دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی

بر اساس منابع و شواهد موجود، بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در افراد مبتلا به دیابت بسیار محتمل است. به‌همین دلیل به‌وجود آوردن تغییراتی در سبک زندگی، علاوه بر محافظت از قلب ما و حفظ سلامتی آن، می‌تواند به مدیریت بهتر علائم دیابت هم کمک کند.

رابطه بین دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی

بیماری‌های قلبی و عروقی بسیار شایع و خطرناکند و از عوامل اصلی مرگ‌و‌میر در زنان و مردان مبتلا به دیابت محسوب می‌شوند.

احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی یا سکته مغزی در افراد مبتلا به دیابت دو برابر افزایش پیدا می‌کند و هر چه مدت ابتلا به دیابت طولانی‌تر باشد، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی هم بیش‌تر خواهد بود.

اما خبر خوب این‌که با ایجاد برخی اصلاحات در سبک زندگی خود، علاوه بر مدیریت هرچه بهتر علائم دیابت، می‌توانیم احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کم کرده و سلامت قلب خود را بهبود ببخشیم.

 تعریف بیماری‌های قلبی و عروقی

بیماری‌های قلبی و عروقی شامل سکته مغزی، تمامی مشکلات قلبی و بیماری‌های درگیرکننده عروق‌خونی می‌شوند که یکی از شایع‌ترین انواع آن‌ها بیماری عروق کرونر (CAD¹) است. ابتلا به این بیماری ناشی از به‌وجود آمدن پلاک در دیواره شریان‌های کرونر یعنی عروق‌خونی تامین‌کننده اکسیژن و خون به قلب است.

این پلاک‌ها، رسوباتی کلسترولی هستند که ایجادشان در دیواره عروق، به آترواسکلروز (تنگ‌شدن عروق و اختلال در جریان‌خون) و سخت‌شدن عروق منجر می‌شود. ایجاد اختلال در روند جریان‌خون و کاهش خون‌رسانی به قلب و مغز، می‌تواند به‌ترتیب به حمله قلبی و سکته مغزی منجر گردد.

سخت‌شدن عروق (شریان‌ها) ممکن است در سایر اندام‌های بدن نیز اتفاق بیفتد. به بروز این اتفاق در عروق پا بیماری شریان‌های محیطی (PAD²) گفته می‌شود. به‌طور معمول، PAD جزو اولین نشانه‌های ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در افراد مبتلا به دیابت است.

 تاثیر دیابت بر قلب

قندخون بالا می‌تواند به مرور زمان به آسیب عروق خونی و اعصاب کنترل‌کننده قلب منجر شود. سایر عواملی که می‌توانند ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را در افراد مبتلا به دیابت بیشتر کنند عبارتند از:

فشارخون بالا که می‌تواند به دیواره شریان‌ها آسیب برساند. ابتلا همزمان به دیابت و فشار خون بالا، به طور قابل‌ملاحظه‌ای با افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی همراه است.

سطح بالای کلسترول بد (LDL) در خون که می‌تواند به ایجاد پلاک در دیواره عروق آسیب‌دیده منجر شود.

همچنین سطح بالای تری گلیسیرید (نوعی چربی در خون)،  LDL بالا یا سطح پایین کلسترول خوب (HDL) نقش موثری در سخت‌شدن دیواره عروق دارند.

با وجود این‌که هیچ‌کدام از این شرایط دارای علامت نیستند، اما پزشک معالج با بررسی فشار خون و انجام یک آزمایش‌خون ساده، می‌تواند نقش موثری در کنترل هرکدام از این موارد داشته باشد.

علاوه بر موارد بالا، عوامل زیر نیز در افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی نقش دارند:

• سیگار
• وزن بالا و چاقی
• نداشتن فعالیت فیزیکی کافی
• رژیم غذایی دارای چربی‌های اشباع بالا، چربی‌های ترانس، کلسترول و سدیم (نمک)
• نوشیدن میزان بالای الکل

احتمال ابتلا به نارسایی‌قلبی نیز در افراد مبتلا به دیابت بیش‌تر است. “نارسایی قلبی” شرایطی جدی ا‌ست که در آن خون به خوبی توسط قلب پمپ نمی‌شود و در نتیجه علائمی مانند مشکل در تنفس (از جمله تنگی نفس)، سرفه و تورم در اندام تحتانی (پاها) در فرد مبتلا بروز پیدا می‌کنند. اگرچه این بیماری پیشرونده است و می‌تواند به مرور زمان بدتر شود؛ اما تشخیص و درمان صحیح و به‌موقع آن توسط پزشک معالج می‌تواند به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای به کنترل و بهبودی علائم و نیز به تعویق انداختن روند بیماری کمک کند.

