تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی داروسازی دکتر عبیدی رسیده است.
Medically Approvedآنچه باید درباره ویتامین آ (A) بدانیم
آنچه در این مطلب می‌خوانیم:
ویتامین A چیست و چه عملکردی در بدن ما دارد؟
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است که به طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد. ویتامین‌های محلول در چربی، همراه چربی‌ها جذب و در بافت چربی بدن و کبد ذخیره می‌شوند. ویتامین A برای بینایی، سیستم ایمنی بدن و تولید مثل مهم است. ویتامین A همچنین به عملکرد طبیعی قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها کمک می‌کند.
دو نوع ویتامین A وجود دارد. نوع اول، نوعی از ویتامین A (ویتامین A از پیش ساخته شده) که در گوشت، مرغ، ماهی و محصولات لبنی یافت می‌شود. نوع دوم، پیش‌ساز ویتامین A (یا پروویتامین A) که در میوه‌ها، سبزی‌ها و سایر فرآورده‌های گیاهی یافت می‌شود. رایج‌ترین نوع پروویتامین A، در غذاها و مکمل‌ها، بتاکاروتن است، آنتی‌اکسیدانی حاوی رنگدانه‌ها‌ی زرد، قرمز و نارنجی که به وفور در گیاهان و میوه‌ها وجود دارد.
چه مقدار ویتامین A نیاز داریم؟
مقدار ویتامین A مورد نیاز ما به سن و جنسیت بستگی دارد. میانگین مقادیر توصیه شده روزانه در جدول زیر بر حسب میکروگرم (mcg) آورده شده است.
| سن | مقادیر توصیه شده روزانه بر حسب میکروگرم (mcg) | |
|---|---|---|
| تولد تا 6 ماهگی | 400میکروگرم | |
| 7 تا 12 ماه | 500میکروگرم | |
| 1 تا 3 سال | 300میکروگرم | |
| 4 تا 8 سال | 400میکروگرم | |
| 9 تا 13 سال | 600میکروگرم | |
14 تا 18 سال | دختران | 700میکروگرم |
| پسران | 900میکروگرم | |
بزرگسالان | خانم‌ها | 700میکروگرم |
| آقایان | 900میکروگرم | |
| دوران بارداری | 770میکروگرم | |
| دوران شیردهی | 1300میکروگرم | |
چه غذاهایی ویتامین A مورد نیاز ما را تامین می‌کنند؟
ویتامین A به طور طبیعی در بسیاری از غذاها یافت می‌شود و به برخی غذاها مانند شیر و غلات اضافه می‌شود. ما می‌توانیم مقادیر توصیه شده‌ی ویتامین A را با خوردن غذاهای مختلف از جمله موارد زیر دریافت کنیم:
- جگر گاو و سایر گوشت‌های احشایی حیوانات (باید به خاطر داشته باشیم که این غذاها معمولا حاوی مقادیر زیادی کلسترول هستند، بنابراین باید در مصرف این مواد غذایی احتیاط کنیم.)
- برخی از انواع ماهی‌ها مانند سالمون
- سبزی‌های برگ سبز و سایر سبزی‌های سبز، نارنجی و زرد مانند بروکلی، هویج و کدو حلوایی
- میوه‌ها، مانند طالبی، زردآلو و انبه
- محصولات لبنی
- غلات صبحانه غنی شده با ویتامین A
مکمل‌های خوراکی ویتامین A
بیشتر مکمل‌های مولتی‌ویتامین-مینرال حاوی ویتامین A هستند. مکمل‌های خوراکی که تنها حاوی ویتامین A باشند نیز موجود است.
بیشتر بخوانید: مهم ترین ویتامین های موردنیاز و ضروری بدن کدامند؟
آیا به اندازه کافی ویتامین A دریافت می‌کنیم؟
بیشتر ما می‌توانیم ویتامین A کافی را از غذاهای مصرفی دریافت کنیم. با این حال، گروه‌های خاصی از افراد، بیشتر از دیگران در دریافت ویتامین A کافی مشکل دارند:
- نوزادان نارس اغلب در سال اول زندگی خود سطح ویتامین A پایینی دارند.
