لوپوس یک بیماری مزمن است که می‌تواند بسیاری از قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار بدهد. در این مطلب با اشاره‌ای مختصر به انواع لوپوس قصد داریم به بررسی بیشتر بیماری لوپوس ‌اریتماتوزسیستمیک (systemic lupus erythematosus) که آن را با اختصار SLE می‌شناسیم، بپردازیم.

لوپوس چیست؟

لوپوس یک بیماری است که در آن سیستم‌ایمنی بدن به بافت‌ و اندام‌ها حمله کرده و منجر به ایجاد التهاب گسترده و آسیب بافتی در آن‌ها می‌شود.

چهار نوع لوپوس وجود دارند که هرکدام می‌توانند علت‌های مختلفی داشته باشند، اندام‌های مختلفی را تحت تاثیر قرار بدهند و درنتیجه علائم متفاوتی ایجاد کنند و درمان‌های متفاوتی هم داشته باشند.

انواع لوپوس

لوپوس ‌اریتماتوزسیستمیک

این نوع لوپوس، شایع‌ترین و جدی‌ترین نوع آن و یک بیماری مزمن (طولانی‌مدت) است که شدت آن می‌تواند از خفیف تا تهدید‌کننده زندگی متغیر باشد. در ادامه این نوع لوپوس را بیشتر بررسی خواهیم کرد.

لوپوس جلدی

یک بیماری مزمن است که در آن سیستم‌ایمنی به پوست حمله می‌کند و باعث ایجاد ضایعات یا تورم پوستی می‌شود، این نوع لوپوس معمولا در قسمت‌هایی از پوست ظاهر می‌شود که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. هیچ درمانی برای این نوع لوپوس وجود ندارد اما بعضی داروها و تغییرات سبک زندگی مثل محدود کردن قرارگیری در معرض نور خورشید، می‌توانند به کنترل علائم آن کمک کنند.

لوپوس ناشی از دارو

لوپوس ناشی از دارو مشابه لوپوس اریتماتوزسیستمیک است اما علت آن، واکنش بیش از حد به بعضی از داروها است. علائم این نوع لوپوس معمولاً سه تا شش ماه بعد از شروع مصرف دارو بروز پیدا می‌کنند و با قطع دارو هم از بین می‌روند.

لوپوس نوزادی

لوپوس نوزادی هم یک بیماری خود‌ایمنی است اما با لوپوس اریتماتوزسیستمیک فرق می‌کند و علت و درمان آن هم متفاوت است. لوپوس نوزادی زمانی پیش می‌آید که آنتی‌بادی‌های خاصی در بدن مادر باردار وجود داشته ‌باشند و از طریق جفت به جنین منتقل شده و به بافت‌های سالم جنین حمله ‌کنند. تظاهرات بالینی اصلی این وضعیت عبارتند از علائم پوستی و آسیب قلبی.

لوپوس اریتماتوزسیستمیک (SLE)

لوپوس اریتماتوزسیستمیک یک بیماری خودایمنی مزمن است که می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار بدهد. در این بیماری سیستم‌ایمنی بدن (که معمولاً از بدن در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند) به بافت‌های بدن حمله می‌کند. این مسئله می‌تواند منجر به درد، تورم و آسیب اندام‌ها شود.

علت بیماری لوپوس‌ اریتماتوزسیستمیک (SLE)  

علت این بیماری هنوز به خوبی شناخته نشده است، اما این احتمال وجود دارد که عامل ژنتیک در بروز آن نقش داشته باشد؛ به این معنی که در صورت ابتلای اعضای خانواده به این بیماری، خطر ابتلای ما هم بیشتر خواهد بود. همچنین تصور می‌شود که عوامل محیطی هم در بروز لوپوس نقش داشته باشند.

علائم بیماری لوپوس اریتماتوزسیستمیک (SLE)

بعضی از علائم لوپوس کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند؛ این علائم عبارتند از:

  • خستگی
  • تب
  • درد عضلانی
  • تغییرات وزن (کاهش یا افزایش)

 

بعضی دیگر از علائم لوپوس ناشی از التهاب در یک اندام خاص هستند؛ لوپوس تقریباً می‌تواند هر عضوی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد و در نتیجه علائم مختلفی ایجاد کند، این بیماری در افراد مختلف قسمت‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم مربوط به التهاب در یک اندام خاص عبارتند از:

