سینوزیت چیست؟ علت، علائم و راه های درمان و تسکین

سینوزیت یک مشکل شایع است که در صورت مزمن شدن می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به میزان قابل توجهی کاهش بدهد. در این مطلب به دلایل این مشکل و راهکارهای درمان و تسکین آن می‌پردازیم.

ساختار سینوس‌ها و چگونگی بروز سینوزیت

به حفره‌های کوچک و توخالی پشت استخوان‌های گونه و پیشانی، که به داخل بینی راه دارند، سینوس گفته می‌شود. سطح داخلی سینوس‌ها با لایه نازکی پوشیده شده که به‌طور طبیعی مقدار کمی موکوس(ترشح مخاطی) تولید می‌کند. سینوزیت زمانی پیش می‌آید که بافت پوشاننده داخل سینوس‌ها متورم یا ملتهب شود؛ وقتی این لایه تحریک یا عفونی ‌شود، متورم شده و موکوس بیشتری تولید می‌کند و همین مسئله باعث بروز علائم سینوزیت می‌شود. سینوزیت بر اثر یک واکنش التهابی یا به‌دنبال عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی ایجاد می‌شود.

سینوزیت معمولاً بعد از یک سرماخوردگی اتفاق می‌افتد. میکروب‌هایی که باعث سرماخوردگی شده‌اند، می‌توانند سینوس‌ها را هم درگیر کنند. گاهی هم میکروب‌های دیگری عامل عفونت سینوس‌ها می‌شوند. در بسیاری از موارد، فرد احساس می‌کند سرماخوردگی‌اش رو به بهبود است، اما بعد دچار سینوزیت شده و حال عمومی‌اش دوباره بدتر می‌شود.

انواع سینوزیت

دو نوع اصلی سینوزیت وجود دارد: حاد و مزمن. در سینوزیت حاد، التهاب کمتر از چهار هفته طول می‌کشد، در حالی‌ که در سینوزیت مزمن، التهاب بیشتر از  دوازده هفته پایدار می‌ماند.

سینوزیت حاد

شایع‌ترین نوع سینوزیت که معمولاً بعد از یک سرماخوردگی ایجاد می‌شود. این نوع سینوزیت معمولاً طی یک تا سه هفته خودبه‌خود بهتر می‌شود.

سینوزیت مزمن

سینوزیت مزمن یک نوع سینوزیت طولانی است که حداقل سه ماه طول می‌کشد. این نوع سینوزیت می‌تواند باعث احساس خستگی و بی‌حالی مداوم در طول روز شود. در افراد مبتلا به سینوزیت مزمن، سینوس‌ها معمولاً به‌شدت متورم می‌شوند و ممکن است یک یا چند سینوس از موکوس پر شود. در بعضی از افراد، داخل بینی یا سینوس‌ها، توده‌ها یا بافت‌های نرمی با منشأ مخاط بینی یا سینوس‌ها ایجاد می‌شوند که به آن‌ها «پولیپ» گفته می‌شود. افرادی که پولیپ بینی دارند، در بیشتر موارد دچار کاهش حس بویایی می‌شوند.

در بسیاری از موارد، علت دقیقِ سینوزیت مزمن مشخص نیست. گاهی این وضعیت از سینوزیت حادی ایجاد می‌شود که به‌طور کامل بهبود پیدا نکرده است. بعضی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به سینوزیت مزمن را بیشتر یا آن را تشدید کنند، از جمله:

• رینیت آلرژیک

• آسم
• انحراف تیغه بینی

سینوزیت مزمن در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند(برای مثال به‌دلیل مصرف بعضی از داروها) هم دیده می‌‌شود.

به شرایطی که در آن علائم سینوزیت بیشتر از  چهار هفته و کمتر از دوازده هفته ادامه پیدا کند، «سینوزیت تحت‌حاد» گفته می‌شود.

علائم سینوزیت؛ چه نشانه‌هایی شایع‌ترند؟

علائم شایع سینوزیت شامل موارد زیر است:
• گرفتگی یا کیپ شدن بینی
• ترشح غلیظ سفید، زرد یا سبز از بینی
• درد در دندان‌ها
• درد یا احساس فشار در صورت (که معمولاً موقع خم شدن به جلو تشدید می‌شود)

افراد مبتلا به سینوزیت ممکن است علائم دیگری هم داشته باشند، از جمله:

• تب
• سرفه
• کاهش حس بویایی
• احساس فشار یا پری در گوش‌ها
• سردرد
• بوی بد دهان
• احساس خستگی

در بیشتر موارد، علائم طی حدود هفت تا ده روز شروع به بهبود می‌کنند.

معاینه و آزمایش‌های تشخیصی سینوزیت

پزشک برای بررسی سینوزیت ممکن است اقدامات زیر را انجام بدهد:

• معاینه داخل بینی از نظر وجود پولیپ‌های بینی
• بررسی سینوس‌ها از نظر علائم التهاب و عفونت

همچنین پزشک ممکن است برای تشخیص سینوزیت، با استفاده از یک لوله باریک و مجهز به دوربین داخل بینی و سینوس‌ها را مشاهده کند؛ این روش «آندوسکوپی بینی» یا «راینوسکوپی» نام دارد و معمولاً توسط متخصصان گوش‌ و حلق‌ و بینی انجام می‌شود.

