سرطان دهانه رحم چیست؛ علائم، پیشگیری، تشخیص و درمان

سرطان دهانه رحم نوعی از سرطان است که در دهانه رحم یعنی قسمت پایینی رحم در محل اتصال رحم به واژن بروز می‌کند.

انواع سرطان دهانه رحم

• کارسینوم سلول‌های اسکواموس

این نوع از سرطان دهانه رحم در لایه نازک مسطح سلول‌های خارجی دهانه رحم (سلول‌های اسکواموس) که به داخل واژن می‌روند، شروع می‌شود. بیشتر سرطان‌های دهانه رحم از این نوع هستند.

• آدنوکارسینوم

این نوع از سرطان دهانه رحم در سلول‌های ستون‌ مانندی که کانال دهانه رحم را می‌پوشانند، ایجاد می‌شود.

در برخی مواقع در سرطان دهانه رحم هر دو نوع از این سلول‌ها درگیر می‌شوند، اما سایر سلول‌ها به ندرت در این سرطان نقش دارند. تشخیص نوع سرطان دهانه رحم به پزشک کمک می‌کند که روند پیشرفت و درمان سرطان را تعیین کند.

علل ابتلا به سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم هنگامی شروع می‌شود که تغییراتی (موتاسیون) در DNA سلول‌های دهانه رحم ایجاد شود. DNA سلول، حامل دستورالعمل‌هایی است که به سلول نشان می‌دهد چه کارهایی را باید انجام دهد.

سلول‌های سالم با سرعتی مشخص رشد و تکثیر می‌یابند و طبیعتا در یک دوره زمانی خاص می‌میرند، اما سلول‌های موتاسیون‌یافته به‌طور غیرقابل کنترلی رشد کرده و تکثیر می‌یابند و اصولا نمی‌میرند. تجمع سلول‌هایی که به سرعت رشد می‌کنند و نمی‌میرند، توده‌ای را ایجاد می‌کنند که به آن «تومور» گفته می‌شود. سلول‌های سرطانی می‌توانند به بافت‌های مجاور هجوم برده و یا از توده اصلی جدا شده و به هرجایی از بدن منتقل شوند (متاستاز).

مشخص نیست چه چیز باعث سرطان دهانه رحم می‌شود، ولی یقینا ویروس پاپیلومای انسانی در آن نقش دارد. ویروس پاپیلومای انسانی بسیار شایع است، ولی اغلب افرادی که به آن مبتلا می‌شوند، هرگز به سرطان دچار نمی‌شوند. این بدین معناست که عواملی مانند محیط و نوع زندگی افراد در اینکه یک نفر مبتلا به سرطان شود، موثر است.

ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV چیست؟

ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV، شایعترین عفونت قابل انتقال از طریق ارتباط جنسی است.

انواع زیادی از این ویروس وجود دارد که بعضی از آنها می‌توانند باعث ایجاد بیماری در انسان شوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توانیم به زگیل تناسلی و همچنین سرطان دهانه رحم اشاره کنیم. در اغلب موارد، عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی به خودی خود از بین رفته و مشکلی برای سلامتی فرد ایجاد نمی کند.

انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی که از طریق ارتباط جنسی منتقل می‌شود، بیشترین نقش را در سرطان دهانه رحم ایفا می‌کند.

هنگامی که ویروس پاپیلومای انسانی وارد بدن می‌شود، سیستم ایمنی بدن به‌طور معمول آن را از بین برده و از ایجاد آسیب توسط ویروس در بدن جلوگیری می‌کند.

در بدن درصد کمی از انسان‌ها ویروس برای سال‌ها زنده می‌ماند و باعث تبدیل شدن سلول‌های سالم دهانه رحم به سلول‌های سرطانی می‌شود.

ما می‌توانیم خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را با انجام تست‌های غربالگری و واکسن‌هایی که ما را از عفونت‌های ویروس پاپیلومای انسانی محافظت می‌کند، کاهش دهیم.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان معده و دلایل به وجود آمدن آن چیست؟

نشانه‌ها و علائم شایع سرطان دهانه رحم

مراحل ابتدایی سرطان دهانه رحم به‌طور کلی هیچ علامتی ندارد. علایم مراحل پیشرفته‌تر دهانه رحم شامل موارد زیر است:

• خونریزی واژینال بعد از مقاربت یا بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از یائسگی
• ترشحات رقیق خونی از واژن که ممکن است شدید بوده و بوی نامطبوع داشته باشند
• درد لگن
• درد هنگام مقاربت

چه‌موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

چنانچه علایمی مانند علائم بالا در ما بروز پیدا کند لازم است حتما به پزشک مراجعه کنیم.

روش‌های تشخیص سرطان دهانه رحم

برای تشخیص سرطان دهانه رحم ابتدا از بیوپسی یعنی برداشت تکه بسیاری کوچکی از بافت آن و سپس کورتاژ دهانه رحم یا برداشت قسمتی از بافت دهانه رحم از طریق خراشیدن استفاده می‌شود.

در صورتی که نتیجه آزمایش این نمونه کوچک مشکوک باشد، ممکن است به نمونه برداری‌های وسیع‌تری نیاز داشته باشیم.

تعیین مرحله سرطان دهانه رحم

بعد از آزمایش‌ها اگر تشخیص سرطان دهانه رحم داده شود، نیاز است که برای تعیین پیشرفت سرطان مرحله یا stage آن تعیین گردد.
برای تعیین مرحله سرطان دهانه رحم از روش‌هایی مانند رادیوگرافی، سی تی ‌اسکن، ام آر آی و پت‌اسکن و همچنین معاینات دقیق مثانه، واژن، رحم و رکتوم استفاده می‌شود.