- نوزادان، کودکان خردسال، زنان در دوران بارداری و شیردهی در کشورهای در حال توسعه.
- مبتلایان به سیستیک فیبروزیس (یک اختلال ارثی که باعث آسیب شدید ریه‌ها، دستگاه گوارش و سایر اندام‌ها می‌شود.)
کمبود ویتامین A
کمبود ویتامین A در بسیاری از کشورهای در حال توسعه رایج است. شایع‌ترین علامت کمبود ویتامین A در کودکان خردسال و زنان باردار، بیماری چشمی به نام زِروفتالمی است. زِروفتالمی ضعف بینایی در نور کم است و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به نابینایی شود.
پیشگیری از کمبود ویتامین A در کودکان
بر اساس «دستور العمل کشوري مکمل یاري با مگادوز ویتامین د» به منظور پیشگیری از کمبود ویتامین A در کودکان، به کلیه‌ی کودکانی که با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌شوند، ویتامین A با دوز 450 میکروگرم (1500 واحد بین‌المللی) و ویتامین د با دوز 400 واحد بین‌المللی (معادل یک سی‌سی قطره A+Dیا مولتی ویتامین)، از روز 3 تا 5 تولد تا پایان 2 سالگی (24 ماهگی) داده می‌شود. معمولا شروع استفاده از این قطره، همزمان با غربالگري کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) نوزادان می‌باشد.
برخی از اثرات ویتامین A بر سلامت
سرطان
مصرف غذاهای حاوی بتاکاروتن زیاد ممکن است خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان مانند سرطان ریه یا سرطان پروستات را کاهش دهند. اما بر اساس مطالعات انجام شده، مصرف دوزهای بالایی از مکمل بتاکاروتن در افراد سیگاری، خطر ابتلا به سرطان ریه را در آنها افزایش می‌دهد.
دژنراسیون ماکولا (تخریب لکه زرد) مرتبط با سن
دژنراسیون ماکولا مرتبط با افزایش سن، یک بیماری چشمی است که باعث تاری دید می‌شود. در بعضی از افراد، افزایش سن باعث آسیب به ماکولا (لکه زرد) می‌شود. ماکولا (لکه زرد) بخشی از شبکیه (لایه حساس به نور چشم) است که به دیدن واضح اشیا و محیط پیرامون ما کمک می‌کند.
دژنراسیون (تخریب تدریجی) ماکولا مرتبط با سن (AMD)، یکی از شایع‌ترین علل از دست دادن بینایی در سالمندان است. در مبتلایان به AMD، مصرف مکمل حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها، روی و مس به همراه بتاکاروتن (در افراد غیرسیگاری) برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری امیدوارکننده بوده و در نتیجه به کاهش روند از دست دادن بینایی منجر شده است.
سرخک
کودکان مبتلا به کمبود ویتامین A که به سرخک مبتلا می‌شوند، معمولا فرم شدیدتری از این بیماری را می‌گیرند. در این کودکان، مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین A با مشورت پزشک، می‌تواند تب و اسهال ناشی از سرخک را کمتر کند. مصرف این مکمل‌ها می‌تواند خطر مرگ و میر ناشی از سرخک را در کودکان کشورهای در حال توسعه، که کمبود ویتامین A در آنها شایعتر است، کاهش دهد.
آیا ویتامین A می‌تواند مضر باشد؟
بله، مصرف زیاد برخی از انواع ویتامین A می‌تواند مضر باشد.
دریافت بیش از حد ویتامین A از پیش ساخته شده (معمولاً از برخی مکمل‌ها یا داروهای خاصی مانند داروی درمان آکنه شدید (ايزوترتينوئين) ) می‌تواند باعث سرگیجه، حالت تهوع، سردرد، کما و حتی مرگ شود.