علائم ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی

• تنگی‌نفس
• احساس خستگی
• احساس درد و فشار در ناحیه قفسه سینه، پشت، گردن، فک و بازوها
• احساس ضعف و بی‌حسی در دست‌ها یا پاها

بررسی بیماری‌های قلبی و عروقی

بررسی فشارخون، سطح کلسترول‌ خون و وزن می‌تواند به پزشک معالج جهت ارزیابی احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی کمک کند. ممکن است پزشک معالج انجام این موارد را هم برای بررسی وضعیت قلب ما توصیه کند:

• الکتروکاردیوگرام (ECG): برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب
• اکوکاردیوگرام (Echo): برای بررسی عضلات قلب و وضعیت پمپاژ قلب
• تست تردمیل (ورزش): برای ارزیابی عملکرد قلب در شرایط استرس‌زا

 راهکارهایی برای مراقبت از قلب

ایجاد تغییرات زیر در سبک زندگی، علاوه بر مدیریت هر چه بهتر علائم دیابت، در کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی یا جلوگیری از بدترشدن علائم موثر است:

یک رژیم غذایی سالم را دنبال کنیم: میوه‌های تازه، پروتئین و حبوبات بیشتر و موادغذایی فراوری‌شده، نوشیدنی‌های الکلی و چربی‌های ترانس کمتری مصرف کنیم.

فعال‌تر باشیم: داشتن فعالیت فیزیکی منظم، میزان حساسیت سلول‌های بدن به انسولین را افزایش می‌دهد و به کنترل و مدیریت علائم دیابت کمک می‌کند. فعالیت فیزیکی با کنترل سطح قندخون در کاهش احتمال ابتلا به مشکلات قلبی هم موثر است. به همین دلیل، توصیه می‌شود در هفته به مدت 150 دقیقه، فعالیت فیزیکی با شدت متوسط (مثل پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری) داشته باشیم.

مدت زمان نشستن را محدود کنیم: کاهش زمان نشستن و داشتن فعالیت بدنی مانند راه‌رفتن یا انجام ورزش‌های مقاومتی هر 30 دقیقه یک بار، علاوه بر بهبود متابولیسم قندخون، به عملکرد بهتر قلب هم کمک می‌کند.

یک وزن مناسب و سالم را برای خود هدف‌گذاری کنیم: اگر چاق هستیم یا وزن بالایی داریم، کاهش وزن به میزان 5 تا 7 درصد از وزنمان، می‌تواند در کاهش سطح قند خون و تری‌گلیسیرید موثر باشد.

استرس خود را مدیریت کنیم: استرس و هورمون‌های مرتبط با استرس می‌توانند فشارخون را افزایش داده و علاوه بر سخت شدن مسیر مدیریت قندخون، به رفتارهای ناسالم مثل پرخوری یا نوشیدن مقادیر زیاد الکل منجر شوند. در نقطه‌مقابل، مراجعه به مشاور، انجام مدیتیشن و تنفس عمیق، داشتن فعالیت فیزیکی و دریافت حمایت از خانواده و دوستان می‌تواند به کنترل استرس ما کمک کند.

بهتر بخوابیم: استراحت کافی و برخورداری از حدود 6 تا 8 ساعت خواب در شبانه‌روز، می‌تواند به کاهش سطح هورمون‌های مرتبط با استرس کمک کند.

ممکن است پزشک معالج ما در کنار اصلاح سبک زندگی، برای کنترل و مدیریت بهتر علائم دیابت و حفظ سلامتی قلبمان، داروهایی را هم تجویز کند.

به‌طور کلی، با آگاهی از تاثیر قابل توجه دیابت بر دستگاه قلب و عروق و تلاش برای داشتن یک سبک زندگی سالم، می‌توانیم به‌میزان قابل‌توجهی از عوارض این بیماری جلوگیری کنیم.

¹ Coronary Artery Disease

² Peripheral Arterial Disease

IR-0226-ABD-1590-AS

منابع: CDC, diabetes