انواع داروها در زمان دیابت و اهمیت مصرف آن‌ها

عوامل تاثیرگذار در ابتلا به دیابت

بیماری دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح گلوکز یا قند خون به میزان زیادی افزایش یابد. گلوکز سوخت اصلی سلول‌ها برای تامین انرژی است. این ماده علاوه بر این که در بدن ساخته می‌شود، از طریق مواد غذایی هم تامین می‌شود.

انسولین یکی از هورمون‌هایی است که توسط پانکراس تولید شده و به ورودگلوکز به سلول کمک می‌کند وارد سلول‌ها شده و مورد استفاده قرار بگیرد. در صورت ابتلا به دیابت، بدن به مقدار کافی انسولین تولید نکرده یا نمی‌تواند از انسولین تولیده شده استفاده کند. بنابراین گلوکز در خون باقی مانده و سلول‌ها نمی‌توانند از آن استفاده کنند.

بیماری دیابت انواع مختلفی داشته و عامل به وجود آمدن هرکدام نیز متفاوت است و از بین تمام انواع آن، دیابت نوع دو شیوع بیشتری دارد. قبل از توضیح دادن درمورد عوامل موثر در ابتلا به دیابت بهتر است با انواع این بیماری بیشتر آشنا شویم؛

• دیابت نوع دو: در این نوع دیابت علاوه بر کمبود انسولین مقاومت به آن نیز وجود دارد. یعنی سلول‌ها نمی‌توانند از گلوکز استفاده کنند.
• دیابت نوع یک: یک بیماری خودایمنی بوده و سیستم ایمنی بدن به دلایل نامشخص به سلول‌های سازنده انسولین در پانکراس حمله کرده و آن‌ها را تخریب می‌کند.
• دیابت بارداری: دیابت بارداری فقط در دروان بارداری ظاهر شده و پس از زایمان هم از بین می‌رود.
• دیابت نوع سه: زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های پانکراس به دلایلی غیر از سیستم ایمنی دچار آسیب شوند. از جمله؛ التهاب پانکراس، سرطان پانکراس، بیماری سیستیک فیبروزیس یا هماکروماتوز (تجمع آهن در قسمت‌های مختلف بدن) و برداشتن پانکراس
• دیابت خودایمنی با شروع دیررس: این نوع از دیابت مشابه دیابت نوع یک به دلیل تخریب سلول‌های ترشح کننده انسولین در پانکراس توسط سیستم ایمنی ایجاد می‌شود اما تفاوت آن با نوع یک در زمان شروع بیماری است. این نوع دیابت معمولا بعد از سنین ٣٠ سالگی ظاهر می‌شود.
• دیابت مونوژنتیک: نوعی جهش ژنی است که باعث تغییر در نحوه تولید و استفاده انسولین توسط بدن اتفاق می‎‌افتد.
• دیابت نوزادان: این نوع از دیابت نادر بوده و در شش ماه اول زندگی نوزادان دیده می‌شود. برخی اوقات این شرایط بعد از مدتی بهبود پیدا می‌کند و برخی اوقات منحر به بروز دیابت دائمی می‌شود.

عوامل تاثیرگذار در ابتلا به دیابت نوع یک

همان طور که پیش‌تر گفتیم، دیابت نوع یک به دلیل تاثیر سیستم ایمنی بدن و تخریب سلول‎های پانکراس ایجاد می‌شود. محققان معتقدند که عوامل محیطی مثل عفونت‌های ویروسی و عوامل ژنتیکی در ابتلا به این نوع دیابت نقش دارند، هرچند هنوز به طور دقیق عامل به وجود آمدن دیابت نوع یک مشخص نشده است.

عوامل تاثیرگذار در ابتلا به دیابت نوع دو

عوامل موثر در ابتلا به دیابت نوع دو شامل موارد زیر است:

• افزایش وزن و نداشتن فعالیت فیزیکی
• سن بالای ٣٥ سال
• ابتلا به پیش‌دیابت
• سابقه ابتلا به دیابت بارداری
• ژنتیک و سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت

عوامل تاثیرگذار در دیابت بارداری

محققان معتقدند تغییرات هورمونی که طی بارداری اتفاق می‌افتد، ژنتیک و سبک زندگی در ابتلا به دیابت بارداری موثر هستند.

