سرطان معده؛ دلایل، پیشگیری و درمان

سرطان معده ( Stomach cancer‌ یا ‌Gastric cancer) پنجمین سرطان شایع در جهان است.

در این مطلب به دلایل و علائم این بیماری، عواملی که خطر ابتلا به آن را بیشتر می‌کنند و راهکارهایی که به پیشگیری از آن کمک می‌کنند، می‌پردازیم.

سرطان معده چیست؟

معده یک اندام کیسه‌مانند عضلانی و بخش مهمی از دستگاه گوارش است که در سمت چپ قسمت فوقانی حفره شکم قرار دارد و به تجزیه و هضم غذا کمک می‌کند. غذایی که می‌خوریم بعد از جویده و بلعیده‌شدن‌، وارد مری (لوله‌ای که غذا را به معده می‌رساند) می‌شود و سپس معده با ترشح شیره معده شروع به هضم غذا می‌کند. غذا و شیره معده مخلوط و سپس در قسمت ابتدایی روده کوچک (دوازدهه) تخلیه می‌شود.

سرطان معده، انواع مختلفی دارد. تقریباً تمام سرطان‌های معده از نوع آدنوکارسینوم هستند، یعنی نوعی که از سلول‌های تولیدکننده مخاط در داخلی‌ترین پوشش معده، شروع می‌شود.

علائم سرطان معده

سرطان معده در مراحل اولیه به‌ندرت باعث ایجاد علائم می‌شود. در کشورهایی که غربالگری سرطان معده معمول نیست، بیشتر موارد سرطان‌ معده تا زمانی که نسبتاً پیشرفته نشده باشند یا به خارج از معده گسترش پیدا نکرده باشند، تشخیص داده نمی‌شوند.

علائم و نشانه‌ها در صورت بروز می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• کاهش اشتها
• کاهش‌وزن بی دلیل
• درد شکم
• احساس ناراحتی مبهم در شکم، معمولا بالای ناف
• احساس سیری بعد از خوردن یک وعده غذایی کوچک
• سوزش سر دل یا سوءهاضمه
• حالت تهوع
• استفراغ با یا بدون خون
• تورم یا جمع‌شدن مایع در شکم
• وجود خون در مدفوع که ممکن است به تغییر رنگ مدفوع به قهوه‌ای تیره یا سیاه منجر شود.
• احساس خستگی یا ضعف در نتیجه کم‌خونی
• زرد شدن پوست و چشم (یرقان)، در صورت گسترش سرطان به کبد

تجربه بیشتر این علائم، به احتمال زیاد ناشی از مشکلاتی به‌جز سرطان معده، مثل عفونت ویروسی یا زخم گوارشی است. اما در صورت تجربه هر کدام از این علائم، به خصوص اگر از بین نروند یا تشدید شوند، باید به پزشک مراجعه کنیم تا در صورت نیاز بتوان علت را پیدا و درمان کرد.

علت ایجاد سرطان معده

هر کسی ممکن است به سرطان معده مبتلا شود و علت ابتلا به این بیماری در همه موارد مشخص نیست اما بعضی موارد عوامل خطر ابتلا به سرطان معده به‌شمار می‌آیند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

عوامل خطر ابتلا به سرطان معده

عامل خطر هر عاملی است که احتمال ابتلا به یک بیماری مثل سرطان را بیشتر کند. سرطان‌های مختلف عوامل خطر متفاوتی دارند. بعضی عوامل خطر مثل سیگار کشیدن را می‌توان تغییر داد و سایر موارد، مثل سن یا سابقه خانوادگی، قابل‌تغییر نیستند.

ضمن این‌که داشتن یک یا حتی چندین عامل خطر به این معنی نیست که ما حتما به این بیماری مبتلا خواهیم شد. از طرف دیگر بعضی از افرادی که به سرطان مبتلا می‌شوند، ممکن است عوامل خطر کمی داشته باشند یا اصلاً هیچ‌کدام از عوامل خطر را نداشته باشند.

بعضی از عوامل خطر سرطان معده عبارتند از:

جنسیت

سرطان معده در مردان بیشتر از زنان پیش می‌آید.

سن

با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان معده افزایش پیدا می‌کند. بیشتر افرادی که به سرطان معده مبتلا می‌شوند در دهه هفتم، هشتم یا نهم زندگی به سر می‌برند (دهه‌های شصت، هفتاد یا هشتاد‌سالگی). اما این بیماری ممکن است در افراد جوان‌‌تر هم اتفاق بیفتد.

عفونت طولانی‌مدت هلیکوباکترپیلوری

به نظر می‌رسد عفونت با باکتری هلیکوباکترپیلوری (H. pylori) یکی از دلایل اصلی سرطان معده باشد. عفونت طولانی‌مدت معده با این میکروب ممکن است منجر به گاستریت‌آتروفیک و سایر تغییرات پیش‌سرطانی در پوشش داخلی معده شود.

چاق بودن یا اضافه وزن داشتن

اضافه‌وزن یا چاقی با افزایش خطر ابتلا به بعضی انواع سرطان معده مرتبط است.

رژیم غذایی

خطر ابتلا به سرطان معده در افرادی با رژیم غذایی شامل مقادیر زیادی از غذاهای نمک‌سود شده مثل ماهی و گوشت نمک‌سود بیشتر است.

به نظر می‌رسد که مصرف منظم گوشت‌های فرآوری شده، کبابی یا ذغالی‌شده هم خطر ابتلا به بعضی انواع سرطان معده را بیشتر می‌کند.

