواد ایجادکننده سرطان ریه مانند آزبست در آنها زیاد است. مثل کارگران ساختمانی و آتش نشانان. بهتر است به توصیههای ایمنی مانند استفاده از ماسک در برخی مشاغل جهت کاهش مواجهه با مواد سرطانزا توجه کنیم.
یک رژیم غذایی سالم با مقادیر زیاد میوهها و سبزیهای تازه میتواند در جهت کاهش احتمال بروز سرطان ریه مفید باشد. شواهد علمی نشان میدهد که چنین رژیم غذایی سالم و مفیدی هم در کسانی که به استعمال دخانیات ادامه میدهند و هم در افراد غیرسیگاری، احتمال وقوع سرطان ریه را کاهش میدهد.
متاسفانه تاثیر مثبت میوه و سبزی در کاهش احتمال سرطان ریه در برابر خطرآفرینی دخانیات در این زمینه بسیار اندک است و همچنان برای کاهش احتمال بروز سرطان ریه مهمترین قدم، ترک دخانیات است.
تلاشهایی برای کاهش احتمال سرطان ریه در افراد سیگاری با مصرف مقادیر زیاد ویتامین و مواد مشابه انجام شده است، اما هیچ کدام تاثیری نداشتهاند. حتی در بعضی از این پژوهشهای پزشکی نتایج برعکسی حاصل شده است؛ به عنوان نمونه در یک پژوهش مصرف ماده بتا-کاروتن (پیشساز ویتامین آ) در مقادیر زیاد با وقوع بیشتر سرطان ریه در افراد همراه بود.
برخی از افرادی که به سرطان ریه گرفتار میشوند با هیچ عامل خطرزایی برخورد نداشتهاند. بنابراین با وجود اینکه با انجام کارهای فوق میتوان از برخی موارد سرطان ریه پیشگیری کرد، هنوز توانایی پیشگیری از همه موارد سرطان ریه وجود ندارد.
عوامل زیر احتمال بروز بیماری را بیشتر میکنند و به آنها عوامل خطرزا میگوییم. دوری از این مواد خطرزا باعث پیشگیری از سرطان ریه میشود:
تودههای موجود در ریه ممکن است خوشخیم یا بدخیم باشند.
توده سرطانی در ریه شاید از خود ریه آغاز شده یا از حرکت سلولهای سرطانی از جای دیگر بدن حاصل شده باشد که به آن متاستاز میگویند.
اگر توده ریه سرطانی باشد، تعیین نوع سرطان ریه میتواند به انتخاب درمان مناسب کمک نماید.
منبع: lung.org , nhs.uk , Mayo Clinic , cdc.gov , my.clevelandclinic , cancer.org , hopkinsmedicine , cancer.net
IR-0525-ABD-9502-AS
ارتباط علمی داروسازی دکتر عبیدی با کادر درمانی بهداشتی کشور گزینهای است که در نهایت منجر به ارائه راهکارهای درمانی بهتر و ارتقاء سطح سلامت جامعه میشود. بخش علمی وبسایت ویژه پزشکان، داروسازان، پرستاران و سایر اعضای محترم کادر درمانی بهداشتی در حال آمادهسازی است. به زودی در این بخش با مطالب علمی گردآوری شده از منابع علمی معتبر جهان در خدمت شما فرهیختگان گرامی خواهیم بود.
سلام من سه سال است توده خوش خیم 2+2در ریه راستم است دارو هم استفاده نمیکنم احتمال داره به جای دیگر رشد کند یانه
درود. پزشک معالج تنها مرجع برای اظهار نظر در این مورد است با ایشان مشورت بفرمایید. پاینده باشید
سلام من سرفه مداوم دارم ولی هیچ کدوم از علامت های دیگع رو ندارم ،ایا نشان از سرطانه؟ سرفه خلطی
درود. همراه گرامی در صورت داشتن عوامل خطر مثل سن بالای 55 سال و سابقه استفاده از دخانیات برای بهتر است برای غربالگری به پزشک مراجعه کنید. پاینده باشید
سلام پدر من تقریبا ۲ ماه میشه تو سی تی یک توده داشته رفته رفته ضعف و بی اشتهایی وشبا احساس تنگی داره
درود همراه گرامی تنها مرجع اظهار نظر در زمینه تشخیص و درمان بیماری پزشک معالج است و توصیه می شود در این زمینه با ایشان مشورت نمایید. ایشان با داشتن اطلاعات دقیق از شرایط پزشکی بیمار ، بیمار را راهنمایی خواهند کرد.