سایر عوامل به وجود آورنده دیابت شامل موارد زیر است:

• جهش‌های ژنتیکی مثل: دیابت مونوژنیک، سیستیک فیبروزیس و هماکروماتوز
• بیماری‌های هورمونی مثل: سندروم کوشینگ، آکرومگالی (اختلال در هورمون رشد که باعث بزرگ شدن بیش از اندازه صورت و اندام‌ها می‌شود) و پرکاری تیروئید
• آسیب به پانکراس یا برداشتن آن
• برخی داروها از جمله: استروئیدها و برخی داروهای ضدتشنج

راهکارهای پیشگیری از دیابت

در بین انواع دیابت آن‌هایی که منشا ژنتیکی یا خودایمنی دارند، قابل پیشگیری نیست اما در مورد دیابت نوع دو، پره‌ دیابت و دیابت بارداری با توجه این که سبک زندگی در ابتلا به آن‌ها نقش دارد، برخی اقدامات برای جلوگیری از ابتلا به آن‌ها توصیه شده است. ازجمله:

• داشتن رژیم غذایی سالم
• ورزش کردن
• داشتن وزن متناسب
• مدیریت استرس
• داشتن خواب کافی
• ترک دخانیات
• مصرف داروهای تجویز شده مطابق با نسخه پزشک

برای پیشگیری از دیابت چه باید کرد؟

اولین اقدام برای پیشگیری از دیابت اصلاح سبک زندگی است. این روش علاوه بر این‌که هزینه زیادی ندارد، در تمام تحقیقات انجام شده به عنوان موثرترین روش جلوگیری از ابتلا به دیابت شناخته شده است.

استفاده از دارو برای پیشگیری از دیابت زمانی که فرد در خطر بالای ابتلا به بیماری قرار دارد یا اصلاح سبک زندگی در آن‌ها شکست خورده ممکن است مفید باشد. هر چند هنوز تاثیر استفاده از این داروها به خوبی مشخص نیست.

استفاده از دارو در افراد با سن کمتر از ٦٠ سال و BMI معادل ٣٥ یا خانم‌هایی که سابقه دیابت بارداری دارند و حداقل یکی از شرایط زیر را دارند، با صلاحدید پزشک معالج توصیه می‌شود:

• تست تحمل گلوکز مختل
• بالا بودن سطح قند خون ناشتا
• هموگلوبین A1C بین ٥/٧ و ٦/٤
• افرادی که اصلاح سبک زندگی به کنترل مناسب قند خون در آن‌ها کمکی نکرده است.

دارویی که برای پیشگیری از ابتلا به دیابت توصیه شده متفورمین است. متفورمین می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت را در افرادی که قند خون بالایی دارند کاهش دهد، هرچند میزان تاثیرگذاری ان در پیشگیری از دیابت از اصلاح سبک زندگی کمتر است.

راهکارهای درمان دیابت

هدف اصلی در مراقبت از بیماران مبتلا به دیابت، کنترل و بهبود علائم و همچنین جلوگیری از بروز عوارض ناشی از بیماری یا کند نمودن روند پیشرفت این عوارض است.

انتخاب درمان دارویی مناسب برای هر فرد، بایستی با رویکرد بیمار-محور و مطابق با شرایط بالینی هر فرد انتخاب شود.

چهار مورد از مهمترین روش‌های کنترل دیابت شامل موارد زیر است:

• سنجش دوره‌ای و منظم سطح قندخون: اندازه‌گیری سطح قند خون و هموگلوبین A1c جهت ارزیابی میزان اثربخشی درمان تجویزشده لازم است.
• داشتن سبک زندگی سالم: تغذیه و فعالیت بدنی بخش مهمی از سبک زندگی سالم در شرایط ابتلا به دیابت است. پیروی از یک برنامه غذایی سالم و دارا بودن فعالیت بدنی کافی، می‌تواند به قرار داشتن سطح قند خون در محدوده هدف کمک کند.
• استفاده از داروهای خوراکی کاهنده قند خون: انتخاب داروی مناسب برای هر فرد، به نوع دیابت و عملکرد هر دارو در بدن بستگی دارد. سایر عوامل از جمله شرایط بالینی بیمار، هزینه‌های درمان، پوشش بیمه، دسترسی به دارو و غیره نیز می‌توانند بر انتخاب درمان مناسب تأثیر بگذارد.
• استفاده از انسولین: افراد مبتلا به دیابت نوع یک برای کنترل قند خون خود نیاز به استفاده از انسولین دارند. همچنین برخی از مبتلایان به دیابت نوع دو هم ممکن است در طول زمان به انسولین نیاز پیدا کنند.

