در شرایط امروزی و شیوع عفونت با ویروس کرونا، متاسفانه تعداد زیادی از خانواده‌ها عزیزان خود را از دست داده‌اند.

برای اینکه بتوانیم به‌خوبی مرحله سوگواری را پشت سر بگذاریم، توصیه‌های مفیدی وجود دارد که در زیر آن‌ها را مطالعه می‌کنیم.

مرگ یک عزیز، دنیای ما را دگرگون می‌کند، دلمان برایش تنگ می‌شود و می‌خواهیم برگردد.

غمگین، تنها و گاهی خشمگین می‌شویم. تمرکز خود را از دست می‌دهیم و نمی‌توانیم خوب بخوابیم. اگر مراقبت از فرد درگذشته را به عهده داشته‌ایم، ناگهان با کلافگیِ زمان آزاد و بدون برنامه روبه‌رو می‌شویم که همه این‌ها طبیعی است.

برای سوگواری روش درست و غلط معنا ندارد. دانشمندان درباره آنچه در روند سوگواری رخ می‌دهد، بسیار مطالعه کرده‌اند و به ما می‌گویند برای حفظ سلامتی خود در حین سوگواری بهتر است چه نکاتی را رعایت نماییم.

سوگواری یا عزا چیست؟

مرگ یک عزیز، در اندیشه، رفتار و احساسات ما تاثیر می‌گذارد. به مجموعه این تاثیرات «سوگواری» گفته می‌شود که پاسخی طبیعی به فقدان (مرگ یک عزیز) است.

معنای سوگواری این نیست که فرد باید احساسات کلیشه‌ای خاصی داشته باشد. سوگواری در هر فرد می‌تواند به روش خاص خود و کاملاً متفاوت انجام شود.

نقش فرهنگ جامعه در سوگواری

باورها و سنت‌های فرهنگی، روش عزاداری افراد را به شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به عنوان مثال در برخی فرهنگ‌ها سوگواری در سکوت و در حریم شخصی انجام می‌شود و در برخی جوامع، با صدای بلند و در محیط‌های عمومی شکل می‌گیرد.

مدت زمان سوگواری اعضای خانواده هم گاهی توسط فرهنگ جامعه دیکته می‌شود.

سوگواری به خودی خود ناخوشایند است. هر چه «بایدها» در سوگواری بیشتر باشد حس بدتری هم نسبت به آن به‌وجود می‌آید.

مهم است که به خودمان اجازه دهیم:

  • هر احساسی که دوست داریم داشته باشیم و
  • در سوگواری روش خود را به کار ببریم.

ممکن است قضاوت مردم نسبت به ما بدون درک و پر از سرزنش باشد. نباید اهمیت دهیم! مهم این است که نسبت به خودمان مهربان باشیم و از خود مراقبت کنیم.

سازگاری با فقدان

دانشمندان می‌گویند باید به خودمان اجازه دهیم که به روش خود و برای مدت زمان مناسب خودمان سوگوار باشیم.

هر فردی روش منحصربفردی برای تخلیه و بیان احساسات خود دارد. برای مثال، برخی افراد ممکن است با انجام کاری مانند پیاده‌روی یا نقاشی احساسات خود را نشان دهند و به آرامش برسند، نه با صحبت درباره آن.

تفاوت‌های بین فردی

ممکن است برخی افراد بتوانند زودتر از سوگواری فارغ شوند. لبخند یا خنده کنش‌هایی طبیعی هستند که روحیه فرد را در برابر آثار مرگ یک عزیز حفظ می‌کنند. کسانی که در بیان احساسات گوناگون انعطاف‌پذیرترند، راحت‌تر از سوگواری رهایی می‌یابند و در طول زمان از سلامت بیشتری برخوردار هستند.

تجویز یک نسخه برای همه درست نیست، مثلا بگوییم احساساتت را بیرون بریز یا سرکوب کن. درست این است که هر فرد در هر لحظه به مقتضای شرایط خود، واکنشی را بروز دهد که مناسب می‌داند.

به عنوان نمونه، کسی که انعطاف‌پذیری احساسی دارد، وقتی یک خاطره شاد درباره فرد از دست رفته را مطرح می‌کند، می‌خندد و ممکن است زمانی که یک خاطره ناخوشایند از وی را با دیگران به اشتراک می‌گذارد، گریه کند. این طبیعی است.

انواع سوگواری

سوگواری پیچیده

در حدود 10 درصد از کسانی با فقدان یک عزیز مواجه می‌شوند، سوگواری پیچیده را تجربه خواهند کرد. سوگواری پیچیده سازگاری با زندگی پس از فقدان را سخت‌تر می‌کند.

این افراد به شدت و برای مدت طولانی عزاداری می‌کنند. افکار خاصی که ذهن این افراد را پر کرده است، منشأ پیچیده شدن سوگواری است. آن‌ها از واقعیت دور می‌شوند و فکر می‌کنند:

  • این مرگ نباید رخ می‌داد یا
  • باید طور دیگری به‌وقوع می‌پیوست.

سوگواری پیچیده زندگی را دشوار می‌سازد. ما به عنوان فرد سوگوار، نباید خودمان را قضاوت کنیم و نباید به دیگران هم اجازه بدهیم ما را قضاوت کنند؛ حتی در سوگواری پیچیده.

برای رهایی از سوگواری پیچیده بهتر است به یک روانپزشک مراجعه کنیم. ممکن است به مشاوره روانشناسی و/یا داروهای تخصصی نیاز داشته باشیم.

سوگواری پیش‌بینی‌شده

شاید زمانی این احساس به ما دست بدهد که در شرف از دست دادن عزیزی هستیم که بیمار است، اگرچه او هنوز زنده است. به این حالت سوگواری پیش‌بینی‌شده می‌گوییم.

این حالت بیشتر برای کسانی اتفاق می‌افتد که مدت زیادی است از یک بیمار مراقبت می‌کنند. اگر در این شرایط قرار بگیریم به دلیل قریب‌الوقوع دانستنِ فقدان این فرد عزیز و تغییراتی که پس از آن در زندگی اتفاق می‌افتد، حتی پیش از مرگش، اندوهگین می‌شویم.

پژوهش‌ها حکایت از این دارند که وقتی پزشک، خودِ بیمار یا اعضای خانواده به این موضوع که فرد در شرف مرگ است اذعان می‌کنند، بازماندگان پس از مرگ شخص، بهتر می‌توانند با آن کنار بیایند.

نکاتی که حین سوگواری باید رعایت کرد

برای اینکه دوران سوگواری را با سلامت روان سپری کرده و ساده‌تر به زندگی عادی برگردیم، توضیه می‌شود ۵ نکته زیر را رعایت کنیم:

  1. با خود مهربان بوده و بیشتر مراقب خودمان باشیم
  2. همدردی اقوام و دوستان را بپذیریم و پیشنهاد کمک آن‌ها را قبول کنیم
  3. طبیعی است که تا مدتی شرایط روحی مناسبی نداشته باشیم؛ در این مدت هیچ تصمیم مهمی نگیریم و هیچ تغییری در زندگی‌مان ندهیم.
  4. سوگواری پدیده‌ای است که رهایی از آن به زمان زیادی نیاز دارد. از خودمان انتظار نداشته باشیم به‌سرعت به حالت عادی برگردیم.
  5. گاهی تحمل سوگ بدون کمک تخصصی بسیار دشوار می‌شود. با مراکز روانشناسی تماس بگیریم (تلفن 1480 یا 1666) و از مشاوره تلفنی استفاده کنیم.

منبع: News in Health (NIH)