1403/12/12
همه‌چیز درباره سندرم پیش از قاعدگی
در این مطلب از سیات دکتر عبیدی به بررسی سندرم پیش از قاعدگی (PMS) پرداخته‌ایم و علائم، روشهای درمان و راه‌های تشخیص آن را بررسی کرده‌ایم.
از هر سه زن بالای پنجاه سال، یک نفر و از هر پنج مرد بالای پنجاه سال هم یک نفر، شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را تجربه می‌کند. عوارض جدی پوکی استخوان ما را بر آن داشت تا در این مطلب به این بیماری، علل اصلی و عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا و راهکارهای پیشگیری و درمان آن بپردازیم.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان وضعیتی است که در آن استخوان‌ها نازک، ضعیف و احتمال شکستگی آن‌ها بیشتر می‌شود.
علت پوکی استخوان
استخوان‌های ما، درست مثل سایر بافت‌های بدن، در طول زمان تغییر می‌کنند. در واقع، بدن به طور طبیعی استخوان‌های قدیمی و آسیب‌دیده را با سلول‌های جدید استخوانی جایگزین می‌کند. این فرآیند بازسازی استخوان نامیده می‌شود.
تا حدود سی سالگی، بدن تقریباً به همان سرعتی که بافت استخوانی قدیمی را حذف می‌کند، استخوان جدید می‌سازد. به عبارت دیگر، بازسازی استخوان متعادل است. بعد از سنین سی تا چهل سالگی، بازسازی استخوان ممکن است به تدریج نامتعادل شود و روند حذف سلول‌های استخوانی قدیمی سریع‌تر از جایگزینی آن‌ها باشد. در نتیجه با افزایش سن، تراکم استخوان‌ها و به دنبال آن استحکام و کیفیت آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.
به طور کلی شیوع پوکی استخوان به دلایل زیر، در زنان بیشتر از مردان است:
- افت سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی باعث تحلیل سریع استخوانی می‌شود.
- زنان در بیشتر موارد استخوان‌های کوچکتر و نازک‌تری نسبت به مردان دارند.
ضعف استخوان در مردان معمولاً در اواخر زندگی ایجاد می‌شود، چرا که کاهش سطح هورمون تستوسترون به‌تدریج و با افزایش سن اتفاق می‌افتد.
ضعیف شدن استخوان می‌تواند در سنین پایین‌تر هم در مردان و در زنان به دلایل مختلفی مثل تغذیه نامناسب و بی‌تحرکی پیش بیاید.
استئوپنی یا کاهش توده استخوان
استئوپنی وضعیتی است که در آن توده استخوانی کاهش پیدا کرده، اما نه به اندازه‌ای که بتوانیم آن را پوکی استخوان بدانیم. می‌توانیم استئوپنی را به عنوان مرحله پیش از پوکی استخوان در نظر بگیریم. این شرایط در صورتی که بازسازی نامتعادل استخوان با افزایش سن ادامه پیدا کند، در نهایت به پوکی استخوان منجر می‌شود. در استئوپنی هم خطر شکستگی بیشتر از حد طبیعی است، اما نه به اندازه زمانی که به پوکی استخوان مبتلا باشیم.
تحلیل استخوان بیشتر در ستون فقرات، ساعد و قسمت بالای استخوان ران پیش می‌آید و شکستگی ستون فقرات، مچ دست و لگن آسیب‌های شایع در افراد مسن به‌شمار می‌آیند.
معمولاً اولین علامتی که نشان می‌دهد استئوپنی به بیماری پوکی استخوان تبدیل شده، شکستگی استخوان در اثر یک ضربه خفیف است؛ ضربه‌ای که در افراد سالم احتمالا به شکستگی منجر نمی‌شود.
علل اصلی پوکی استخوان
افزایش سن
بیشتر افراد مبتلا به پوکی استخوان سن بالای پنجاه سال دارند، چرا که بعد از این سن سرعت تشکیل استخوان کمتر از تحلیل استخوان است.
بعد از سی سالگی ورزش‌های استقامتی (مثل دویدن، کوه نوردی و…) می‌توانند روند تحلیل استخوانی را کندتر کنند، هرچند نمی‌توانند به تنهایی باعث ساخت استخوان شوند.