چه زمانی نیازمند دریافت داروی انسولین هستیم؟

هدف از درمان با انسولین نگه داشتن قند خون در محدوده‌ای است که از بروز عوارض دیابت جلوگیری کند.

در صورت ابتلا به دیابت نوع یک، برای کنترل قندخون باید انسولین تزریق شود؛ چون همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، در این نوع دیابت انسولین به مقدار کافی در بدن تولید نمی‌شود.

در دیابت نوع دو نیز اگر با اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خوراکی به خوبی کنترل نشود، از انسولین کمک گرفته می‌شود و کاربرد دیگر انسولین در کنترل دیابت بارداری است.

نقش مکمل‌ها در کنترل دیابت

در این‌جا برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی که در صورت ابتلا به دیابت می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کنند، توضیح خواهیم داد.

• ویتامین ب٦: دریافت ویتامین ب٦ علاوه بر کنترل علائم نوروپاتی دیابتی، به افزایش تحمل گلوکز و پیشگیری از بروز سایر عوارض دیابت کمک می‌کند.
• ویتامین ب١٢: در درمان نوروپاتی دیابتی کاربرد دارد.
• ویتامین ب٩: یا فولات در افراد دیابتی که از داروی متفورمین استفاده می‌کنند، کاربرد دارد.
• ویتامین سی: به طور معمول در افراد مبتلا به دیابت نوع یک سطح ویتامین سی پایین‌ است. با افزایش سطح ویتامین سی مقدار سوربیتول (قند مضری که در بدن انباشته شده و منجر به بروز عوارض دیابت می‌گردد) کم می‌شود.
• ویتامین دی: علاوه بر نقش مهمی که در سلامت بدن دارد، حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین را افزایش داده و به کنترل دیابت کمک می‌کند.
• زینک (روی): اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع یک دارای کمبود زینک هستند؛ از طرفی زینک از سلول‌های پانکراس در برابر تخریب محافظت کرده و به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند.

مصرف دارو در درمان افراد مبتلا به دیابت چه اهمیتی دارد؟

با توجه به نتایج تحقیقات انجام شده، بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت به درمان خود پایبند نیستند. پایبندی بیمار به درمان یعنی داروهایی که توسط پزشک تجویز شده‌اند به طور کامل و در زمان مناسب مصرف شوند، در درمان دیابت بسیار مهم است. مصرف صحیح داروها علاوه بر کنترل قند خون، باعث کاهش هزینه‌های درمان و احتمال ابتلا به عوارض دیابت می‌شود. با این وجود بسیاری از مبتلایان به دیابت درمان خود را به درستی پیگیری نمی‌کنند که اصلی‌ترین عامل آن فراموشی مصرف دارو می‌باشد.

یکی دیگر از عواملی که منجر به قطع دارو توسط بیمار می‌شود، زمانی است که فرد تصور می‌کند بیماری‌اش تحت کنترل است. لازم است یادآوری کنیم بیماری دیابت، یک بیماری مزمن و غیرقابل درمان است که حتی درصورت کنترل قند خون همچنان برای پایدار ماندن وضعیت بیمار و جلوگیری از ابتلا به عوارض نیاز به مصرف دارو دارد.

کنترل فشار و کلسترول خون با دارو در دوران ابتلا به دیابت

دیابت، سطح کلسترول “خوب” را کاهش و سطح کلسترول “بد” و تری‌گلیسیرید را افزایش داده و می‌تواند به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی منجر شود.  از همین رو، توصیه می‌شود داروهای کاهنده چربی خون به‌منظور کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی مطابق با صلاجدید پزشک معالج مصرف گردند.

در صورت ابتلا به دیابت، فشارخون باید حداقل سالی یک بار اندازه‌ گرفته شده و در صورت بالا بودن مقدار آن درمان مناسب توسط پزشک معالج برای بیمار آغاز گردد. فشارخون بالا با آسیب به عروق احتمال ابتلا به عوارض بیماری دیابت از جمله: آسیب به چشم (رتینوپاتی) ، آسیب به کلیه (نفروپاتی) و بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.

IR-1025-ABD-1095-AS

منابع: heartuk   ,  diabetes  , ncbi , diabetes  , mayoclinic  , healthy.kaiserpermanente   ,  cdc  , my.clevelandclinic , healthline  , niddk.nih , uptodatefree