  • درد و سفتی مفاصل (آرتریت) که تقریباً در همه افراد مبتلا به لوپوس در مقطعی از بیماری پیش می‌آید و در بیشتر موارد جزء اولین علائم است.
  • قرمز شدن پوست (راش پروانه‌ای‌شکل) روی بینی و گونه‌ها به‌خصوص بعد از قرار گرفتن در معرض نور خورشید
  • ریزش مو
  • زخم در دهان که معمولاً بدون درد است
  • تغییر در عملکرد کلیه که در افراد مبتلا به لوپوس شایع است و معمولاً در چند سال اول بیماری ایجاد می‌شود. بررسی منظم کلیه‌ها با آزمایش ادرار و خون می تواند به شناسایی این تغییرات و درمان آن‌ها در  زودترین زمان ممکن، کمک کند.
  • علائم گوارشی؛ اگر لوپوس منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت)، پوشش داخلی شکم (پریتونیت)، یا روده بزرگ (کولیت) شود، ممکن است علائم گوارشی شامل درد شدید شکم، حالت تهوع و استفراغ پیش بیایند.
  • تنگی نفس یا درد  موقع تنفس
  • درد قفسه سینه؛ لوپوس می‌تواند قسمت‌های مختلف قلب را تحت تاثیر قرار بدهد. رایج‌ترین عارضه قلبی لوپوس، پریکاردیت (التهاب بافت احاطه‌کننده قلب) است. افراد مبتلا به پریکاردیت ممکن است درد قفسه سینه داشته باشند.
  • علائم مربوط به دستگاه عصبی از جمله سردرد، افسردگی و اضطراب، اختلال در روند تفکر، تمرکز و حافظه
  • علائم چشمی که شایع ‌ترین آن‌ها خشکی چشم همراه با احساس شن در چشم‌ها و عدم اشک‌ریزش است.
  • سندرم رینود، یعنی وضعیتی که در آن رگ‌های خونی انگشت‌های دست و پا در پاسخ به دمای سرد یا استرس عاطفی باریک می‌شوند، در نتیجه خون کمتری به آن ناحیه جریان پیدا می‌کند. این مسئله باعث می‌شود انگشت‌های دست یا پا رنگ‌پریده و بعد آبی، بنفش یا قرمز شوند. سندرم رینود یک مشکل شایع در افراد مبتلا به لوپوس است، با این وجود، بیشتر افرادی که به سندرم رینود مبتلا هستند، لوپوس ندارند.

افراد مبتلا به لوپوس معمولاً دوره‌هایی را تجربه می‌کنند که علائم آن‌ها بدتر می‌شود (‌دوره‌های “شعله‌ور شدن” بیماری) و همین‌طور دوره‌هایی که در آن‌ها علائم بهبود پیدا می‌کنند. فواصل بین دوره‌های شعله‌ور شدن در افراد مختلف متفاوت است. به‌طور کلی علائم لوپوس در بعضی از افراد خفیف و در بعضی دیگر شدید و تهدید‌کننده زندگی است، البته درمان‌هایی برای تسکین علائم، کاهش التهاب و به حداقل رساندن آسیب اندام‌ها در دسترس هستند.

عوامل خطر ابتلا به لوپوس

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به لوپوس را بیشتر کنند عبارتند از:

  • جنسیت: لوپوس در زنان شایع‌تر است.
  • سن: اگرچه لوپوس می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما در بیشتر موارد در سنین پانزده تا چهل‌وپنج‌سالگی تشخیص داده می‌شود.
  • نژاد: این بیماری در بعضی از نژادها شایع‌تر است.

درمان لوپوس

درمان بیماری لوپوس

با اینکه درمان قطعی برای لوپوس وجود ندارد، درمان‌های متنوعی برای تسکین علائم، جلوگیری از آسیب به اندام‌های حیاتی و کاهش خطر بازگشت بیماری وجود دارند.

مراجعه منظم به پزشک معالج هم بسیار مهم است. در این مراجعه‌ها، پزشک از بیمار درباره علائمش سوال می‌پرسد، بیمار را معاینه می‌کند و آزمایش‌هایی را درخواست می‌کند، به این ترتیب میزان فعال بودن بیماری را متوجه می‌شود و در این باره تصمیم می‌گیرد که آیا نیاز به تغییر در برنامه درمانی بیمار وجود دارد یا نه. تعداد مراجعه‌ها هم به شدت و دفعات علائم فعلی بیمار و علائم بیمار در گذشته بستگی دارد.

همچنین، مراجعه منظم به پزشک برای انجام معاینات سالیانه و دیگر بررسی‌های معمول از نظر مشکلات سلامتی اهمیت دارد. این بررسی‌ها، بسته به وضعیت بیمار ممکن است شامل غربالگری تراکم استخوان، چربی خون بالا، فشار خون بالا، دیابت و غیره باشند.

درمان دارویی لوپوس

درمان‌های دارویی لوپوس ممکن است شامل موارد زیر باشند:

  • داروهای ضدالتهابی
  • استروئیدهای خوراکی، موضعی و تزریقی
  • گاهی برای درمان لوپوس شدید از داروهای سرکوب‌کننده سیستم‌ایمنی یا داروهای بیولوژیک استفاده می‌شود؛ این داروها با کنترل سیستم‌ایمنی بدن به بهبود بیمار کمک می کنند.

تشخیص بیماری لوپوس

تشخیص لوپوس همیشه آسان نیست چون ممکن است علائم آن مشابه سایر بیماری‌ها باشند.