تغییرات هورمونی
سطح بعضی از هورمون‌های جنسی (استروژن در هر دو جنس و تستوسترون در مردان) در روند ساخت و بازسازی استخوان‌ها نقش دارد، از جمله:
- در زنان سطح استروژن در دوران یائسگی به سرعت کاهش پیدا می‌کند.
- در مردان، کاهش سطح هورمون‌های جنسی با افزایش سن، با روند کندتری اتفاق می‌افتد. اگرچه در بعضی از مردان دچار کمبود تستوسترون (هیپوگنادیسم) در سنین پایین‌تر هم پیش می‌آید.
کاهش سطح هورمون‌های جنسی و سایر عوامل مرتبط با افزایش سن، سرعت تخریب بافت استخوانی را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند که سلول‌های استخوانی بیشتری نسبت به آنچه جایگزین می‌شود، برداشته شود. این مسئله منجر به تحلیل پیشرونده استخوان می‌شود.
زمینه ژنتیکی
موارد زیر خطر ابتلا به پوکی استخوان را بیشتر می‌کنند:
- سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان
- سابقه شکستگی استخوان در خانواده مادری
سایر عوامل خطر پوکی استخوان
بعضی عوامل دیگری که می‌توانند بدون ارتباط با تراکم استخوان، سن یا جنسیت، خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند عبارتند از:
داروها
بعضی از مهم‌ترین داروهایی که خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدها، مثل پردنیزولون
- داروهای ضد انعقاد مانند هپارین (در مصرف طولانی‌مدت)
- داروهای ضدتشنج
- داروهای مورداستفاده در درمان سرطان پستان و پروستات
- متوترکسات
- دیورتیک‌ها ( داروهای افزایش‌دهنده ادرار)
- لیتیوم
بیماری‌ها
تعدادی از بیماری‌هایی که خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- بعضی اختلال‌های گوارشی مثل بیماری التهابی روده و بیماری سلیاک
- سرطان پروستات یا پستان
- بعضی بیماری‌های مزمن کلیوی یا کبدی (مثل سیروز صفراوی)
- بعضی اختلال‌های خود‌ایمنی، مثل لوپوس، ام‌اس و آرتریت روماتوئید
- بعضی اختلال‌های خونی، مثل لنفوم و مولتیپل میلوما
- بعضی اختلال‌های غدد درون‌ریز، مثل پرکاری تیروئید، دیابت یا یائسگی زودرس
تغذیه نامناسب
- مصرف ناکافی کلسیم
- کمبود ویتامین D
- مصرف ناکافی پروتئین
- کاهش‌وزن شدید یا اختلال در غذاخوردن
سبک زندگی ناسالم
- نوشیدن الکل
- سیگار کشیدن: نیکوتین به‌طور مستقیم روی سلول‌های استخوان‌ساز اثر می‌گذارد و میزان استخوان‌سازی را کاهش می‌دهد. همچنین با تأثیر بر متابولیسم هورمونی باعث می‌شود بدن با سرعت بیش از حد معمول، سلول‌های استخوانی را از دست بدهد.
- نداشتن فعالیت بدنی، چه در دوران کودکی و چه در بزرگسالی. باید سعی کنیم در هفته حداقل صدوپنجاه دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط شامل ورزش‌های استقامتی داشته باشیم.
عوارض پوکی استخوان
شکستگی استخوان، به‌ویژه در ستون فقرات یا لگن، جدی‌ترین عارضه پوکی استخوان است. شکستگی لگن در بیشتر موارد بر اثر زمین خوردن ایجاد می‌شود و می‌تواند به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از ایجاد این آسیب منجر شود.
در بعضی موارد، شکستگی استخوان در ستون فقرات ممکن است بدون زمین خوردن هم اتفاق بیفتد. ضمن این‌که مهره‌های ستون فقرات ممکن است تا حدی ضعیف بشوند که باعث کمردرد، کاهش قد و حالت خمیده به جلو شوند.
تشخیص پوکی استخوان
پزشک ممکن است در یک معاینه روتین علائم پوکی استخوان، مثل کاهش قابل‌توجه قد (با افزایش سن) را هم بررسی کند. این مسئله به‌ویژه در صورت داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان، ابتلا به بیماری‌هایی که خطر شکستگی را افزایش می‌دهند یا مصرف داروهایی که می‌توانند منجر به تحلیل استخوان شوند، مهم است.
