تمامی مطالب علمی این سایت، به تایید تیم علمی پزشکی داروسازی دکتر عبیدی رسیده است.
Medically Approvedمکمل‌های مورد نیاز مادر بعد از زایمان
آنچه در این مطلب می‌خوانیم:
بسیاری از افراد از اهمیت مصرف مکمل‌ها در دوران بارداری و نقش آنها در رشد و نمو جنین و حفظ سلامتی مادر آگاه هستند؛ اما اغلب مادران ممکن است ندانند که نیاز به ویتامین‌ها و مواد معدنی یا مصرف مکمل بعد از زایمان و به خصوص در دوران شیردهی به اندازه دوره بارداری برای آنها مهم است.
با توجه به اینکه نوزاد نیاز به مراقبت و توجه زیادی دارد، مادر می‌تواند با مصرف مکمل به حفظ سلامتی و مراقبت از خود کمک کرده و به راحتی نقش مادری خود را ایفا کند.
در ادامه با دو تا از ضروری‌ترین مکمل‌های مورد نیاز مادران بعد از زایمان و نحوه مصرف آنها آشنا خواهیم شد.
- مکمل آهن
- مکمل کلسیم
بیشتر بخوانید: فولیک اسید در بارداری
مادری پرانرژی با مکمل آهن
بعضی از مادران مصرف مکمل آهن را پس از زایمان قطع می‌کنند. تعدادی از آنها از اهمیت مصرف مکمل آگاه نیستند، یا فرصت مراجعه به پزشک ندارندیا از بی خطر بودن مصرف مکمل آهن در زمان شیردهی مطمئن نیستند. برای اینکه بتوانیم نقش مادری را پرانرژی و بدون احساس خستگی مفرط ایفا کنیم تامین آهن مورد نیاز بدن ضروریست .
پس از زایمان چه میزان آهن مورد نیاز بدن است؟
هر چند نیاز بدن مادر به آهن پس از زایمان نسبت به دوران بارداری کمتر می شود ولی این زمان بهترین دوران برای بازگرداندن ذخائر آهن از دست‌رفته بدن مادر طی دوره بارداری و زایمان است .بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی ٣٧% خانم ها در دوران بارداری مبتلا به کم‌خونی می‌شوند. از طرفی مطالعات نشان می‌دهد در کشورهای در حال توسعه ٥٠-٨٠ درصد خانم ها پس از زایمان دچار کم‌خونی می‌گردند. همچنین دربررسی‌های انجام شده، میزان کمبود آهن در خانم‌های سالم پس از زایمان طبیعی، در افرادی که مکمل آهن مصرف می‌کرده‌اند ١٤% و در مادرانی که از مکمل استفاده نمی‌کرده اند ۲٤% گزارش شده است.
سازمان بهداشت جهانی WHO مصرف روزانه ١٠ الی ٣٠ میلی‌گرم آهن را با توجه به قابلیت جذب مکمل مصرفی توصیه کرده است.
مادران پس از زایمان باید از مکمل‌های آهن که جذب بالا و کمترین عوارض را دارند استفاده کنند. مولکول‌هایی مثل “فروس گلایسین سولفات“فاقد طعم فلزی مکمل آهن بوده، یبوست ایجاد نمی‌کند و جذب آن برای سیستم گوارشی راحت‌تر است.
آیا مادران در زمان شیردهی می‌توانند مکمل آهن استفاده کنند؟
بله ، مصرف مکمل آهن در دوران شیردهی بی‌خطر است چون آهن به میزان خیلی کم وارد شیر مادر می‌شود.
مصرف روزانه ١٠ الی ٣٠ میلی‌گرم آهن در دوران شیردهی توصیه می‌شود.
چه زمانی مادر باید مصرف مکمل آهن را قطع کند؟
با توجه به این که سازمان بهداشت جهانی مصرف حداقل ٦٠ میلی‌گرم آهن در هفته را برای همه خانم‌های ١٥ تا ٥٠ ساله در مناطقی مانند ایران توصیه کرده است، بهتر است مادران مصرف مکمل آهن را پس از زایمان هم‌چنان ادامه دهند. مخصوصا اگر از احساس خستگی، کاهش انرژی، افسردگی یا ریزش مو رنج می‌برند. برای انتخاب مکمل آهن مناسب می‌توانید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
مکمل کلسیم برای مادرانی با استخوان و دندان‌های سالم
کلسیم، فراوان‌ترین ماده معدنی در بدن است. بدن ما برای ساخت و حفظ استخوان‌های قوی و انجام بسیاری از وظایف مهم به کلسیم نیاز دارد.
تقریبا تمام کلسیم بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره شده و باعث شکل گرفتن و استحکام آنها می‌شود.
عضلات بدن ما برای انجام حرکت و اعصاب بدن ما برای انتقال پیام بین مغز و قسمت‌های مختلف بدن به کلسیم نیاز دارند. علاوه بر این کلسیم به عروق برای برقراری خون‌رسانی به سراسر بدن و ترشح هورمون‌هایی که بر بسیاری از عملکردهای بدن تاثیرگذارند کمک می‌کند.
بارداری و شیردهی چه تاثیری بر سلامت استخوان‌های مادر دارد؟
نیاز بدن مادر به کلسیم در زمان بارداری و پس از زایمان افزایش می‌یابد؛ چون کلسیم از رشد و نمو جنین در زمان بارداری و رحم بعد از زایمان حمایت می‌کند. مقداری از این نیاز به خصوص در سه ماهه سوم بارداری و در زمان شیردهی، از طریق برداشت کلسیم از استخوان‌های مادر تامین می‌شود .