عوامل افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم

عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شوند، عبارتند از:

• داشتن روابط جنسی با افراد مختلف

هرچه تعداد افرادی که فرد با آنها رابطه جنسی دارد، بیشتر باشد شانس آلوده شدن وی به ویروس پاپیلومای انسانی بیشتر است.

• شروع زودهنگام روابط جنسی

داشتن رابطه جنسی در سنین پایین احتمال ابتلا به عفونت ویروس پاپیلومای انسانی را افزایش می‌دهد.

• ابتلا به سایر عفونت‌های مقاربتی

ابتلا به سایر عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سیفلیس (Syphilis)، سوزاک و یا ایدز، احتمال ابتلا به عفونت ویروس پاپیلومای انسانی را افزایش می‌دهد.

• ضعف سیستم ایمنی

در افرادی که به نحوی سیستم ایمنی آنها تضعیف شده است، احتمال ایجاد سرطان دهانه رحم بیشتر است.

• استعمال دخانیات

استعمال دخانیات با سرطان دهانه رحم از نوع اسکواموس سل ارتباط دارد.

راه‌های جلوگیری از بروز سرطان دهانه رحم

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، خوب است موارد زیر را در نظر داشته باشیم:

• با پزشکمان درباره واکسن ویروس پاپیلومای انسانی مشورت کنیم. در صورت صلاحدید پزشک، دریافت این واکسن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم و دیگر بیماری‌های مرتبط با این ویروس را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.
• به‌طور مرتب پاپ اسمیر انجام دهیم. با پاپ اسمیر می‌توان تغییرات پیش‌سرطانی را تشخیص داد و به این طریق، با درمان مناسب از ایجاد سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد.
• در روابط جنسی ملاحظات لازم برای پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی را در نظر داشته باشیم
• از مصرف دخانیات اجتناب کنیم و در صورت استعمال مداوم، برای ترک با پزشک خود مشورت کنیم.

درمان سرطان دهانه رحم

انتخاب درمان سرطان دهانه رحم به عوامل مختلفی مانند مرحله سرطان، وضعیت سلامت بیمار و … بستگی دارد. جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی یا ترکیبی از این سه ممکن است درمان انتخابی باشد.

• رادیوتراپی

رادیوتراپی از اشعه‌هایی با انرژی بالا مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.

این روش درمانی به دو روش خارجی و داخلی و یا ترکیبی از هر دو انجام می‌شود.

در روش خارجی، اشعه از خارج از بدن و در روش داخلی از طریق واژن به توده سرطانی تابیده می‌شود. لازم به ذکر است این نوع درمان در خانم‌هایی که یائسه نشده‌اند می‌تواند باعث ایجاد یائسگی زودرس شود.

• شیمی ‌درمانی

شیمی‌ درمانی یک درمان دارویی است که با استفاده از مواد شیمیایی باعث از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌شود. این مواد شیمیایی می‌توانند به‌صورت تزریقی و یا خوراکی تجویز شوند. برای برخی از سرطان‌های دهانه رحم شیمی ‌درمانی با دوز پایین همراه با رادیوتراپی تجویز می‌شود؛ چراکه به نظر می‌رسد شیمی درمانی می‌تواند تاثیر رادیوتراپی را افزایش دهد.

در موارد پیشرفته‌تر سرطان، شیمی‌ درمانی با دوزهای بالاتر برای کنترل علایم سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• تارگت‌تراپی (درمان هدفمند)

تمرکز تارگت‌تراپی روی نقاط ضعف سلول‌های سرطانی است. داروی درمان هدفمند با مهار کردن سلول در محل این نقاط ضعف، باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شود. این درمان معمولا با شیمی درمانی ترکیب شده و گزینه‌ای برای موارد سرطان بسیار پیشرفته است.

• ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که به سیستم ایمنی کمک می‌کند تا با سرطان مبارزه کند. در حالت معمول سرطان، ممکن است سیستم ایمنی بر علیه سلول‌های سرطانی فعال نشود؛ چراکه سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که آنها را از دید سلول‌های ایمنی مخفی می‌نماید. ایمونوتراپی بر مبنای شناخت این پروتئین‌ها کار می‌کند.

• جراحی

در مراحل ابتدایی درمان سرطان دهانه رحم به‌طور معمول جراحی است.

انواع جراحی‌ها برای درمان سرطان دهانه رحم

1. جراحی جهت خارج کردن توده سرطانی به تنهایی: گاهی سرطان دهانه رحم به اندازه‌ای کوچک است که می‌توان آن را با یک جراحی ساده خارج کرد. در این روش امکان بارداری در آینده نیز وجود دارد.
2. جراحی برای خارج کردن دهانه رحم: در مراحل ابتدایی سرطان دهانه رحم این امکان وجود دارد که با برداشت کامل دهانه رحم، بدون خارج کردن رحم از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. در این روش نیز امکان حاملگی بعدی در صورت تمایل وجود دارد.
3. جراحی برای خارج کردن دهانه رحم و رحم: در مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم از این روش استفاده می‌شود که در آن دهانه رحم، رحم و غدد لنفاوی اطراف آن را برمی‌دارند.

منابع:

Mayoclinic, Centers for Disease and Prevention(CDC) and National Health Service (NHS)