برای تشخیص این بیماری، پزشک معمولاً درخواست آزمایش خون می‌کند. سطح بالای بعضی از انواع آنتی‌بادی‌ها به همراه علائم شایع این بیماری، به معنای احتمال ابتلا به لوپوس است. در این صورت ممکن است برای بررسی ارگان‌هایی که احتمال دارد تحت‌تأثیر این بیماری قرار گرفته باشند مثل قلب و کلیه‌ها، انجام عکسبرداری با اشعه‌ایکس و اسکن هم لازم باشد. در صورت تشخیص لوپوس هم، انجام معاینات و آزمایش‌های منظم دوره‌ای مثل آزمایش خون و ادرار ضرورت دارد.

شدت لوپوس ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد:

شدت بیماری تاثیر بیماری بر بدن
خفیف مشکلات مفاصل، پوست و خستگی
متوسط التهاب سایر قسمت‌های پوست و بدن، از جمله ریه‌ها، قلب و کلیه‌ها
شدید التهاب منجر به آسیب شدید قلب، ریه‌ها، مغز یا کلیه‌ها که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد

 

چه زمانی باید با پزشک معالج تماس بگیریم؟

بیمار مبتلا به لوپوس باید به‌طور منظم به فوق تخصص روماتولوژی (روماتولوژیست) مراجعه کند، پزشک در این مراجعه‌ها وضعیت سلامت بیمار و پاسخش  به درمان را بررسی می‌کند.

پزشک معالج همچنین بیمار را درباره شرایطی که نیاز به تماس با پزشک و انجام اقدام فوری بین مراجعه‌های از پیش تعیین شده دارد هم راهنمایی می‌کند، شرایطی مثل بروز تب شدید، علائم جدید، متفاوت یا شدید (مثل راش یا ریزش موی جدید، زخم‌های دهان، تورم مفصلی شدید، تورم مچ پا یا تنگی نفس).

زندگی با لوپوس؛ چه کارهایی می‌توانیم برای کنترل بیماری انجام دهیم؟

مصرف منظم داروها در کنترل لوپوس بسیار مهم است، و ما می‌توانیم با رعایت بعضی موارد و انجام چند اقدام ساده در کنار مصرف منظم داروهایمان،  به مدیریت علائم کمک کنیم و خطر بدتر شدن بیماری را کاهش بدهیم:

• سیگار نکشیم؛ سیگار کشیدن می‌تواند لوپوس را بدتر کند، بنابراین ترک سیگار بسیار مهم است.
• از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید یا چراغ‌های فلورسنت (به‌مدت طولانی) پرهیز کنیم.
• از ضدآفتاب با فاکتور محافظتی (SPF) بالا (بیشتر از 50) استفاده کنیم و در صورت قرار‌‌گرفتن در معرض آفتاب از کلاه استفاده کنیم.
• انرژی خود را طوری صرف کنیم که بیش از حد خسته نشویم.
• سعی کنیم حتی در روزهای تشدید علائم، فعال بمانیم.
• با استفاده از تکنیک‌‌های کاهش استرس به خود آرامش بدهیم، چرا که استرس می‌تواند علائم ما را بدتر کند.
• رژیم غذایی سالم و متعادل شامل ویتامین D و کلسیم داشته باشیم.

رژیم‌غذایی و تغذیه در افراد مبتلا به لوپوس

بیشتر افراد مبتلا به لوپوس به رژیم غذایی خاصی نیاز ندارند، اما باید یک رژیم غذایی متعادل داشته باشند؛ یعنی رژیمی که چربی کمی داشته باشد و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حاوی مقدار مناسبی گوشت، مرغ و ماهی باشد.

با این وجود با توجه به نوع و میزان تاثیر لوپوس بر فرد مبتلا، ممکن است نیاز به تغییر در رژیم غذایی باشد. پزشک معالج می‌تواند بیمار را درباره وضعیتش و این‌که آیا نیاز به اصلاح رژیم غذایی وجود دارد یا نه راهنمایی کند و همیشه پیش از هر نوع تغییر اساسی در رژیم غذایی مشورت با پزشک لازم است.

تاثیر لوپوس بر بارداری

لوپوس می‌تواند منجر به ایجاد عوارضی در بارداری شود، بنابراین قبل از اقدام به بارداری باید با پزشک معالج مشورت کنیم. در صورت ابتلای ما به لوپوس، پزشک می‌تواند به ما درباره عوارض این بیماری در بارداری و راهکارهای افزایش شانس ما برای داشتن یک بارداری و نوزاد سالم مشاوره بدهد و بررسی کند که آیا داروی مصرفی ما نیاز به تغییر دارد یا نه. در بیشتر موارد، فرد باید در زمانی اقدام به بارداری کند که بیماری‌اش حداقل شش ماه قبل از اقدام به باردار شدن تحت‌کنترل (یعنی بدون عود) باشد.

به طور کلی در صورت ابتلا به این بیماری، با آگاهی بیشتر از آن، مراجعه منظم به پزشک معالج و راهکارهای پیشگیری از تشدید علائم می‌توانیم به بهبود کیفیت زندگی خود کمک کنیم.

 

منابع: cdc, uptodate, mayoclinic, nhs

IR-0926-ABD-2424-AS