تب و اسهال در کودکان و نوزادان؛ علل و روش‌های درمان

اسهال چیست؟

اسهال در کودکان به حالتی اطلاق می‌شود که مدفوع شل و آبکی باشد و کودکمان بیشتر از حد معمول به دستشویی برود.

اسهال مشکل شایعی است که یک تا دو روز طول می‌کشد و معمولا به خودی خود بهبود می‌یابد. اگر اسهال بیش از دو روز طول بکشد، احتمالا مشکل جدی‌تری وجود دارد.

اسهال ممکن است حاد یا مزمن باشد:

• اسهال کوتاه‌مدت (حاد)

اسهال کوتاه‌مدت یا حاد به اسهالی گفته می‌شود که یک تا دو روز طول کشیده و برطرف می‌گردد. این اسهال ممکن است به خاطر غذا یا آب آلوده به باکتری ایجاد شود و یا ممکن است به‌دنبال یک عفونت ویروسی باشد.

• اسهال بلندمدت (مزمن)

اسهال بلندمدت یا مزمن به اسهالی گفته می‌شود که به مدت چند هفته به طول می‌انجامد. این حالت ممکن است به دلیل مشکلات دیگر مانند سندرم روده تحریک‌پذیر ایجاد شده باشد.

اسهال مزمن می‌تواند به علت مشکلات جدی‌تر روده مثل بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون یا بیماری سلیاک (بیماری خود ایمنی که منجر به عدم تحمل گلوتن در فرد می‌شود) باشد. ژیاردیا نیز می‌تواند باعث اسهال مزمن شود.

ژیاردیا یک پارازیت میکروسکوپی است که روی سطوح زنده می‌ماند و از طریق خاک، آب و مواد غذایی آلوده به مدفوع انسان یا حیوانی که به آن مبتلا بوده، منتقل می‌شود.

علل بروز اسهال در کودکان و نوزادان

• عفونت‌های باکتریایی
• عفونت‌های ویروسی
• مشکل در هضم برخی مواد غذایی (عدم تحمل غذا)
• واکنش سیستم ایمنی بدن به بعضی غذاها (آلرژی غذایی)
• پارازیت‌هایی که از طریق غذا و آب وارد بدن می‌شوند. پارازیت‌ها موجوداتی هستند که در بدن موجودات دیگر زندگی کرده، از آنها تغذیه کرده و رشد و تکثیر می‌یابند.
• واکنش‌های دارویی
• مشکلاتی که مربوط به فعالیت معده و روده هستند، مانند سندرم روده تحریک‌پذیر
• بیماری‌های روده مثل بیماری‌های التهابی روده
• اعمال جراحی معده و کیسه صفرا

علائم اسهال در کودکان و نوزادان

علائم اسهال در کودکان مختلف ممکن است متفاوت باشد، ولی عموما شامل موارد زیر می‌شود:

• درد شکم
• نفخ
• حالت تهوع
• فوریت در اجابت مزاج
• تب
• اسهال خونی
• از دست رفتن مایعات بدن (دهیدراتاسیون)
• بی‌اختیاری مدفوع

علائم اسهال ممکن است شبیه به بیماری‌های دیگر باشد. در موارد مشکوک حتما کودکمان باید توسط پزشک معاینه شود.

چگونه اسهال تشخیص داده می‌شود؟

پزشک از علائم و شرح حال کودکمان خواهد پرسید. او را معاینه خواهد کرد و ممکن است آزمایش‌هایی از خون، مدفوع و ادرار درخواست کند. تشخیص، بر مبنای مجموع اطلاعات به دست آمده از موارد بالا داده خواهد شد.

درمان اسهال

درمان اسهال بر مبنای سن کودک، علائم، وضعیت عمومی و همچنین شدت بیماری خواهد بود.

از دست رفتن آب بدن کودک نگرانی اصلی ما به عنوان والدین در بیماری اسهال است. در اکثر موارد جایگزینی مایعات از دست رفته بخش اصلی درمان خواهد بود. در صورتی که علت اسهال باکتری باشد، برای فرد آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.

نکات زیر در حفظ مایعات بدن کودک در زمان اسهال کمک‌کننده است:

• در هنگام بروز اسهال، کودکان را تشویق به استفاده از محلول الکترولیت کنیم. این محلول‌ها شامل میزان متوازنی از آب، قند و نمک هستند که به سرعت باعث بالا رفتن حجم خون و جایگزینی مایعات بدن می‌شوند.
• از استفاده از آبمیوه خودداری کنیم، چون می‌تواند باعث تشدید اسهال شود.
• از دادن آب لوله‌کشی تصفیه‌نشده یا آب نجوشیده به کودکمان خودداری کنیم.
• در صورتی که کودکمان از شیر مادر تغذیه می‌کند، به شیر دادن ادامه دهیم.
• در صورتی که کودکمان از شیر خشک تغذیه می‌کند، به مصرف آن ادامه دهد.

عوارض اسهال

مهمترین و خطرناک‌ترین عارضه اسهال از دست رفتن آب بدن (دهیدراتاسیون) است. هر چه سن کودک کمتر باشد، خطر آن بیشتر است.

دهیدراتاسیون می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. دهیدراتاسیون شدید می‌تواند منجر به شوک یا حتی مرگ کودک شود.

پیشگیری از اسهال در کودکان و نوزادان

• شست‌وشوی مرتب دست‌ها نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به اسهال باکتریایی دارد.
• در هنگام مسافرت مطمئن شویم نوشیدنی و غذایی که کودکمان مصرف می‌کند، سالم است.
• از نوشیدن آب لوله‌کشی تصفیه‌نشده یا آب نجوشیده و شیر پاستوریزه ‌نشده و نامطمئن خودداری کنیم. لازم است میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف ضدعفونی کنیم.
• گوشت و ماهی را به اندازه کافی بپزیم.
• از فروشندگانی که موارد بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، مواد غذایی تهیه نکنیم.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودکمان کمتر از 6 ماه سن دارد و یکی از علائم زیر را داراست، حتما به پزشک مراجعه کنیم:

• شکم درد
• خون در مدفوع
• استفراغ مکرر
• عدم تمایل به خوردن مایعات
• تب بالا
• دهان خشک و چسبنده
• کاهش وزن
• کاهش دفعات ادرار
• اسهال مکرر
• گریه بدون اشک

چند نکته کلیدی درباره اسهال کودکان

• اسهال به حالتی اطلاق می‌شود که مدفوع شل و آبکی باشد و کودکمان بیشتر از معمول به دستشویی برود.
• اسهال علل مختلفی دارد، مانند عفونت‌های باکتریایی و ویروسی.
• مهمترین نگرانی در اسهال، کاهش مایعات بدن (دهیدراتاسیون) است.
• در اغلب موارد، درمان شامل جایگزینی مایعات از دست رفته است.
• پس از مشورت با پزشک کودک خود، می‌توانیم از واکسن روتاویروس برای جلوگیری از ابتلا کودک به اسهال استفاده کنیم.
• شستن دست‌ها به‌صورت مرتب می‌تواند باعث پیشگیری از اسهال شود.
• هنگام سفر مطمئن شویم کودکمان از مواد غذایی و نوشیدنی‌های سالم استفاده می‌کند.

منبع: Johns Hopkins Medicine, American Academy of Pediatrics (AAP)

IR-0322-ABD-6520-WE