با توجه به آنچه گفته شد کاهش توده استخوانی در بارداری و شیردهی در بیشتر خانم‌ها اتفاق می‌افتد؛ هرچند مطالعات نشان داده این پدیده خطر پوکی استخوان را در آینده بالا نمی‌برد.
باید توجه داشته باشیم مصرف روزانه ١٠٠٠-١٣٠٠ میلی‌گرم کلسیم پس از زایمان به خصوص در زمان شیردهی ضروریست.
بهترین منبع تامین کلسیم بدن، تغذیه مناسب است ولی متاسفانه طبق آمار ٨٥ درصد از مردم ایران کلسیم کافی از غذا دریافت نمی‌کنند؛ بنابراین مصرف مکمل‌های کلسیم برای پیشگیری از پوکی استخوان و دردهای اسکلتی و داشتن دندان‌هایی سالم اهمیت زیادی دارد.
از علائم کمبود کلسیم در بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوسیدگی و مشکلات مداوم دندان
- ناخن‌های ضعیف و شکننده
- احساس ضعف و خستگی
- گرفتگی عضلات
جذب کلسیم همراه با ویتامین دی افزایش می یابد. ویتامین کا ٢ موجب بهبود و افزایش استخوان سازی می شود از طرفی ویتامین کا٢ از رسوب کلسیم در دیواره عروق جلوگیری می کند .
حداکثر و بهترین میزان جذب کلسیم با مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم در هر نوبت اتفاق می افتد. به عنوان مثال، اگر در حال حاضر از طریق مصرف مکمل، ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز کلسیم دریافت می‌کنیم، بهتر است این مقدار کلسیم را به جای این که یک بار در روز مصرف کنیم، دوبار در روز و با دوزهای کمتر استفاده کنیم تا جذب بهتری داشته باشد.
مکمل‌های کلسیم ممکن است در بعضی افراد باعث ایجاد نفخ و یبوست شوند. اگر هر یک از این علائم را داشتیم، می‌توانیم کلسیم را در دوزهای تقسیم شده در طی روز مصرف کنیم یا مکمل را همراه با وعده‌های غذایی استفاده کنیم یا شکل کلسیم مصرفی خود را تغییر دهیم.
چگونگی مصرف مکمل آهن و کلسیم پس از زایمان
مکمل آهن را بهتر است با معده‌ی خالی و یک تا دو ساعت قبل یا بعد از غذا همراه با یک لیوان کامل آب یا آب‌میوه مصرف کنیم. مصرف همزمان آهن و ویتامین سی جذب آهن را بیشتر می‌کند.
اگر مکمل آهن را به همراه موادغذایی مصرف کنیم، ممکن است آهن مقدار زیادی از قابلیت جذب خود را از دست بدهد و در نتیجه اثربخشی مطلوبی نداشته‌باشد.
اگر مکمل آهن مصرف می‌کنیم، حداقل ۱ ساعت قبل یا ۲ ساعت پس از مصرف مکمل آهن، باید از خوردن غذاهای زیر اجتناب کنیم:
- پنیر و ماست
- تخم‌مرغ
- شیر
- اسفناج
- چای یا قهوه
- نوشابه‌های کولا
- نان‌های سبوس‌دار
- غلات و کورن‌فلکس
همچنین، باید از دریافت همزمان مکمل‌های آهن به همراه داروهای ضد اسید معده یا مکمل‌های کلسیم پرهیز کنیم. بهتر است فاصله زمانی یک تا دو ساعت را در این مورد نیز رعایت نماییم تا بیشترین میزان اثربخشی را از تمام داروها و مکمل‌ها داشته باشیم.
در مورد مصرف کلسیم موارد زیر را رعایت بفرمایید:
- بهتراست کلسیم همراه با اولین لقمه غذا میل شود، چون اسید معده به جذب آن کمک می‌کند.
- آب کافی همراه مکمل کلسیم بنوشید.
- مصرف مکمل کلسیم بهتر است همزمان با غذاهای با فیبر زیاد و غذاهای غنی از آهن مثل گوشت، غذاهای دریایی و مغزیجات نباشد.
- بین مصرف مکمل آهن و کلسیم ١ الی ٢ ساعت فاصله باشد.
- بین مصرف کلسیم و داروی لووتیروکسین ٤ ساعت فاصله باشد.
- بین مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل سیپروفلوکساسین و کلسیم ٢ ساعت فاصله باشد.
- در هر وعده بیشتر از ٥٠٠ میلی‌گرم کلسیم مصرف نکنید.
IR-1025-ABD-1096-AS
منابع:
- WHO global anaemia estimates: Anaemia in women and children (2021)
- Ann Hematol. 2011 Nov;90(11):1247-53
- Guidelines for vitamin and mineral food supplements. Geneva: World Health Organization and the Food and Agriculture Organization; 2016.
- U.S. Department of Health & Human Services
- https://www.niams.nih.gov/health-topics/pregnancy-breastfeeding-and-bone-health
- Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. Washington (DC): National Academies Press (US); 2011
- https://www.webmd.com/diet/supplement-guide-iron
- https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/iron-supplement-oral-route-parenteral-route/side-effects/drg-20070148
- https://americanbonehealth.org/nutrition/the-right-way-to-take-calcium-supplements/#:~:text=Take%20your%20calcium%20supplements%20with,amount%20available%20to%20your%20body
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/Calcium-Consumer/
- J Bone Miner Res.1988;3(3):253-8