مصرف زیاد ویتامین A از پیش ساخته شده در در دوران بارداری (و حتی پیش از آن) نیز می‌تواند باعث نقص مادرزادی در نوزادان شود. زنانی که احتمال می‌دهند باردار باشند، نباید از دوزهای بالای مکمل‌های ویتامین A استفاده کنند.
مصرف مقادیر زیاد بتاکاروتن یا سایر اشکال پروویتامین A می‌تواند پوست را زرد مایل به نارنجی کند، اما این وضعیت بی‌ضرر است. مصرف زیاد بتاکاروتن باعث نقایص مادرزادی یا سایر عوارض جدی‌تر ناشی از دریافت بیش از حد ویتامین A نمی‌شود.
حداکثر میزان توصیه شده روزانه ویتامین A از پیش ساخته شده، در جدول زیر فهرست شده است. این میزان، از همه منابع، شامل غذا، نوشیدنی و مکمل‌ها تامین می‌شود. این اعداد برای افرادی که به دلایل پزشکی تحت نظر پزشک ویتامین A مصرف می‌کنند، در نظر گرفته نمی‌شود.
برای بتاکاروتن و سایر اشکال پروویتامین A، حداکثر میزان مصرف روزانه مشخص نشده است.
| سن | بیشترین حد مجاز دریافت ویتامین A روزانه |
|---|---|
| تولد تا 12 ماهگی | 600 میلی‌گرم |
| 1 تا 3 سال | 600میلی‌گرم |
| 4 تا 8 سال | 900میلی‌گرم |
| 9 تا 13 سال | 1700میلی‌گرم |
| 14 تا 18 سال | 2800میلی‌گرم |
| بزرگسالان | 3000میلی‌گرم |
بیشتر بخوانید: املاح و مواد معدنی مورد نیاز بدن کدامند؟
تداخل ویتامین A با داروها یا سایر مکمل‌ها
مکمل ویتامین A ممکن است با داروهایی که مصرف می‌کنیم، تداخل داشته باشد. در اینجا چند نمونه آورده شده است:
- اورلیستات: دارویی است که مانع جذب چربی‌ها شده و به کاهش وزن کمک می‌کند. اورلیستات می‌تواند جذب ویتامین A را کاهش داده و باعث کاهش سطح آن در برخی افراد شود.
- مشتقات مصنوعی ویتامین A: این ترکیبات به صورت داروهای تجویزی، در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارند. به عنوان مثال، آسیترتین برای درمان پسوریازیس کاربرد دارد. پسوریازیس یک بیماری التهابی مزمن است که در آن پوست متورم، قرمز و خارش‌دار می‌شود و و بر روی نواحی درگیر، پوسته‌های سفید-نقره‌ای به چشم می‌خورد.
مصرف داروهایی مانند آسیترین همراه با مکمل‌های ویتامین A می‌تواند باعث افزایش خطرناک سطح ویتامین A در خون شود.
باید پزشک و داروساز را از کلیه داروها و مکمل‌های مصرفی خود آگاه کنیم. آنها می‌توانند اطلاعات دقیق و کاملی در ارتباط با تداخلات دارویی در اختیار ما قرار دهند.
ویتامین A و تغذیه سالم
از آنجا که غذاها می‌توانند مجموعه‌ای از مواد مغذی و سایر مواد ضروری برای سلامت ما را فراهم کنند، نیازهای تغذیه‌ای باید در درجه اول از طریق غذاها برآورده شوند.
غذاهای غنی شده و مکمل‌های غذایی زمانی مفید هستند که به دلایلی تامین نیاز بدن به یک یا چند ماده مغذی غیرممکن باشد (مثلاً در مراحل خاصی از زندگی، مانند بارداری).
IR-0123-ABD-7722-AS
منابع: U.S. Department of Health & Human Services, National Institutes of Health,
U.S. Department of Health & Human Services, National Institutes of Health
دستورالعمل کشوری مکمل یاری با مگادوز ویتامین “د”