تصویربرداری‌هایی که ممکن است برای تصمیم‌گیری درباره درمان به کار بروند شامل موارد زیر هم می‌شوند:

• سی‌تی‌اسکن سینوس‌ها، برای کمک به تشخیص سینوزیت یا مشاهده دقیق‌تر استخوان‌ها و بافت‌های سینوس
• ام‌آر‌آی سینوس‌ها

همچنین اگر ما دچار سینوزیتی باشیم که برطرف نمی‌شود یا مرتب عود می‌کند، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی دیگری مثل تست‌های آلرژی انجام بشوند.

روش‌های درمان سینوزیت

اگر سینوزیت به درمان نیاز داشته باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند موارد زیر را تجویز کند:

• اسپری یا قطره بینی استروئیدی برای کاهش التهاب سینوس‌ها

• آنتی‌هیستامین‌ها؛ اگر آلرژی عامل بروز علائم شما باشد

در بعضی موارد ممکن است جراحی برای درمان سینوزیت لازم باشد.

چه زمانی مراجعه فوری به پزشک لازم است؟

اگر علائم ما بیش از ده روز طول بکشند یا ابتدا بهتر اما دوباره بدتر شوند، باید به پزشک مراجعه کنیم.
سینوزیت به‌ندرت می‌تواند به عوارض جدی منجر شود. در صورت بروز علائم زیر، لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه کنیم:

• تب بالاتر از ۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد
• شروع درد شدید و ناگهانی در صورت و سر
• مشکل در دید یا دوبینی
• مشکل در تفکر یا گیجی
• تورم یا قرمزی اطراف یک یا هر دو چشم
• سفتی گردن
• مشکل در حرکت طبیعی چشم یا درد موقع حرکت دادن چشم

روش‌های خودمراقبتی برای تسکین سینوزیت در خانه

برای کمک به کاهش علائم، می‌توانیم کارهای زیر را انجام بدهیم:

• استراحت کافی داشته باشیم.
• مایعات فراوان بنوشیم؛ هیدراته ماندن می‌تواند به رقیق‌تر شدن موکوس و تخلیهٔ آسان‌تر آن کمک کند.
• از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد استفاده کنیم.
• چند بار در روز بینی و سینوس‌ها را با محلول آب نمک شست ‌و شو دهیم. در مورد بهترین روش انجام این کار، با پزشک خود مشورت کنیم.
• از عوامل آلرژی زا دوری کنیم
• سیگار نکشیم.

چطور از سینوزیت پیشگیری کنیم؟

بهترین راه برای پیشگیری از سینوزیت این است که تا حد امکان از ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا جلوگیری کنیم یا اگر مبتلا شدیم، سریع و به‌درستی درمان بشویم.

برای کاهش خطر سینوزیت:

• اگر دچار آلرژی هستیم، سعی کنیم آن را کنترل کنیم.
• از دود سیگار و سایر آلودگی‌های هوا دوری کنیم.
• مایعات کافی بنوشیم تا بدن ما هیدراته بماند.
• در صورت ابتلا به عفونت‌های تنفسی فوقانی (مثل سرماخوردگی)، با صلاحدید پزشک از داروهای ضداحتقان استفاده کنیم.
• از دستگاه بخور استفاده کنیم تا رطوبت داخل بینی و سینوس‌ها افزایش پیدا کند.

سوالات متدوال درباره سینوزیت

• سینوزیت چیست؟

سینوزیت یعنی التهاب یا تورم بافت پوشاننده‌ سینوس‌ها؛ این التهاب، تخلیه ترشحات را مختل می‌کند و باعث تجمع آن‌ها می‌شود.

• در چه شرایطی سینوزیت نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک دارد؟

در بیشتر موارد، سینوزیت نیازی به درمان با آنتی‌بیوتیک ندارد؛ چون بیشتر سینوزیت‌ها بر اثر ویروس‌ها ایجاد می‌شوند، نه باکتری‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها روی ویروس‌ها اثری ندارند. حتی در بسیاری از مواردِ سینوزیت باکتریایی هم، عفونت به‌تدریج و بدون مصرف آنتی‌بیوتیک بهتر می‌شود.

• چطور می‌توانیم در خانه علائم سینوزیت را کاهش بدهیم؟

استراحت، مصرف مایعات کافی، قرار دادن کمپرس گرم روی بینی و پیشانی، مرطوب نگه داشتن سینوس‌ها و شست‌وشوی داخل بینی با محلول آب‌نمک (با مشورت پزشک) به کاهش علائم کمک می‌کنند.

• چه عواملی احتمال بروز سینوزیت را بالا می‌برند؟

عوامل خطر سینوزیت عبارتند از: سرماخوردگی‌ اخیر، آلرژی‌های فصلی، سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار، مشکلات ساختاری سینوس‌ها (مثل پولیپ)، و ضعف سیستم ایمنی.

• سینوزیت چه زمانی «مزمن» به‌شمار می‌آید؟

اگر سینوزیت با وجود درمان پزشکی بیشتر از دوازده هفته ادامه پیدا کند، به آن سینوزیت مزمن گفته می‌شود.

به طور کلی بیشتر عفونت‌های سینوس با اقدامات خودمراقبتی و درمان دارویی به‌خوبی بهبود پیدا می‌کنند. اما اگر به‌طور مکرر دچار سینوزیت می‌شویم، لازم است از نظر وجود دلایلی مثل پولیپ بینی یا مشکلات دیگر، از جمله آلرژی‌، مورد بررسی قرار بگیریم.

IR-1227-ABD-4615-AS

منابع:

1. https://www.nhs.uk/
2. https://medlineplus.gov/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/  
4. https://www.mayoclinic.org/
5. https://www.cdc.gov/
6. https://www.uptodate.com/