در مراجعه برای تشخیص و بررسی پوکی استخوان، پزشک ما را معاینه می‌کند و سابقه پزشکی ما را با چند پرسش بررسی می‌کند؛ از جمله پرسش درباره:
- وضعیت سلامتی ما در گذشته
- وضعیت سلامتی اعضای خانواده ما
- داروها و مکمل‌های مصرفی ما
- سابقه زمین خوردن یا شکستگی
- هر گونه مشکل دیگر مثل مشکل در تعادل
آزمایش‌های تشخیص پوکی استخوان
پزشک ممکن است برای تشخیص پوکی استخوان درخواست انجام چند آزمایش را هم داشته باشد. این آزمایش‌ها مشخص می‌کنند که آیا توده استخوانی ما کاهش پیدا کرده یا نه و این مشکل چقدر شدید است. این آزمایش‌ها معمولاً شامل موارد زیرند:
- آزمایش خون و ادرار
- آزمایش سنجش تراکم استخوان: این تست اصلی‌ترین روش تشخیص کاهش توده استخوانی است و می‌تواند آن را قبل از وقوع شکستگی پیدا کند. این آزمایش بی‌خطر، دقیق و بدون درد است. اگر توده استخوانی کم یا پوکی استخوان داشته باشیم، پزشک معمولاً تکرار این آزمایش را هر دو یا سه سال یکبار برای بررسی مجدد استخوان‌ها توصیه می‌کند.
پیشگیری و درمان پوکی استخوان
تحلیل و شکستگی استخوان نباید بخشی اجتناب‌ناپذیر از پیری باشد. پزشک می‌تواند بر اساس سابقه پزشکی و نتایج آزمایش‌ها، یک برنامه درمانی برای محافظت و بهبود استخوان‌ها و جلوگیری از زمین خوردن که ممکن است به شکستگی منجر شود، در اختیار ما قرار بدهد.
پیشگیری و درمان پوکی استخوان شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:
- اصلاح رژیم غذایی
- مصرف مکمل‌ها، به‌ویژه کلسیم و ویتامین D
- اصلاح سبک زندگی شامل:
- داشتن یک برنامه ورزشی منظم و مداوم
- ترک سیگار در صورت سیگار کشیدن
- پرهیز از مصرف الکل
- تجویز داروهایی برای کاهش خطر شکستگی با افزایش تراکم استخوان، جلوگیری از تحلیل استخوان یا کمک به ساختن استخوان جدید
- پیشگیری یا کنترل دیابت
- پیشگیری یا کنترل فشار خون بالا
جلوگیری از مهم‌ترین خطر ناشی از پوکی استخوان(شکستگی استخوان)
زمین‌خوردن می‌تواند به شکستگی استخوان منجر شود. بسیاری از زمین خوردن‌ها ناشی از عواملی مثل سطوح لغزنده یا مرطوب، نور ضعیف، کفش نامناسب، فقدان نرده و مسیرهای به هم ریخته در خانه‌اند.
تحقیقات نشان می‌دهند که حتی تغییرات ساده در خانه (جایی که بیشتر زمین خوردن‌های سالمندان اتفاق می‌افتد)، می‌تواند به میزان قابل توجهی خطر زمین خوردن و آسیب‌های مرتبط را کم کند.
این اصلاحات موارد زیر را شامل می‌شوند:
- تامین نور مناسب در اتاق‌ها و مسیرهای رفت و آمد
- برطرف کردن به‌هم ریختگی‌ها، از جمله جمع کردن وسایل و سیم‌های برق از مسیرها و کف اتاق خواب
- چیدن مبلمان به‌شکلی که مسیری مشخص بین اتاق‌ها وجود داشته باشد
- تعبیه نرده در دو طرف راه پله‌ها
- مرتب کردن فرش‌های جمع شده
- نصب دستگیره یا میله‌های کمکی روی دیوارهای حمام
- استفاده از یک کفپوش لاستیکی یا نوارهای ضد لغزش برای برطرف کردن لغزندگی کف حمام
با توجه به عوارض جدی پوکی استخوان از جمله شکستگی استخوان که در بعضی موارد می‌تواند به ناتوانی فرد منجر شود، لازم است با انتخاب یک سبک زندگی سالم از جمله ورزش، سعی در ساخت و حفظ استخوان‌هایی مستحکم داشته باشیم.
IR-0727-ABD-3844-AS
منابع:
دیدگاه کاربران