عدم مصرف یا مصرف ناکافی میوه به احتمال زیاد خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر‌ به نظر می‌رسد خوردن مقدار زیادی میوه های تازه (به ویژه مرکبات) و سبزیجات خام خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می‌دهد.

بعضی بیماری‌های مرتبط با معده

مثل ریفلاکس شدید و طولانی‌مدت اسید معده، گاستریت و وضعیتی به نام کم‌خونی پرنیشیوز.

سابقه فامیلی

داشتن برادر، خواهر، پدر یا مادر مبتلا به سرطان معده

مصرف الکل

مصرف الکل احتمالا خطر ابتلا به سرطان معده را بیشتر می‌کند.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان معده به‌ویژه بعضی از انواع آن را افزایش می‌دهد.

تشخیص سرطان معده

سرطان معده معمولاً زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد به دلیل علائم و نشانه‌هایش به پزشک مراجعه می‌کند. پزشک در صورت مشکوک‌شدن به سرطان معده، معاینات و آزمایش‌های لازم را انجام خواهد داد. در صورت تشخیص قطعی سرطان، ممکن است انجام آزمایش‌های دیگری هم برای به‌دست‌آوردن اطلاعات بیشتر لازم باشد.

معاینه، سابقه پزشکی و آزمایش برای بررسی خون‌ریزی

برای تشخیص سرطان معده، پزشک ابتدا با بررسی علائم ما (مثل مشکل در غذا‌خوردن، درد، نفخ و غیره) و همین‌طور عوامل خطر احتمالی، اطلاعاتی درباره سابقه پزشکی ما به دست می‌آورد و معاینه فیزیکی (به‌ویژه لمس شکم برای تشخیص هر چیز غیر‌طبیعی) را هم به منظور بررسی علائم احتمالی سرطان معده یا سایر مشکلات سلامتی انجام می‌دهد.

پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی از نظر کم‌خونی ( که می‌تواند به علت خونریزی ناشی از سرطان در معده باشد) و همین‌طور آزمایشی برای یافتن خون در مدفوع )که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از خونریزی در معده باشد) درخواست کند.

آزمایش‌های تشخیصی سرطان معده

آندوسکوپی فوقانی

طی این آزمایش، پزشک یک لوله نازک منعطف (آندوسکوپ) را که در انتهای آن یک دوربین و چراغ وجود دارد، از راه دهان به سمت مری، معده و قسمت ابتدایی روده کوچک پیش می‌برد و به این شکل پوشش داخلی دستگاه گوارش را در این نواحی مشاهده می‌کند.

بیوپسی (نمونه‌برداری)

در این آزمایش، که هم‌زمان با آندوسکوپی فوقانی انجام می‌شود، پزشک نمونه کوچکی را از بافت ناحیه‌ای از معده که ظاهری غیرطبیعی دارد، برمی‌دارد و بعد آن نمونه در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ از نظر وجود سرطان بررسی می‌شود.

آزمایش‌های تصویربرداری

در تست‌های تصویربرداری، با استفاده از اشعه ایکس، میدان‌های مغناطیسی، امواج صوتی یا مواد رادیواکتیو، از داخل بدن ما تصویر گرفته می‌شود.

پزشک همچنین با کمک روش‌هایی مثل بیوپسی، آزمایش‌های تنفسی، خون و … بیمار را از نظر عفونت با هلیکوباکترپیلوری بررسی می‌کند.

درمان سرطان معده

سرطان معده معمولاً با استفاده از یک یا چند مورد از روش‌های زیر درمان می شود:

جراحی برای برداشتن سرطان

در طول جراحی، پزشک ممکن است بخشی یا تمام معده ما را بردارد. اگر پزشک تمام معده ما را بردارد، مری به‌طور مستقیم به روده کوچک متصل می‌شود تا بتوانیم غذا بخوریم و غذا در طول دستگاه گوارش ما حرکت کند.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی اصطلاحی پزشکی برای داروهایی است که سلول‌های سرطانی را می‌کشند یا رشد آن‌ها را متوقف می‌کنند. گاهی افراد پیش از انجام جراحی، شیمی‌درمانی می‌شوند.

پرتودرمانی

در این روش از پرتوهای پرقدرت، برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

ایمونوتراپی

اصطلاحی است برای استفاده از داروهایی که به سیستم‌ایمنی بدن در پیدا کردن و تخریب موثرتر سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند.

درمان هدفمند

در درمان‌های هدفمند از داروهایی استفاده می‌شود که به بخش های خاصی که در سلول‌های سرطانی وجود دارند، حمله می‌کنند و باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند.

در صورت ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری، پزشک این عفونت را با دارو درمان می‌کند. این درمان معمولا شامل مصرف سه دارو یا بیشتر به مدت یک تا دو هفته است. مصرف دارو برای عفونت هلیکوباکترپیلوری سرطان ما را درمان نمی‌کند، اما یکی از زمینه های بروز سرطان معده را کم می‌کند.

پیشگیری از سرطان معده

به‌طور کلی با وجود این‌که بعضی از عوامل خطر سرطان معده، مثل سابقه فامیلی و سن قابل‌تغییر نیستند، اما ممکن است ما بتوانیم با انجام کارهایی مثل سیگار نکشیدن، داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه‌ها و سبزیجات و درمان بیماری ریفلاکس یا عفونت هلیکوباکترپیلوری (در صورت ابتلا به این بیماری‌ها)، به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کنیم.

منبع: pubmed.ncbi.nlm.nih, cancer, cancer, nhs, uptodate, mayoclinic, medlineplus

IR-۰۳۲۷-ABD-۳۳۵۵-AS